Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 653 oppslagsord

nær 2

adverb

Opphav

norrønt nær, opphavleg komparativ av ná-; jamfør nærmare ( og nærmast

Tyding og bruk

ikkje langt borte;
tett attmed
Døme
- dei bur nær byen;
- øya låg nær land;
- enden er nær
intimt, tett
Døme
- ho er nær knytt til faren;
- dei stod nær kvarandre i dei politiske spørsmåla;
- ho stod den avlidne nær
nesten (1), bortimot
Døme
- ho tener nær ein million i året;
- han hadde nær forsnakka seg

Faste uttrykk

trø/kome/gå nokon for nær
fornærme eller krenkje nokon
du bør ikkje trø han for nær;
talaren kom publikum for nær;
han gjekk leiaren for nær
fjern og nær
overalt, fleire stader
det kom gjester frå fjern og nær;
dei sendte brev til fjern og nær
liggje nær
vere naturleg (3) eller rimeleg;
vere nærliggjande (2)
det ligg nær å tru at dette kjem til å endre seg snart
nær på/ved
nesten, bortimot;
på nippen til
det hadde nær på gått gale;
tene nær på 90 kroner timen;
vere nær ved å falle
nær sagt
nesten;
så å seie
han har gjort nær sagt heile arbeidet sjølv;
dei kunne gjere nær sagt alt
på éin/eitt nær
med eitt unntak
alle kandidatane, på éin nær, stod på eksamen;
på eitt nær har alle partia trekt seg frå regjeringa
på langt nær
slett ikkje;
på ingen måte
planen er på langt nær oppfylt enno;
dei er ikkje på langt nær klare til å dra
så nær som
med unntak av;
unnateke
dei var der alle så nær som den yngste sonen
ta seg nær av
bli lei for;
sørgje over
han tok seg veldig nær av kritikken

Artikkelside

ein 2, éin

determinativ kvantor

Opphav

norrønt einn, ein, eitt

Tyding og bruk

grunntalet 1;

det første talet i talrekkje

Døme

ein og ein er to;
ein meter, ei mil, eit hekto;
alt på ein gong;
på ei og same tid;
alt låg i ei røre;
ein i senn;
ein om gongen;
ein etter ein gjekk sin veg;
det er ei som kan skrive!
ta for seg ein for ein

Faste uttrykk

alt i eitt
- stadig
  ho måtte alt i eitt kike bort på han
- samling av fleire opplysingar, funksjonar eller liknande
  religion, nasjon og identitet – alt i eitt
bli nummer éin
bli best;
vinne
ein dagen
her om dagen
ein eller annan
noko eller nokon;
ein viss;
einkvan
på ein eller annan måte;
i sentrum av ein eller annan by;
der inne stod ein eller annan;
på eit eller anna vis
ein og annan
nokre (få)
eitt og anna
mangt, ymse
kome med eitt og anna hint
eitt og hitt
mangt eit
eitt å gjere
éin utveg eller éi løysing som må veljast
dei har eitt å gjere;
her er det berre eitt å gjere
gå i eitt
- flyte saman
  gå i eitt med omgjevnadene
- halde fram utan stans
  dagen går i eitt, utan pause
i eitt køyr
utan opphald
i eitt og alt
på alle måtar
dei var samde i eitt og alt
i eitt vekk
stadig
han fortalde vitsar i eitt vekk
kome ut på eitt
vere hipp som happ
kvar ein
alle
kvar ein busk;
kvart eit menneske
kvar og ein
alle
kvar og ein må ta ansvar
med eitt
brått
med éin gong
straks
på ein, to, tre
svært raskt;
på ein augeblink
vere ferdig på ein, to, tre;
huset vart ikkje bygt på ein, to, tre
under eitt
samla
sakene blir handsama under eitt

Artikkelside

la 3, late 3

lata

verb

Opphav

same opphav som late (

Tyding og bruk

gje lov eller høve til å;
tillate å;
ikkje hindre eller setje seg imot
Døme
- vi får la henne gjere det;
- vi lèt dei sleppe fri;
- dei lét henne kome;
- vi har late dei drive på med sitt;
- du må la meg tenkje meg om
syte for at noko blir gjort;
få til å
Døme
- dei lét advokaten setje opp eit testament
brukt i imperativ for å kommandere eller oppmode til
Døme
- la dette bli mellom oss!
- la meg vere i fred!
- la oss gå!

