Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
82 treff

Bokmålsordboka 30 oppslagsord

maori 1

substantiv hankjønn

Opphav

fra polynesisk ‘hjemlig, av det vanlige slaget’

Betydning og bruk

person av polynesiske folkeslag på New Zealand
Artikkelside

av samme ulla

Betydning og bruk

av samme (dårlige) slaget;
Se: ull
Artikkelside

gamlekar

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

gammel kar (1;
eldste mann;
mann av det gamle slaget;
Eksempel
  • gamlekaren sovnet i godstolen;
  • partiets gamlekarer;
  • gamlekarene er på jubileumsturné
Artikkelside

game 1, gem 1

substantiv intetkjønn

Uttale

geim; gem

Opphav

fra engelsk; samme opprinnelse som gaman

Betydning og bruk

  1. omgang (1, 1) i kortspill, dataspill, tennis eller lignende
    Eksempel
    • tape serven i første game
  2. konkurransepreget aktivitet
    Eksempel
    • være ny i gamet;
    • dette er en del av gamet;
    • være med på gamet

Faste uttrykk

  • game over
    • spillet er over
      • det var game over etter 17 minutter
    • slaget er tapt
      • etter 80 år er det game over for bedriften
Artikkelside

armageddon, harmageddon

substantiv intetkjønn

Uttale

armagedˊdon

Opphav

fra gresk; etter det hebraiske navnet som ifølge Åp 16,16 er åsted for det siste slaget mellom Gud og hans fiender

Betydning og bruk

skjebnesvanger hendelse;
verdens undergang
Eksempel
  • spå armageddon;
  • de frykter et økonomisk armageddon
Artikkelside

propaganda

substantiv hankjønn

Opphav

nylatin fra Congregatio de propaganda fide ‘sammenslutning for utbredelse av troen’, av propagare ‘utbre, forplante’

Betydning og bruk

  1. målrettet arbeid for å påvirke holdninger og adferd i et samfunn;
    ensidig agitasjon
    Eksempel
    • drive politisk propaganda
  2. usanne påstander presentert som nøytral informasjon for å fremme en sak
    Eksempel
    • fiendens propaganda om slaget
Artikkelside

slett 1

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

tid;
timetall på ur, markert ved slag
Eksempel
  • ved tolv slett – på slaget tolv;
  • klokkeslett
Artikkelside

vissen

adjektiv

Opphav

norrønt visinn, egentlig perfektum partisipp

Betydning og bruk

  1. om plante(del): inntørket
    Eksempel
    • en vissen blomst;
    • vissent løv
  2. om kroppsdel: slapp og kraftløs
    Eksempel
    • armen ble vissen av slaget
    • i overført betydning:
      • en liten vissen fyr
Artikkelside

visne

verb

Opphav

norrønt visna; av vissen

Betydning og bruk

  1. bot. tørke bort
    Eksempel
    • blomstene visnet;
    • visne og dø
  2. svinne hen, forfalle;
    særlig om kroppsdel: miste kraft, bli maktesløs
    Eksempel
    • armen visnet bort av slaget;
    • føttene visnet av tretthet;
    • smilet hennes visnet
Artikkelside

ved 2

preposisjon

Opphav

norrønt við(r), opphavlig trolig ‘mot’

Betydning og bruk

  1. særlig om sted: (nær) inntil, i nærheten av
    Eksempel
    • bo ved kysten;
    • varme seg ved ovnen;
    • slaget ved Fimreite;
    • arr ved munnen;
    • sitte ved siden av hverandre;
    • sitte ved bordet;
    • være til stede ved en tilstelning;
    • være tilsatt ved biblioteket, jernbanen;
    • studere ved universitetet;
    • være nær ved å falle – holde på å falle;
    • være ved bevissthet, godt mot;
    • feste seg ved noe;
    • holde, stå fast ved noe
  2. forbundet med, knyttet til
    Eksempel
    • ha noe fremmed ved seg;
    • se fordelene, ulempene ved noe
  3. om tid: samtidig med
    Eksempel
    • ved femtiden;
    • ved avreisen;
    • ved første anledning
  4. om årsak: på grunn av
    Eksempel
    • miste alt ved brann;
    • bli reddet ved et hell;
    • le ved tanken på noe
  5. om middel, måte: gjennom, med (2, av (2
    Eksempel
    • klare seg ved egen hjelp;
    • redde menneskeliv ved hjelp av moderne utstyr;
    • holde seg i form ved å sykle;
    • idrettslaget møtte ved formannen;
    • nevne en ved navn;
    • steke noe ved svak varme;
    • underholdning ved NN;
    • den omstridte siden ved saken
  6. som adverb:
    Eksempel
    • legge ved svarporto;
    • snakkes, tales ved

