Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
93 treff

Bokmålsordboka 47 oppslagsord

løpefart

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Betydning og bruk

det å løpe før en tar sats;
Eksempel
  • hun tok løpefart
Artikkelside

korsats

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

  1. sats (2) i orkesterverk med korsang
  2. melodi (1) som er skrevet ut for sangkor
Artikkelside

klaversats

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

sats (2) i komposisjon for klaver
Artikkelside

koda

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom italiensk ‘hale’; fra latin cauda

Betydning og bruk

  1. i musikk: avsluttende del av stykke, komposisjon eller sats
  2. i metrikk: avslutning
Artikkelside

kompress

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom tysk, fra latin ‘sammentrykt’; jamfør komprimere

Betydning og bruk

  1. sammenbrettet duk av gas som brukes som sårbandasje
  2. i typografi: sats (2) med liten linjeavstand
    Eksempel
    • sette i kompress
Artikkelside

kadens

substantiv hankjønn

Uttale

kadanˊgs; kadenˊs

Opphav

gjennom fransk cadence og italiensk; fra latin cadere ‘falle’, opprinnelig om fallende tonegang

Betydning og bruk

  1. tempo eller rytme som en aktivitet foregår i
    Eksempel
    • den britiske syklisten akselererte med svært høy kadens
  2. i musikk: soloparti av virtuos karakter mot slutten av en sats
  3. i musikk: akkordene i slutten av en sats, et verk eller lignende
  4. i metrikk: rytmisk utgang i verselinje
Artikkelside

sonateform

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Betydning og bruk

form som er typisk for klassisk sonate;
oppbygning av sats i sonate
Artikkelside

sperret sats

Betydning og bruk

sats med større mellomrom mellom bokstavene enn vanlig;
Se: sperre
Artikkelside

symfonisk dikt

Betydning og bruk

orkesterverk i én sats som søker å skildre hendelser, situasjoner, stemninger og lignende;
Artikkelside

brekke om

Betydning og bruk

i typografi: ordne en sats (2) i sider og spalter;
Se: brekke
Artikkelside

Nynorskordboka 46 oppslagsord

klaversats

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

sats (2) i komposisjon for klaver
Artikkelside

koda

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom italiensk ‘hale’; frå latin cauda

Tyding og bruk

  1. i musikk: avsluttande del av stykke, komposisjon eller sats
  2. i metrikk: avslutning
Artikkelside

kompress

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom tysk, frå latin ‘samantrykt’; jamfør komprimere

Tyding og bruk

  1. samanbretta stykke av gas nytta til forbinding
  2. i typografi: sats (2) med liten linjeavstand
    Døme
    • setje i kompress
Artikkelside

kadens

substantiv hankjønn

Uttale

kadanˊgs; kadenˊs

Opphav

gjennom fransk cadence og italiensk cadenza; frå latin cadere ‘falle’, opphavleg om fallande tonegang

Tyding og bruk

  1. tempo eller rytme som ein aktivitet går føre seg i
    Døme
    • halde høg kadens
  2. i musikk: virtuost soloparti mot slutten av ein sats
  3. i musikk: akkordane i slutten av ein sats, eit verk eller liknande
  4. i metrikk: rytmisk utgang i verselinje
Artikkelside

eit symfonisk dikt

Tyding og bruk

verk for orkester i éin sats som skal skildre hendingar, situasjonar, stemningar og liknande;
Sjå: symfonisk
Artikkelside

brekke om

Tyding og bruk

i typografi: ordne ein sats (2) i spalter og sider;
Sjå: brekke
Artikkelside

sperra sats

Tyding og bruk

sats med større mellomrom mellom bokstavane enn vanleg;
Sjå: sperre
Artikkelside

skyte

skyta

verb

Opphav

norrønt skjóta

Tyding og bruk

  1. setje (noko) i snøgg rørsle;
    sende i veg, fyre av
    Døme
    • skyte ei pil etter ein fugl;
    • skyte skot på skot;
    • skyte mål i ballspel;
    • skyte med skarpt;
    • skyte (på) blink
    • råke (og ta livet av eller skade) med skotvåpen
      • skyte elg
    • lage med skotvåpen
      • skyte hol i skiva
  2. Døme
    • dei varslar før dei skyt;
    • skyte bort ein fjellknaus;
    • skyte ut ei tomt
  3. drive, skuve, støyte av stad
    Døme
    • skyte slåa for døra;
    • skyte ut båten;
    • skyte eit garn – feste telne på;
    • skyte inn pengar – betale inn;
    • skyte hjartet opp i livet – ta mot til seg
    • gisse (2
      • skyte på alderen til nokon
    • i perfektum partisipp:
  4. Døme
    • skyte naturscener
  5. Døme
    • skyte rygg
    • setje
      • skyte fram brystet
    • stikke (2
      • fjelltoppen skaut i vêret framfor oss;
      • eit nes skyt ut i vatnet
    • sende (3
      • fjorden skyt armane sine inn i landet
  6. fare, haste av stad
    Døme
    • skyte fart – (byrje å) gjere god fart;
    • skyte forbi i stor fart;
    • skyte fram som ei kule
  7. drive fram;
    Døme
    • skyte knoppar, nye skot
    • setje skot, spire
      • åkeren har skote
  8. kvitte seg med;
    støyte frå seg
    Døme
    • skyte noko unna
  9. refleksivt
  10. i faste uttrykk

Faste uttrykk

  • ikkje skyte på pianisten
    ikkje la (noko) gå ut over ein uskuldig
  • skoten sats
    i typografi: sats med auka linjeavstand, til skilnad frå kompress sats
  • skyte fram
    flytte nærmare i tid
  • skyte frå hofta
    • skyte raskt medan ein stør eit handvåpen mot hofta
      • dei veit korleis ein skyt frå hofta utan å sikte
    • kommentere utan å tenkje seg om;
      tippe (4, 1), prøve seg
      • valforskaren skaut frå hofta
  • skyte frå seg
    vise (noko) frå seg
  • skyte inn
    • stille inn, tilpasse, prøve ut
      • skyte inn ei børse
    • om ytring: føye, smette inn
      • skyte inn ein merknad
  • skyte ned
    skade el. drepe med skotvåpen
  • skyte over målet
    òg: overdrive
  • skyte på
    òg: kritisere
  • skyte saman
    samle saman
  • skyte seg inn under
    dekkje seg bak
  • skyte seg
    skade seg, ta livet av seg, med skytevåpen
    • skyte seg i foten
  • skyte til
    leggje til
  • skyte ut
    utsetje; vrake
Artikkelside

gavott

substantiv hankjønn

Uttale

gavåtˊt

Opphav

av fransk gavot; frå provençalsk

Tyding og bruk

  1. gammal pardans i ²⁄₄ eller ⁴⁄₄ takt
  2. sats i suite (2)
Artikkelside

batch

substantiv hankjønn

Uttale

bætsj

Opphav

av engelsk bake ‘bake’, opphavleg ‘brød som blir laga i ein bakst’

Tyding og bruk

  1. noko som blir produsert i éin omgang;
    Døme
    • ein batch med vin
  2. i IT: samling prosessar eller datafiler som blir behandla som éi eining
Artikkelside
Side 2 av 5