Faste uttrykk

ikkje la seg merke med
ikkje vise reaksjon
la bli
ikkje gjere
kan du la bli å forstyrre meg!
la det skure
ikkje gripe inn når noko går gale
la det stå til
ha von om at noko skjer på beste måte
la gå at
det får så vere at (noko er slik)
la gå!
- om bord i båt: kast!
  la ankeret gå!
- ok, det får bli slik!
la høyre frå seg
seie ifrå, gje beskjed;
gje lyd frå seg
ho har ikkje late høyre frå seg på ei stund
la seg ...
gje tillating eller moglegheit til å
la seg intervjue;
ho lét seg ikkje skremme;
dei lot seg ikkje lure;
han vonar det lèt seg gjere å skaffe opplysningar
la vente på seg
kome seint
snøen lèt vente på seg
la vere
ikkje bry seg om;
halde seg unna;
avstå frå
eg klarer ikkje å la vere;
dei lét vere å reise

Artikkelside

lys 1, ljos 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

av dansk lys; norrønt ljós

Tyding og bruk

utstråling frå sola eller ei kunstig lyskjelde som gjer omgjevnadene synlege;
tilstand da det er opplyst og klart;
motsett mørker
Døme
- lys og skugge;
- vere ute i lyset
- - dagslys
  - lampelys
  - sollys
i fysikk: straum av elektromagnetisk stråling som eit menneskeauge kan registrere
Døme
- lyset går med ein fart på 300 000 km i sekundet
lysskjær, skin (1)
Døme
- vi såg lyset frå fyret;
- sitje i lyset frå bålet
flamme (1, 1)
Døme
- levande lys
eld (1), glo (1, 1)
Døme
- slå lys;
- gjere lys
forma masse av stearin, voks, talg eller liknande, med veike som brenn og gjev lys (1, 1) når han blir tend
Døme
- støype lys;
- setje lys i lysekrona
elektrisk straum som gjev lys (1, 1) frå lyspære, lampe, lykt eller liknande
Døme
- leggje inn lys;
- slå av lyset;
- skru på lyset;
- tenne lyset
i overført tyding: måte å sjå ting på;
synsvinkel
Døme
- sjå saka i eit nytt lys
dyktig, evnerik person;
jamfør skulelys

Faste uttrykk

rak/rett som eit lys
svært rak
han sat rak som eit lys på benken;
rett som eit lys står ho framfor forsamlinga
setje/stille lyset sitt under ei skjeppe
la vere å vise kor flink eller dyktig ein er
brenne eit blått lys for
nærme seg slutten for
det brenn eit blått lys for skyssbåten
brenne lyset i begge endane
drive seg for hardt
føre bak lyset
narre, lure, villeie
grønt lys
- trafikklys som varslar klar bane
- klarsignal, løyve
  få grønt lys for å setje i verk planen
gå opp eit lys for
brått skjøne samanhengen
kaste lys over
gjere forståeleg;
opplyse (3)
dokumenta kastar lys over ei ukjend side av historia
kome fram i lyset
bli oppdaga eller avslørt
overgrepa kom fram i lyset
raudt lys
- stoppsignal (1)
  få bot for å køyre på raudt lys
- det å seie eller få nei til noko;
  avslag (2)
  regjering gav raudt lys for avgifta;
  dei fekk raudt lys for prosjektet
sitje som eit tent lys
vere svært lydhøyr
sjå dagens lys
- bli fødd
- bli til røyndom;
  bli skapt
  jazzfestivalen såg dagens lys i 1964
sjå lyset
brått forstå eller bli overtydd

