Avansert søk

Eitt treff

Nynorskordboka 151 oppslagsord

organisme

substantiv hankjønn

Opphav

frå fransk; jamfør organ

Tyding og bruk

  1. system av organ (1) som verkar saman og byggjer opp eit dyr eller ei plante;
    levande skapning;
    Døme
    • ein levande organisme;
    • den menneskelege organismen
  2. system av samverkande delar
    Døme
    • samfunnet er ein innfløkt organisme

organisk

adjektiv

Opphav

frå gresk; jamfør organ

Tyding og bruk

  1. som høyrer til dyre- eller planteriket;
    Døme
    • organisk avfall;
    • det finst ikkje organisk liv på planeten
  2. i kjemi: som inneheld karbonsambindingar;
    Døme
    • grunnkurs i organisk kjemi
  3. i medisin: som gjeld eit organ (1) i kroppen
    Døme
    • organisk sjukdom
  4. som er ein harmonisk og naturleg del av ein større heilskap
    Døme
    • ein organisk del av samfunnet

parenkym

substantiv inkjekjønn

Opphav

av gresk para- og enkhyma; jamfør para-

Tyding og bruk

  1. hos dyr: væskerikt cellevev i indre organ, til dømes i lever, lunger, milt eller nyrer
  2. hos planter: vev av levande, mjuke celler, til dømes i stenglar og blad;

fosfor

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Opphav

av gresk phosphoros ‘lysberar’ av phos ‘lys’

Tyding og bruk

  1. grunnstoff (1) med atomnummer 15 som finst i tre former: kvitt, raudt og svart fosfor;
    kjemisk symbol P
    Døme
    • fosfor finst i mineral og alle levande vesen;
    • kvitt fosfor er svært giftig;
    • raudt fosfor kan ein skrape av fyrtikkesker
  2. i fleirtal: stoff som etter ei form for aktivering, sender ut stråling;

nekrose

substantiv hankjønn

Opphav

frå gresk; jamfør -ose (2

Tyding og bruk

det at (delar av) eit organ i ein levande organisme døyr bort, til dømes ved kaldbrann eller forbrenning

moderne språk

Tyding og bruk

levande språk;
Sjå: moderne

modell

substantiv hankjønn

Opphav

av italiensk modello, av latin modulus ‘mål, målestokk’, diminutiv av modus ‘måte’; jamfør modus

Tyding og bruk

  1. førebilete eller form som noko skal lagast etter;
    Døme
    • snikre etter modell;
    • eg har lyst til å sy den same modellen i eit anna stoff
  2. kopi i minska målestokk;
    Døme
    • dei har brukt lang tid på å lage ein modell av skipet
  3. Døme
    • bilen er ein eldre modell;
    • dei kjøpte den dyraste modellen av pc-en
  4. skjematisk, ofte forenkla framstilling av ein teori, ein plan eller liknande
    Døme
    • sosialøkonomiske modellar;
    • dei arbeider med ein ny matematisk modell
  5. person som har til yrke å bli fotografert;
    person eller ting som blir brukt som førebilete i kunst
    Døme
    • stå modell for ein kunstnar;
    • forfattaren har brukt levande modellar
  6. (kostbart) klesplagg som er laga i eitt eksemplar
    Døme
    • kjolen er ein modell

ei levande legende

Tyding og bruk

ein person som er vorten ei legende (2) medan han eller ho framleis lever;
Sjå: levande
Døme
  • politikaren er ei levande legende i partiet

levende

substantiv inkjekjønn

Opphav

av leve (2 og -ende

Tyding og bruk

levande skapning, kvikende

meir død enn levande

Tyding og bruk

berre så vidt i live;
Sjå: levande
Døme
  • da dei fann henne, var ho meir død enn levande