Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 351 oppslagsord

kompakt

adjektiv

Opphav

frå latin , av compingere ‘samanføye’

Tyding og bruk

  1. Døme
    • kompakt snø
  2. om framstilling: samantrengd, tung (6)
    Døme
    • boka gjev ei kompakt framstilling av hendingane
  3. utan overflødig plass;
    forminska
    Døme
    • ein kompakt bil
Artikkelside

luft

substantiv hokjønn

Opphav

av tysk luft; same opphav som loft og lukt (1

Tyding og bruk

  1. gassblanding som utgjer atmosfæren rundt jorda
    Døme
    • rein luft;
    • rå luft;
    • varm luft;
    • trekkje frisk luft;
    • slangen er fylt med luft
  2. i bunden form: atmosfæren rundt jorda;
    ope rom mellom golv og tak eller over ein viss plass;
    Døme
    • kaste ballen opp i lufta;
    • sprengje noko i lufta
  3. åndeleg atmosfære, stemning
    Døme
    • forventning i lufta;
    • spenning i lufta
  4. Døme
    • god luft;
    • stygg luft

Faste uttrykk

  • behandle som luft
    oversjå ein person med vilje
  • eit slag i lufta
    gjerning som er heilt utan verknad
  • få luft under vengene
    • om fugl: kome så høgt at vengene ber
    • få prøve seg, utfalde seg
  • gje luft
    gje uttrykk for kjensler, haldningar og liknande
    • gje kjenslene luft
  • gripe ut av lufta
    påstå noko ein ikkje har grunnlag for
    • argumentet er ikkje gripe ut av lufta
  • gå på lufta
    bli send, bli kringkasta
    • programmet går på lufta to gonger i veka
  • henge i lause lufta
    mangle tilknyting eller feste
  • liggje i lufta
    (om hending) vere ventande, vere underforstått
  • sjå ut i lufta
    sjå utan å feste blikket
  • springe i lufta
  • vere luft for nokon
    bli oversett med vilje
    • han er berre luft for henne
Artikkelside

overnattingsbåt

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

fritidsbåt med plass til å overnatte;
Døme
  • større kabinkryssarar er gode overnattingsbåtar
Artikkelside

dekksplass

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. om eldre forhold: passasjerplass på skip som ikkje inkluderer sengeplass
    Døme
    • reise på dekksplass
  2. plass på dekk (1)
    Døme
    • utnytte dekksplassen på ferja
Artikkelside

luguber

adjektiv

Opphav

gjennom italiensk og fransk; frå latin lugubris ‘syrgjeleg’

Tyding og bruk

  2. Døme
    • ein luguber fyr;
    • ein luguber plass
Artikkelside

lugar

substantiv hankjønn

Opphav

frå spansk ‘plass, rom’; same opphav som lokale

Tyding og bruk

  1. lite opphalds- og soverom på eit skip
    Døme
    • sove i lugaren
  2. større opphaldsrom, salong på skip, særleg passasjerfartøy
Artikkelside

laus

adjektiv

Opphav

norrønt lauss; same opphav som tysk los

Tyding og bruk

  1. som ikkje er bunden eller festa til noko;
    som har losna eller kan løysast lett
    Døme
    • rive seg laus;
    • hunden er laus;
    • ein sofa med lause puter;
    • sjuåringen har fleire lause tenner;
    • sleppe laus hestane
    • brukt som adverb:
      • ha håret laust;
      • latteren sit laust
  2. som ikkje er samla til eit heile;
    i enkelte delar
    Døme
    • lause delar av huset kan ramle ned;
    • skrive ned ord og uttrykk på lause lappar
  3. som ikkje er fast oppbygd, ikkje kompakt eller tett;
    porøs, grisen, lite solid
    Døme
    • ein laus knute;
    • laus grus;
    • ein laus deig;
    • eit laust handtrykk
    • brukt som adverb:
      • eit laust vove stoff
  4. som ikkje er grundig;
    upåliteleg
    Døme
    • eit laust overslag;
    • laust snakk;
    • lause rykte;
    • ei lausere tilknyting
  5. utan forpliktingar
    Døme
    • vere laus og ledig;
    • eit laust kjærleiksforhold
  6. Døme
    • det gjekk på helsa laus

Faste uttrykk

  • bere laus
    byrje
    • no ber det laus/laust med uvêr
  • brake laus
    • ta til med dundrande lyd
      • applausen braka laus/laust;
      • uvêret braka laus/laust
    • ta til med futt og fart
      • turistsesongen brakar laus/laust om ein månad
  • bryte laus
    begynne brått og veldig
    • uvêret braut laus/laust
  • gyve laus på
    • ta fatt på
    • gjere åtak på nokon
  • gå laus på
    • gjere åtak på
      • dei gjekk laus på ein parkert bil
    • byrje med;
      ta fatt på
      • skal vi gå laus på oppgåva?
  • ha ein skrue laus
    vere litt skrullete
  • i laus vekt
    om vare: som ikkje er pakka og vegen på førehand
    • selje grønsaker i laus vekt;
    • prisen på matpoteter i laus vekt
  • i lause lufta
    • fritt ut i lufta
      • ho såg ut i lause lufta;
      • han slo i lause lufta med paraplyen
    • utan tilknyting til noko
      • påstandane heng i lause lusfta
  • laus i fisken
    veik, slapp
  • laus i snippen
    uhøgtideleg, laussleppt
    • han var morosam og høveleg laus i snippen
  • lause fuglar
    personar som har falle utanfor i samfunnet og som ikkje har nokon plass å bu
    • bygget er ein tilhaldsstad for byens lause fuglar
  • laust og fast
    likt og ulikt
    • snakke om laust og fast
  • slå seg laus
    retteleg more seg
Artikkelside

metatese

substantiv hankjønn

Opphav

frå gresk ‘omstilling’, av meta- og tese; jamfør meta-

Tyding og bruk

det at to språklydar i eit ord byter plass, til dømes kors av kross
Artikkelside

orkesterplass

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. tilskodarplass nærmast scena og orkesteret i til dømes eit teater
  2. i overført tyding: plass med god utsikt
    Døme
    • på terrassen hadde vi orkesterplass til solnedgangen
Artikkelside

orkestergrav

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

nedsenka plass framfor scena der orkesteret sit til dømes på eit teater eller i ein opera
Artikkelside
Side 5 av 36