Artikkelside

ansikt

substantiv inkjekjønn

Opphav

gjennom bokmål; frå lågtysk , opphavleg ‘det ein ser på’

Tyding og bruk

framside av hovudet;
andlet
Døme
- eit kjent ansikt
person;
jamfør fjes (2)
Døme
- her kan du møte kjende ansikt

Faste uttrykk

miste/tape ansikt
oppleve (offentleg) skam
skandalen gjorde at dei tapte ansikt;
avgjerdsla førte til at eg mista ansikt
ansikt til ansikt
rett imot kvarandre
stå ansikt til ansikt
opp i ansiktet
til ein annan på ein beintfram måte
lyge ein rett opp i ansiktet;
ho ler han opp i ansiktet
redde ansikt
unngå tap av prestisje
skjere ansikt
lage stygge grimasar
slag i ansiktet
sterk, uventa krenking
situasjonen er ein tankevekkjar, eit slag i ansiktet
vise sitt sanne ansikt
vise kva ein eigenleg vil eller kva for eigenskapar eller synspunkt ein har

Artikkelside

andlet

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt andlit, av and- ‘mot’ og líta ‘sjå’

Tyding og bruk

framside av hovudet;
ansikt
Døme
- bli raud i andletet;
- eit blidt andlet;
- eit kjent andlet;
- sminke seg i andletet
person;
jamfør fjes (2)
Døme
- verksemda har behov for nye andlet

Faste uttrykk

miste/tape andlet
oppleve (offentleg) skam
politikarane mista andlet blant veljarane;
leiinga har tapt andlet
andlet til andlet
rett imot kvarandre
stå andlet til andlet
bli lang i andletet
få eit andletsuttrykk som syner vonbrot
opp i andletet
(seie, gjere noko) til ein annan på ein beintfram måte
le nokon beint opp i andletet;
folk som lyg ein rett opp i andletet
redde andlet
unngå tap av prestisje
skjere andlet
lage grimasar
slag i andletet
sterk, uventa krenking
vise sitt sanne andlet
vise kva ein eigenleg vil eller kva for eigenskapar eller synspunkt ein har

Artikkelside

leve 2

leva

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt lifa

Tyding og bruk

ha liv;
vere til;
eksistere;
jamfør levande (1)
Døme
- leve lenge;
- ho levde i nesten i hundre år;
- lever bestefar din enno?
livnære seg;
livberge seg
Døme
- ikkje ha noko å leve av;
- dei levde på knekkebrød og nudlar;
- vi lever for hundre kroner dagen;
- dei har levd på trygd dei siste månadene
vere i ein viss tilstand eller på ein viss stad;
ha det på ein viss måte;
bu (3, 1)
Døme
- eg levde lenge på den gode opplevinga;
- leve lykkeleg;
- dei har levd i utlandet i mange år;
- vi lever i overflod
stelle seg;
bere seg åt
Døme
- dei lever farleg;
- studentane må leve opp til visse krav
vere aktuell;
bli ståande;
vare (4
Døme
- Ibsen sine drama kjem til å leve vidare;
- minnet om henne lever framleis
brukt i helsingar
Døme
- du får leve så vel!
- lev vel!
brukt i ynske eller utrop
Døme
- leve kongen!
- kongen leve!

Faste uttrykk

den som lever, får sjå
den som lever lenge nok, vil få vite korleis det går;
det vil framtida vise
leve av/på luft og kjærleik
leve utan materielle gode
de kan ikkje leve på luft og kjærleik;
paret levde av luft og kjærleik
leve for noko/nokon
ofre seg for noko eller nokon
ho lever for ungane;
dei levde for kunsten
leve frå hand til munn
leve på ein måte så ein berre så vidt har nok til å klare seg
leve i håpet
trøyste seg med at det vil bli bra i framtida
leve i lag
bu saman (og ha seksuelt samliv)
dei har levd i lag i mange år
leve livet
nyte livet
i ferien skal eg berre slappe av og leve livet
leve med i
vere engasjert i
leve med
finne seg i;
tole
eg må berre leve med ryggplagene
leve opp
nå vaksen alder
leve på nokon
la nokon andre forsørgje seg
ho lever på foreldra
leve på stor fot
leve flott;
ha eit stort forbruk
leve ut
få utløp for, til dømes eit behov;
realisere
no lever eg ut den store draumen
lære så lenge ein lever
stadig lære noko nytt i livet;
aldri bli utlært

