Avansert søk

Nynorskordboka 27 oppslagsord

gnage

gnaga

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt gnaga

Tyding og bruk

bruke tennene på noko hardt eller seigt;
skave bitar av med tennene
Døme
- gnage på eit kjøtbein;
- musa har gnege hol i veggen;
- gnage bork av trea
gni mot noko så det gjer vondt eller blir ein skade;
gnisse;
slite (2, 3), tære
Døme
- kleda gneg så;
- skoen har gnege hol på sokken
valde liding;
plage, pine;
nage
Døme
- svolten gneg;
- uvissa gnog;
- det er noko som gneg han
- brukt som adjektiv
  ei gnagande uro
gnåle, mase (2)
Døme
- gnage på det same heile tida

ete 2

eta

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt eta

Tyding og bruk

innta næring i form av mat, føde eller måltid;
setje til livs, fortære (1)
Døme
- ete og drikke;
- ete med kniv og gaffel;
- dei sat og åt;
- dei et brød til frukost;
- han åt på eit eple
kunne eller ville ha noko som mat;
tole (2, 3), like (5
Døme
- eg et ikkje fisk;
- ho et kjøt;
- han et berre glutenfri mat
i overført tyding: bruke opp;
ta
Døme
- utgiftene et fortenesta;
- dei nye rutinane åt mykje tid
i overført tyding: plage (2, gnage (3), ergre
Døme
- det et meg at eg tapte

Faste uttrykk

ete av kunnskapstreet
lære
elevane skal ete av kunnskapstreet
ete av lasset
ta av noko som ikkje er tiltenkt ein sjølv, eller som ein ikkje har vore med å jobbe for
ete for to
vere gravid
ete hatten sin
brukt for å forsikre tilhøyraren om at ein er sikker i ei sak
viss ikkje Brann vinn cupen til neste år, skal eg ete hatten min
ete i seg
akseptere utan å ta til motmæle
ete i seg nederlaga
ete i seg orda sine
ta tilbake det ein har sagt
ete kirsebær med dei store
innlate seg med sine overmenn
ete nokon ut av huset
ete mykje (og ofte) heime hos nokon på deira rekning
ete om seg
spreie seg;
vekse i omfang;
utvide seg
katastrofen et om seg;
prosjektet åt om seg
ete opp
- ete alt (på tallerkenen, bordet eller liknande)
  han åt opp maten
- redusere gradvis;
  bruke opp;
  ta
  dei auka prisane et opp heile lønsauken;
  laget klarte ikkje å ete opp forspranget før pausen
- gjere sterkt inntrykk;
  øydeleggje;
  plage (2, ergre
  det dårlege samvitet et meg opp;
  sorga åt ho opp
ete seg
trengje seg;
presse (2, 3), fortære (2)
bekken har vorte så stor at han et seg inn i vegnettet;
elden åt seg oppover terrenget;
frosten et seg nedover i jorda
ete seg innpå
- ta igjen eit forsprang eller ei leiing
  konkurrenten åt seg innpå
- ta over areal
  byggjefeltet et seg innpå skogen
ete seg opp
leggje på seg
grisane et seg opp til slaktevekt
ete som ein fugl
ete lite;
vere småeten
ete som ein gris
ete på ein grådig måte;
ete utan bordskikk
ete som ein hest
ete mykje
ete ute
ete på restaurant eller liknande
vi et ute kvar helg
vere til å ete opp
vere svært tiltalande eller tiltrekkjande
den vesle hundekvelpen var til å ete opp

time 2

tima

verb

Opphav

norrønt tíma, samanheng med I time

Tyding og bruk

få seg til;
gidde (2, idast
Døme
- ho timde ikkje gjere noko
gå inn på;
plage, gnage, tære
Døme
- kva er det som timer deg?

tanne

tanna

verb

Opphav

norrønt tanna

Tyding og bruk

gnage, bite
Døme
- tanne på ei gulrot
skjenne, krangle
Døme
- dei stod og tanna om dette utan å gje seg

tandle

tandla

verb

Opphav

Tyding og bruk

tyggje (, gnage;

Døme

få noko å tandle på

ulme

ulma

verb

Opphav

samanheng med olm og øl (

Tyding og bruk

brenne veikt (utan loge), gløde
Døme
- det ulmar i glørne
nage, gnage, gjære (1
Døme
- kjenne ei ulmande uro;
- det ulmar i folket;
- misnøyet ulmar
vere olm eller gretten
Døme
- gå der og ulme
- refleksivt:
vere mørk i vêret
Døme
- det ulmar (opp) til regn

Faste uttrykk

ulme seg
morske seg

idke 2

idka

verb

Opphav

norrønt íðka; jamfør id (

Tyding og bruk

vere idug
kome atter og atter, ta seg opp att, gnage
Døme
- det idka opp att
vente med uro, ottast

Faste uttrykk

idke på
drive på
idke seg
skunde seg

grave 2

grava

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt grafa

Tyding og bruk

lage fordjuping i jorda;
hakke, spa, bryte opp
Døme
- grave i jorda med spade;
- han grev i jorda med hendene;
- dei grov ei grøft;
- det vart grave kjellar;
- grisen er fæl til å rote og grave
få tak i ved å grave (2, 1)
Døme
- grave gull
gravere
Døme
- grave inn namn i ringen
leite, undersøkje, få fram
Døme
- grave og spørje;
- grave i sakene til andre;
- grave seg i nasen
verkje, gnage, nage (psykisk)
Døme
- det er noko som grev han
skrike (2
Døme
- kråka grev
lage til fisk med å gni han inn med ei særskild krydderblanding og leggje han i press
Døme
- grave laks, makrell og sild
- brukt som adjektiv
  graven laks med sennepssaus

Faste uttrykk

den som grev ei grav for andre, fell sjølv i henne
den som planlegg å skade andre, risikerer å bli offer for desse planane sjølv
grave fram
- bruke spade for å få fram noko
  grave fram ein stein
- finne ved å undersøkje nøye
  grave fram nye moment i saka
grave i hop
sanke saman
dei grov i hop pengar
grave ned
lage hol i jorda, leggje noko ned i holet og dekkje med jord
grave ned kablar
grave opp
- fjerne jord og ta opp det ein finn
  grave opp poteter
- trengje ned i og løfte opp jordlag eller liknande
  potetopptakaren grev opp jorda
grave seg ned
- lage eit holrom som ein kan søkje ly i
  grave seg ned i snøen
- i overført tyding: bli svært oppteken av
  grave seg ned i stoffet
grave si eiga grav
sjølv vere årsak til at ein mislykkast
grave til seg
kare til seg
her gjeld det å grave til seg, utan tanke på andre
grave ut
- få fram frå jord eller anna som dekkjer
  Osebergskipet vart grave ut i 1904
- lage fordjuping, grøft eller liknande ved å fjerne jord
  grave ut tomta;
  elva grev ut jorda

ame 2

ama

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt ama, amast; samanheng med amper

Tyding og bruk

gni, gnage;
irritere
drive, skunde (på);
mase
skunde, røyne seg

Faste uttrykk

ame seg til
lage seg til, terge, erte

kyllingbein, kjuklingbein

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

bein (med kjøt) frå ein kylling

Døme

gnage på eit kyllingbein

Resultat per side: