Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
39 treff

Bokmålsordboka 2 oppslagsord

børnskap

substantiv hankjønn

Opphav

beslektet med norrønt byrja ‘høre til’; jamfør -skap

Betydning og bruk

utstyr til fangst på fiskebåt, særlig garn
Eksempel
  • båt og børnskap
Artikkelside

burde

verb

Opphav

norrønt byrja, preteritum burði ‘tilkomme’

Betydning og bruk

  1. (etter det som er rett, rimelig, ønskelig) måtte, skulle;
    ha rett eller plikt til å
    Eksempel
    • alle bør ta tran;
    • en av oss bør være til stede;
    • jeg burde visst bedre;
    • vi burde ha gjort mer for å hjelpe
  2. brukt for å uttrykke at noe er sannsynlig
    Eksempel
    • de burde være her snart

Faste uttrykk

  • som seg hør og bør
    etter skikk og bruk;
    som er rett og rimelig
Artikkelside

Nynorskordboka 37 oppslagsord

byrje

byrja

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt byrja; samanheng med bere (3 ‘lyfte opp’

Tyding og bruk

  1. gå i gang med;
    ta til med;
    Døme
    • byrje spelet;
    • byrje livet på nytt;
    • byrje å gå i førevegen;
    • byrje med to tomme hender
  2. gå først i gang;
    Døme
    • det er eg som skal byrje
  3. ta til;
    bli sett i gang;
    Døme
    • ferien var slutt og skulen byrja att
  4. syne tidlege teikn til;
    vere i ferd med;
    Døme
    • byrje å bli gammal
  5. ha utgangspunkt
    Døme
    • stien byrjar ved dammen

Faste uttrykk

  • byrje for seg sjølv
    skape si eiga næringsverksemd
    • etter fem år i bransjen ynskte han å byrje for seg sjølv
  • til å byrje med
    i førstninga
    • til å byrje med gjekk det greitt
Artikkelside

spele 2

spela

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

lågtysk spelen, spillen

Tyding og bruk

  1. Døme
    • sola spela i vassflata
  2. vere med i, drive med ball- eller kulespel
    Døme
    • spele biljard, fotball, tennis;
    • han vart spela fri og laga mål;
    • spele mot eit utanlandsk lag
  3. vere med i spel med kort, terningar og liknande
    Døme
    • spele bingo, dam, femkort, poker, sjakk;
    • spele korta sine klokt – òg: handle klokt;
    • spele falskt;
    • spele medvite på noko – utnytte noko medvite
  4. satse pengar, vedde
    Døme
    • spele lotto;
    • spele på travbana;
    • spele fallitt – særl: mislykkast;
    • spele høgt (spel) – ta stor vågnad
  5. få fram, lage musikk
    Døme
    • spele (på) fele, piano, trekkspel, grammofon;
    • spele plater;
    • spele ein sonate;
    • spele førstefiolin – òg: rå
    • om fugl: lage paringslyd
      • orrhanen spelar oppi åsen;
      • kanonane spela opp – byrja å skyte;
      • spele (opp) til dans
  6. utføre, gje liv til ei teater-, filmrolle og liknande
    Døme
    • spele ei rolle (godt, dårleg);
    • spele revy, skodespel
    • syne fram
      • teateret spelar no ‘Medmenneske’ av Olav Duun
    • agere
      • spele idiot;
      • spele lita rolle – ha lite å seie;
      • filmen, stykket har spela inn store summar – har gjeve stor inntekt
  7. Døme
    • spele ein eit puss

