Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
27 treff

Nynorskordboka 27 oppslagsord

temperatur

substantiv hankjønn

Opphav

av latin temperatura ‘høveleg blanding’

Tyding og bruk

  1. grad av varme
    Døme
    • høg temperatur;
    • måle temperaturen i havet;
    • i dag er det behageleg temperatur
  2. temperatur (1) uttrykt som tal på ein skala
    Døme
    • liste over temperaturane ulike stader;
    • kva er temperaturen?
  3. kroppsvarme
    Døme
    • du har normal temperatur;
    • barnet har litt høg temperatur
  4. i overført tyding: grad av kjenslemessig engasjement;
    Døme
    • temperaturen i debatten er høg
  5. i overført tyding: grad av aktivitet
    Døme
    • drive opp temperaturen i økonomien
  6. i musikk: avvik frå absolutt reinstemming i eit orgel eller liknande

Faste uttrykk

  • absolutt temperatur
    temperatur målt frå det absolutte nullpunktet
  • kritisk temperatur
    temperatur da ei kjemisk eller fysisk endring går føre seg
  • ta temperaturen
    • måle grad av varme
      • ta temperaturen på nokon
    • skaffe seg eit inntrykk av eller overblikk over noko
      • ta temperaturen på stemninga blant publikum
Artikkelside

registrere

registrera

verb

Opphav

av mellomalderlatin registrare, av registrum; jamfør register

Tyding og bruk

  1. føre inn i register (1)
    Døme
    • bilen er registrert på Hamar
    • brukt som adjektiv:
      • ein registrert brukar av tenesta
  2. notere seg;
    merkje seg
    Døme
    • ho registrerte at dei tok til å bli trøytte
  3. måle automatisk
    Døme
    • ein seismograf registrerer jordskjelv
  4. setje register (2) på eit orgel i eller ut av funksjon

Faste uttrykk

  • registrere seg
    syrgje for at ein blir ført opp i ei oversikt
    • ho har registrert seg som deltakar på konferansen;
    • du må registrere deg i resepsjonen når du kjem
  • registrert varemerke
    varemerke som er ført inn i eit register, og som ei verksemd har eineretten til å nytte
Artikkelside

ventil

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom tysk, frå mellomalderlatin ‘sluse’; av latin ventus ‘vind’

Tyding og bruk

  1. innretning som opnar eller stengjer for damp, gass, væske eller liknande
    Døme
    • opne ventilane på rommet;
    • ventilane i ein bilmotor;
    • ventilen på ein sykkelslange
  2. i musikk: innretning til å regulere lyden på blåseintrument og orgel
    Døme
    • ventilane på ein trompet
  3. rundt skipsvindauge i ein hengsla metallring;
Artikkelside

tremulant

substantiv hankjønn

Opphav

frå italiensk; jamfør tremulere

Tyding og bruk

  1. i musikk: tremolo (2)
  2. mekanisk innretning i eit orgel som får tonene til å vibrere
  3. i språkvitskap: vibrant
Artikkelside

organist

substantiv hankjønn

Opphav

av latin organum; sjå organ

Tyding og bruk

person som spelar orgel, særleg som tilsett i ei kyrkje;
jamfør kantor
Artikkelside

belg

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt belgr

Tyding og bruk

  1. (pose eller sekk av) flådd skinn som er rengt av eit dyr utan å vere skore opp i buken
  2. sekkforma reiskap brukt til å puste luft på elden for å auke temperaturen; jamfør blåsebelg og smiebelg
    Døme
    • dra belgen i smia
  3. del av orgel, trekkspel, sekkepipe eller liknande som pumpar luft inn i den delen av instrumentet som lagar lyd
    Døme
    • belgen på eit orgel;
    • dra belgen på trekkspelet
  4. noko som liknar ein belg (2)
    Døme
    • belgen på eit gammalt fotografiapparat
  7. midtstykke i ein trål
Artikkelside

maken

adjektiv

Tyding og bruk

heilt lik
Døme
  • kjolen din er maken til min;
  • vi har make orgel heime
Artikkelside

veltent

adjektiv

Tyding og bruk

som har gjort lang og god teneste
Døme
  • eit gammalt veltent orgel
Artikkelside

diskant

substantiv hankjønn

Opphav

frå mellomalderlatin ‘songrøyst som skil seg ut frå andre’, opphavleg av latin dis- og cantus ‘song’; jamfør dis- (1)

Tyding og bruk

  1. øvste del av stemmeleie
    Døme
    • syngje oppe i diskanten
  2. øvste stemme i fleirstemd musikk
    Døme
    • ein klar og distinkt diskant
  3. øvste del av tonespekteret;
    høgre halvdel av klaviaturet på piano og orgel
    Døme
    • innstillingane for bass og diskant
Artikkelside

lirekasse

substantiv hankjønn eller hokjønn

Tyding og bruk

eit slags lite orgel (på hjul) som spelar visse melodiar når ein dreier på ei handsveiv
Artikkelside
Side 1 av 3