Faste uttrykk

  • ikke komme en ved
    ikke angå en
  • røre ved
    ta på (noe); i overført betydning: komme inn på noe (ømtålig)
  • sitte ved rattet
    kjøre
  • ved det gamle
    som vanlig
Artikkelside

Nynorskordboka 52 oppslagsord

meirsmak

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

smak eller lyst på meir av same slaget
Døme
  • kakestykket gav meirsmak;
  • skulegangen gav meirsmak
Artikkelside

med meir

Tyding og bruk

og anna (av same slaget);
forkorta m.m.;
Sjå: med, meir
Døme
  • naturressursar som fisk, olje, vassenergi med meir
Artikkelside

med 2

preposisjon

Opphav

norrønt með

Tyding og bruk

  1. i nærleiken av;
    hos, ved, attmed
    Døme
    • vere saman med nokon;
    • gå tur med hunden;
    • vere ute med kameratane;
    • bu med ein slektning;
    • biff med lauk;
    • det eine med det andre
  2. Døme
    • arbeidet kjem på 900 kr med moms
  3. samstundes som
    Døme
    • trekkfuglane kjem med våren;
    • bli større med tida;
    • med det same;
    • med ein gong
  4. i same retning som;
    motsett mot (3
    Døme
    • leikarringen dansa med sola;
    • ha vinden med seg
  5. brukt i uttrykk for semje, støtte eller liknande
    Døme
    • halde med nokon
  6. som har eller inneheld;
    som ber på, som er utstyrt med
    Døme
    • eit hus med tre dører;
    • gå med hatt;
    • kome med mat til den sjuke;
    • kome med eit svar;
    • han er ein mann med idear;
    • du med dei vitsane dine!
    • eit fat med olje;
    • ein dunge med sand;
    • det var fullt med folk
  7. om reiskap, middel: ved hjelp av
    Døme
    • hogge med øks;
    • klare seg med eiga hjelp;
    • nå fram i tide med å ta ein snarveg;
    • reise med toget;
    • kle veggen med plater
  8. brukt ved nemning av kroppsdel som er i rørsle
    Døme
    • blunke med auga;
    • sprelle med beina
  9. brukt for å nemne måte noko blir gjort på
    Døme
    • gjere noko med glede;
    • ete med måte;
    • ta nokon med det gode;
    • ta det med ro
  10. med omsyn til;
    når det gjeld
    Døme
    • korleis går det med deg?
    • vente med maten;
    • det er så rart med det;
    • vere varsam med noko;
    • det er godt med mat
  11. brukt for å uttrykkje at noko aukar eller minkar
    Døme
    • auke prisane med 12 %;
    • driftstilskotet skal reduserast med 500 000 kroner i året
  12. brukt for å uttrykkje gjensidig forhold, verksemd eller liknande
    Døme
    • vere i slekt med nokon;
    • snakke med nokon;
    • vere samd med nokon;
    • han er jamgammal med meg;
    • vere god med nokon;
    • jamføre noko med noko
  13. brukt som adverb for å uttrykkje følgje eller deltaking
    Døme
    • vere med på noko;
    • følgje med
  14. brukt som adverb: òg, også
    Døme
    • han lo, han Ole med;
    • no veit eg dette med;
    • dei har vore her med