Faste uttrykk

  • spele ballen over til
    la (nokon annan) ta seg av (noko)
  • spele inn
    lage opptak av (ein film)
  • spele inn
    • lage opptak av (ein film, ei plate eller liknande)
      • filmen er spela inn i Noreg
    • gje inntekt ved framvisning (av film, teaterstykke eller liknande)
      • filmen har spela inn store summar
    • verke inn;
      ha noko å seie
      • fleire faktorar vil spele inn;
      • vêret spelar inn på inntrykket av turen
  • spele opp
    byrje spelet
    • spele opp til dans
  • spele opp
    òg: lage oppstyr, skape seg vrang
  • spele på dei same strengene
    bruke dei same argumenta, verkemidla og liknande
  • spele ut
    ha utspelet
  • spele ut mot
    setje opp mot (kvarandre)
  • spele ut over sidelinja
    setje (nokon, seg) utanfor
Artikkelside

skum 2

adjektiv

Opphav

samanheng med norrønt skúmi ‘skumring’

Tyding og bruk

heller mørk;
Døme
  • det byrja å bli skumt
Artikkelside

sesjon

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin, av sedere ‘sitje’

Tyding og bruk

  1. tidsrom da ei representativ forsamling, ein domstol eller liknande sit saman
    Døme
    • Stortinget byrja den nye sesjonen i går
  2. møte der vernepliktige blir intervjua, testa og undersøkt for å avgjere om og kor dei skal gjere militærteneste
    Døme
    • møte på sesjon
Artikkelside

i staden

adverb

Tyding og bruk

som erstatning, til gjengjeld
Døme
  • ho slutta med fotball og byrja å bokse i staden
Artikkelside

frisk 2

adjektiv

Opphav

frå lågtysk; same opphav som fersk

Tyding og bruk

  1. som ikkje har byrja å tape seg;
    fersk, god, uskjemd, rein
    Døme
    • friske grønsaker;
    • friske egg;
    • frisk blomstrar;
    • fylle på friskt vatn;
    • sleppe inn frisk luft;
    • ha frisk pust
  2. fornya, uveikt
    Døme
    • friskt mot;
    • sleppe til friske krefter;
    • leve i friskt minne
  3. nyleg hend eller laga;
    fersk
    Døme
    • friske spor;
    • friske inntrykk
  4. som har god helse;
    motsett sjuk
    Døme
    • bli frisk etter sjukdomen;
    • ikkje kjenne seg heilt frisk;
    • vere frisk og sterk;
    • ho vart frisk av lungebetennelsen
  5. livleg, kvikk, feiande
    Døme
    • friske fargar;
    • frisk musikk;
    • frisk vind;
    • friskt tråv;
    • friske fråspark;
    • han var ein frisk kar
    • brukt som adverb
      • det brann friskt
  6. direkte (3), vågal, uredd
    Døme
    • vi må tole såpass frisk tale
  7. forfriskande, kveikjande, svalande;
    kald
    Døme
    • friskt vêr;
    • ta seg eit friskt bad;
    • det er friskt ute no

Faste uttrykk

  • frisk bris
    middels sterk vind med styrke frå 8,0 til 10,7 meter per sekund
Artikkelside

børnskap

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Opphav

samanheng med norrønt byrja ‘høyre til’; jamfør -skap (1

Tyding og bruk

utstyr til fangst på fiskebåt, særleg garn
Døme
  • båt og børnskap
Artikkelside

i det same

subjunksjon

Tyding og bruk

innleier ei leddsetning som uttrykkjer at noko skjer samstundes;
i same augeblinken som, samtidig som
Døme
  • i det same eg gjekk ut, byrja det å regne
Artikkelside

senke garden

Tyding og bruk

Sjå: g
  1. i visse kampsportar: senke hendene så dei ikkje lenger vernar hovudet og overkroppen
    Døme
    • ho senka garden for tidleg
  2. i overført tyding: slappe av og ikkje lenger vere førebudd på åtak eller vanskar
    Døme
    • han senka garden og byrja sleppe folk innpå seg
Artikkelside

sive

siva

verb

Opphav

samanheng med sipe (2

Tyding og bruk

  1. renne seint, sige
    • væta seiv inn gjennom ein sprekk i muren
  2. kome ut
    • rykta om underslaget byrja å sive ut
Artikkelside
Side 1 av 4