Artikkelside

høg 1

adjektiv

Opphav

norrønt hár, av mellomnorsk høg; påverknad frå austnordisk

Tyding og bruk

som strekkjer seg langt oppover (i vertikal retning);
som har stor høgd (1)
Døme
- eit høgt hus;
- høge bølgjer;
- ho er ca. 1,70 m høg;
- han er høgare enn broren;
- verdas høgaste fjell
- brukt som adverb
  hoppe høgt i vêret
som er langt oppe, i stor vertikal avstand oppover (sett eller rekna frå eit visst nivå)
Døme
- eit høgt punkt
- brukt som adverb
  sveve høgt til vêrs;
  sola står høgt på himmelen;
  kor høgt ligg vatnet?
  høgt oppe på veggen;
  stå høgt på prioriteringslista
som ligg langt oppe på ein tenkt eller eksisterande skala;
som kan teljast eller nemnast med stort tal
Døme
- høge prisar;
- nå ein høg alder;
- ha høg feber;
- stille høge krav;
- ha høg kvalitet;
- selje til høgaste pris;
- eit høgt tal
- brukt som adverb
  ein høgt utvikla teknikk;
  stå høgt hos nokon;
  elske nokon høgt
om lyd: som ligg langt oppe på toneskalaen;
lys (2, 4)
Døme
- ein høg tone
om lyd: sterk, kraftig
Døme
- høg musikk;
- lese med høg røyst
- brukt som adverb
  lese høgt;
  tal høgare!
med rang eller posisjon over andre
Døme
- vere høg på det;
- ha høg rang;
- få eit høgt verv i ein organisasjon;
- ha høgare interesser
rusa av narkotisk stoff, særleg hallusinogen
Døme
- vere høg på hasj

Faste uttrykk

gå nokon/noko ein høg gang
kunne måle seg med eller overgå noko eller nokon
dei gjekk sine forgjengarar ein høg gang;
skipet gjekk verdas flottaste cruiseskip ein høg gang
ha høge tankar om noko/nokon
tru godt om og ha store forventingar til noko eller nokon
eg har ikkje så høge tankar om meg sjølv;
dei har høge tankar om finanssektoren
høg og låg
folk frå forskjellige sosiale lag
eit samfunn med kort avstand mellom høg og låg
høg og mørk
- høgvaksen og mørkhåra
  ein høg og mørk kjekkas
- sjølvsikker og pågåande
  det er lett å vere høg og mørk når ein sit i opposisjon
høg på pæra
overlegen, sjølvsikker
høgare makter
guddomlege, overjordiske makter
høgare utdanning
utdanning utover vidaregåande skule
høge skuldrer
det å vere overspent og stressa
begge laga spelar med høge skuldrer;
det gjeld og roa seg ned og ikkje ha høge skuldrer
høgt og lågt
overalt
ho leita høgt og lågt etter boka
høgt oppe og langt nede
med skiftande sinnsstemning
høgt på strå
med høg sosial stilling
høgt spel
spel med stor innsats;
dristig spel
høgt under taket
- med stor avstand frå golv til tak
  det er høgt under taket i matsalen
- prega av toleranse
  i dette miljøet er det høgt under taket
i høg grad
på alle måtar
gjendikting er dikting i høg grad
ikkje vere høg i hatten
kjenne seg underlegen, vere redd
på høg tid
i siste liten;
på tide
setje noko/nokon høgt
setje pris på noko eller nokon;
verdsetje
dette er verdiar som han set svært høgt;
ho sette mor og far høgt
setje seg på sin høge hest
te seg på ein overlegen, hoven måte

