Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 65 oppslagsord

frukt

substantiv hokjønn

Opphav

seint norrønt fruktr, gjennom lågtysk; frå latin fructus av frui ‘nyte’

Tyding og bruk

  1. etande, saftig og kjætrik del av plante, til dømes eple, appelsin og mango
    Døme
    • dyrke frukt og grønsaker;
    • lage ein søt dessert med frukt
  2. fruktemne (1) (hos dekkfrøingar) omlaga etter frøinga;
    i botanikk: del av plante som ber eitt eller fleire frø, og som omfattar bær (1, 1), steinfrukt, nøtt (1) og kapsel (5)
    Døme
    • setje frukt
  3. i overført tyding: utbyte, godt resultat, vinning;
    Døme
    • hauste fruktene av arbeidet;
    • tilstanden er ei frukt av dårleg planlegging;
    • samarbeidet bar frukter

Faste uttrykk

  • falsk frukt
    fruktliknande plantedel (til dømes jordbær)
  • forboden frukt
    det ein ikkje har lov til, men som er mest lokkande
    • forboden frukt smaker best
Artikkelside

nappe

nappa

verb

Opphav

samanheng med norrønt hneppa ‘presse, trykkje’

Tyding og bruk

  1. gripe og rykkje til seg;
    Døme
    • nappe ut støpselet frå stikkontakten;
    • fisken nappa;
    • nappe høy;
    • nappe augebryn med pinsett;
    • nappe til seg eit eple frå kjøkenbordet
  2. Døme
    • tjuven nappa veska hennar
Artikkelside

makketen, marketen

adjektiv

Tyding og bruk

som makk (3) har ete på;
gjennomhola av makk
Døme
  • eit makkete eple;
  • ein makketen stol
Artikkelside

mateple

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

eple som høver betre til å lage (kokt) mat av enn til å bli ete som det er
Artikkelside

kvede 1

substantiv hankjønn

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

  1. tre med kort stamme og kvite blomstrar i rosefamilien;
    Cydonia oblonga
  2. gul frukt med eple- eller pæreform av treet kvede (1, 1)
    Døme
    • sylta kvedar
  3. samnemning for lite tre eller busk av fleire slekter i rosefamilien, til dømes eldkvede
Artikkelside

kvar 2

determinativ kvantor

Opphav

norrønt hvárr, hvarr, hverr

Tyding og bruk

  1. brukt for å framheve den einskilde blant fleire (ofte for å streke under at noko er jamt fordelt)
    Døme
    • kvar har nok med sitt;
    • la kvar få sitt;
    • to eple på kvar;
    • kvar sin dag;
    • dei fekk kvart sitt eple
  2. brukt for å omfatte alle
    Døme
    • kvar dag;
    • kvart år
    • brukt som substantiv:
      • dei har tolv av kvart til middagsselskap
  3. brukt føre forsterkande bunden artikkel eller form
    Døme
    • kvar den stein;
    • kvart øret
  4. innleier ei indirekte spørjande leddsetning
    Døme
    • ho spurde kvar han kom frå;
    • dei visste kvar dei skulle gå

Faste uttrykk

  • gå kvar sin veg
    skilje lag
  • gå kvar til sitt
    gå heim;
    gå attende til det ein dreiv med
  • kvar augeblink
    kva tid som helst
    • toget kjem kvar augeblink
  • kvar for seg
    åtskild, separat
    • dei vil arbeide saman, ikkje kvar for seg
  • kvar og ein
    alle
    • kvar og ein må ta ansvar
  • kvar si lyst
    brukt for å uttrykkje at ein synest det andre føretrekkjer, er merkeleg
  • kvar sin smak
    brukt for å kommentere kva andre føretrekkjer
  • litt av kvart
    mangt slag;
    litt av alt
    • dei har litt av kvart å setje seg inn i
  • litt etter kvart
    litt om gongen
    • forholda endra seg litt etter kvart
  • nokon kvar
    alle, dei fleste
    • slikt kunne hende nokon kvar
Artikkelside

knaske

knaska

verb

Opphav

av knase

Tyding og bruk

tyggje høyrleg
Døme
  • knaske flatbrød;
  • knaske på eit eple
Artikkelside

inkjekjønn

substantiv inkjekjønn

Opphav

etter latin genus neutrum

Tyding og bruk

grammatisk kategori som ein deler substantiv inn i, og som adjektiv, pronomen og determinativ kan bøyast i;
til skilnad frå hankjønn (2) og hokjønn (2)
Døme
  • ‘hus’ og ‘eple’ er inkjekjønn
Artikkelside

bite i det sure eplet

Tyding og bruk

finne seg i noko ein ikkje liker;
Sjå: bite, eple
Artikkelside

eplet fell ikkje langt frå stammen

Tyding og bruk

brukt om person som liknar far sin eller mor si;
Sjå: eple
Artikkelside
Side 2 av 7