ånd
substantiv hokjønn
Opphav
truleg etter dansk, norrønt ǫnd ‘ande, pust, sjel, liv’, seinare òg innverknad frå tysk Geist, fransk esprit; samanheng med ande (1 tyding ‘sjel’ etter innverknad frå kristendomen og latin spiritusTyding og bruk
- ulekamleg, indre del av ein person;
Døme
- far, i dine hender gjev eg mi ånd – Luk 23,46
- menneske med særleg tanke på den ånd (1) som særmerkjer det;
Døme
- dei store åndene i gamletida;
- vere den leiande ånda i noko
- menneskesjel som noko uavhengig av kroppen;
Døme
- han for att og fram som ei fredlaus ånd
- overnaturleg, ulekamleg vesen;
Døme
- vonde ånder;
- mane ånder;
- forsvinne som ei ånd i ein fillehaug – fort og lydlaust
Døme
- få ånda over seg
- idéinnhald, grunnprinsipp;
Døme
- ånda i kristendomen;
- ånda i historieverket til Sars;
- vilkåra må ikkje stå i strid med ånda i traktaten
- huglynne, sinnelag, innstilling, (livs)oppfatning
Døme
- det er så god ånd i den heimen;
- det rådde ei god ånd mellom dei;
- vise god nasjonal ånd;
- dette er ikkje i Bjørnsons ånd;
- ånda frå 1814
- i uttrykk:
Døme
- gje opp, sleppe ånda – døy; jamfør ande (1, 1)
Faste uttrykk
- tenande åndertenestevillige hjelparar eller tenarar