Artikkelside

fot 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt fótr

Tyding og bruk

nedste del av ganglem;
fotblad
Døme
- fryse på føtene;
- forstue foten;
- stå med foten i dørsprekken
bein (1, 4)
Døme
- ha lange føter;
- ikkje greie å stå på føtene;
- slå føtene unna nokon;
- stå på éin fot
del av strømpe eller sokk som dekkjer foten (1
Døme
- strikk foten til han er lang nok
fotefar som jakthund kan følgje ved hjelp av lukt
Døme
- få fot;
- finne foten
nedste del av noko;
stett (2, sokkel (3)
Døme
- ved foten av fjellet
- - bordfot
  - juletrefot
rytmisk eining i verselinje;
jamfør versefot
utrekningsgrunnlag;
jamfør myntfot og rentefot

Faste uttrykk

for fote
utan å skåne noko eller nokon
meie ned for fote
få ein fot innanfor
få innpass (ein stad)
få fast fot
få fotfeste, innpass
han fekk fast fot i Noreg
få føter å gå på
gå unna;
få avsetnad
kakene fekk føter å gå på
få kalde føter
vilje dra seg unna
ho fekk kalde føter og ville bryte samarbeidet
ikkje vite kva fot ein skal stå på
ikkje vite kva ein skal gjere
kaste seg for føtene på nokon
vise teikn på undergjevnad
leggje noko/nokon for føtene sine
vinne nokon for seg;
vinne over
Ole Bull la verda for føtene sine;
artisten har lagt publikum for føtene sine
lett på foten
stø og rask i gonga;
snarføtt
leve på stor fot
leve flott;
ha eit stort forbruk
på fallande fot
sist i svangerskapen
på fote
i orden, i tilfredsstillande tilstand
få noko på fote;
hjelpe nokon på fote;
kome seg på fote att
på like fot
på like vilkår;
på same grunnlag
bli vurdert på like fot med ein annan
på ståande fot
nett no, straks, i farten
setje foten i bakken
ta ein pause og tenkje seg om
dei har ikkje noko anna val enn å setje foten i bakken
setje ned foten
setje ein stoppar for;
seie stopp
utvalet kjem til å setje ned foten og skrinleggje arbeidet
sitje ved føtene til nokon
(etter Apg 22,3) vere saman med nokon som ein ser på som lærar eller rettleiar
skyte seg sjølv i foten
gjere ein feil som skader ein sjølv
som fot i hose
lett, greitt
stemme med føtene
vise meininga si ved å forlate ein stad
dei har valt å stemme med føtene og dra sin veg
stå på eigne føter
greie seg sjølv;
stå på eigne bein
stå på god fot med
ha godt forhold til
stå på like fot med
vere lik;
bli handsama på same måte som
ta foten fatt
byrje å gå;
ta beina fatt
ta føtene på nakken
byrje å springe;
ta beina på nakken
til fots
gåande

Artikkelside

liv

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt líf; samanheng med leve (

Tyding og bruk

det å leve;
levande tilstand, eksistens, tilvære
Døme
- halde liv i noko;
- redde livet;
- risikere liv og lemer;
- ta livet av nokon;
- ta sitt eige liv;
- kjempe for livet;
- ta livet med ro;
- bøte med livet;
- det står om livet;
- det gjeld livet;
- det er livet om å gjere;
- livet går vidare;
- er det liv på Mars?
livleg rørsle eller verksemd;
livskraft, energi, iver
Døme
- eit yrande liv;
- det var liv og røre på torget;
- det er så mykje liv i kattungane;
- etter ein kvil kom det liv i dei att;
- skildringa var full av liv
levetid
Døme
- eit langt liv;
- bu på same plassen heile livet;
- det er det beste eg har smakt i mitt liv!
måte å leve på;
livsform
Døme
- eit roleg liv;
- leve sitt eige liv;
- eit liv i fattigdom;
- livet i gamle dagar;
- livet på moen
- - hundeliv
område for menneskeleg verksemd
Døme
- det praktiske livet
- - arbeidsliv
  - kjensleliv
  - næringsliv
moro, leven
Døme
- er det noko liv i byen?
noko som lever;
levande skapning
Døme
- det var ikkje eit liv å sjå
- - dyreliv
  - planteliv
tenkt tilvære etter døden
Døme
- ha von om eit æveleg liv;
- i det neste livet
kropp
Døme
- få ein skrekk i livet;
- har du ingen kjensler i livet?
(nedre del av) overkropp;
midje
Døme
- vere lang i livet;
- smal om livet;
- ta nokon rundt livet;
- buksa er vid i livet
mage, buk
Døme
- få litt mat i livet
livmor
Døme
- barnet i mors liv
(ermelaust) klesplagg som dekkjer overkroppen;
livstykke på klesplagg
Døme
- bunaden har svart stakk og raudt liv
- - kjoleliv
  - snøreliv

Faste uttrykk

på/for harde livet
så fort eller mykje ein kan;
alt ein orkar;
av all makt
dei trente på harde livet før konkurransen;
vi jobbar for harde livet
aldri i livet
absolutt ikkje
blåse liv i
få i gang att
saka bles liv i gamle politiske motsetnader
det evige livet
livet etter døden
tru på Gud og det evige livet
gå på livet laus
gå hardt for seg
ha livets rett
ha rett til å eksistere
ha ni liv
opphavleg om kattar: vere seigliva
halde frå livet
halde (nokon) på avstand
i levande live
- i levande tilstand
  eg trudde ikkje eg skulle få sjå han att i levande live
- i røynda
  dei har møtt filmstjerna i levande live
i live
levande, verksam, i funksjon
halde seg i live;
ho vart funnen i live
ikkje eige skam i livet
ikkje ha skamkjensle for noko
kjenne liv
merke at fosteret rører på seg
kome nærmare inn på livet
bli betre kjend med
leve livet
nyte livet
i ferien skal eg berre slappe av og leve livet
liv i leiren
liv og oppstyr i flokken
liv og lære
det ein gjer, og det ein seier ein bør gjere;
teori og praksis
hos henne er det langt mellom liv og lære
liv og røre
livleg verksemd;
høg aktivitetet
på laurdag blir det liv og røre i Storgata;
det er liv og røre på stranda
livs levande
tydeleg i live;
lys levande
med liv og sjel
heilt og fullt
kjempe med liv og sjel for å realisere ein plan
med livet i hendene
med fare for når som helst å miste livet
på liv og død
som gjeld livet;
som står om overleving
ein kamp på liv og død
setje livet inn
risikere å døy
dei sette livet inn for fridomen
setje livet til
omkome, døy (i ulykke eller liknande)
setje til livs
ete og drikke;
fortære
setje ut i livet
realisere ein plan;
setje i verk
skyte hjartet opp i livet
ta mot til seg
stå om livet
- vere fare for at nokon kan døy
  det stod om livet dersom han ikkje fekk legehjelp
- vere svært viktig for å kunne halde fram med ein aktivitet
  det synest å stå om livet for fiskerinæringane
stå til liv
gå (nokolunde) bra
til live
til ein aktiv og levande tilstand
vekkja verkstaden til live att;
aksjonen vakna til live;
la draumen kome til live
vere liv laga
vere levedyktig;
ha ei framtid;
vere liv lage
verksemda er liv laga
vere ute på livet
feste, rangle
vilje til livs
- ynskje eller prøve å ta livet av
  han hadde mange fiendar som ville han til livs
- få slutt på
  det er sterke krefter som vil samvirket til livs

Artikkelside

Side 2 av 66

Resultat per side:

Avansert søk

Nynorskordboka 653 oppslagsord

nær 2II

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

ein 2II, éin

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Faste uttrykk

la 3III, late 3III

lata

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

lys 1I, ljos 1I

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

ansikt

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Faste uttrykk

andlet

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Faste uttrykk

leve 2II

leva

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

høg 1I

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

fot 1I

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

liv

Opphav

nær 2

ein 2, éin

la 3, late 3

lys 1, ljos 1

leve 2

høg 1

fot 1