Faste uttrykk

  • ikkje kunne med
    ikkje forstå seg på;
    ikkje vere van med
    • eg kan ikkje med sånne appar
  • kome vel med
    kome til nytte
  • med andre ord
    sagt på ein annan måte;
    det vil seie;
    forkorta m.a.o.
  • med eitt
    brått
  • med fleire
    inkludert fleire;
    forkorta mfl.
  • med meir
    og anna (av same slaget);
    og meir;
    forkorta m.m.
    • naturressursar som fisk, olje, vassenergi med meir
  • med rette
    med god grunn
    • han er med rette uroleg for klimaet
  • stryke med håra
    føye eller smiske med
    • det er best å stryke han med håra
  • vere med barn
    vere gravid
  • vere med på
    vere samd i
Artikkelside

maori 1

substantiv hankjønn

Opphav

frå polynesisk ‘heimleg, av det vanlege slaget’

Tyding og bruk

medlem av polynesisk folkeslag på New Zealand
Artikkelside

visen, vissen

adjektiv

Opphav

norrønt visin, eigenleg perfektum partisipp

Tyding og bruk

  1. om plante(del): inntørka
    Døme
    • blada hang visne
  2. om kroppsdel: slapp og kraftlaus
    Døme
    • armen vart visen av slaget
    • i overført tyding:
      • ein liten visen fyr
Artikkelside

rett 3

adjektiv

Opphav

norrønt réttr

Tyding og bruk

  1. ikkje bogen, bein, rak;
    Døme
    • ei rett linje;
    • rett til vêrs;
    • rett i ryggen
  2. i samsvar med røyndomen, sann;
    høveleg, passande;
    Døme
    • finne det rette svaret;
    • rekneskapen var rett;
    • skrive rett;
    • løyse oppgåva rett;
    • hugse rett;
    • alt gjekk rett for seg;
    • finne det rette ordet;
    • vere på rett veg;
    • i rett tid;
    • den rette sida av duken – den finaste sida;
    • sjå kva som er rangt og rett;
    • vere av rette slaget;
    • dei rette foreldra mine – dei eigenlege foreldra; mots adoptivforelder
  3. Døme
    • det er rett og rimeleg;
    • stri for det rette
  4. med sine fulle fem
    Døme
    • han er ikkje rett i hovudet
  5. Døme
    • rett no eller rettno – sjå rettno;
    • rett nok eller rettnok – sjå rettnok;
    • rett utanfor;
    • rett ofte

Faste uttrykk

  • rett lenge
    svært eller nokså lenge
  • rett og slett
    beintfram
  • rett som det var
    med eitt, brått
  • rett vinkel
    vinkel på 90°
Artikkelside

analogisk lovtolking

Tyding og bruk

bruk av ein rettsregel på eit tilfelle av same slaget som det lova skal ordne;
Sjå: analogisk
Artikkelside

to alner av same stykket

Tyding og bruk

to av same (dårlege) slaget;
Sjå: stykke
Artikkelside

av same ulla

Tyding og bruk

av same (tvilsame) slaget;
Sjå: ull
Artikkelside

annan

determinativ demonstrativ

Opphav

norrønt annarr, akkusativ annan

Tyding og bruk

  1. ein til, enda ein, fleire av same slaget
    Døme
    • ein annan gong;
    • eg og ein annan syklist;
    • både kaffi og kaker og anna godt
  2. den eine av fleire
    Døme
    • den eine etter den andre;
    • frå ein stasjon til ein annan
  3. i same gruppe, men ikkje ein sjølv;
    Døme
    • ikkje vere som anna folk;
    • stå som ein annan tosk;
    • kjenne seg som eit anna menneske;
    • skade på både seg sjølv og andre
  4. ikkje den same;
    ulik
    Døme
    • ein annan kveld;
    • ei anna helg;
    • dei venta til ein annan dag;
    • på andre sida av vegen;
    • dette vart andre greier;
    • vente seg noko anna;
    • det er ei anna sak

Faste uttrykk

  • alt anna enn
    slett ikkje
    • oppgåvene var alt anna enn lette
  • anna enn
    så nær som
  • anna med di
    kor det no er; dessutan
  • av ei anna verd
    utanom det vanlege
  • blant anna
    (òg i fleirtal) noko(n) frå ei større gruppe;
    mellom anna;
    forkorta bl.a.
    • blant anna kan skulen ha misforstått regelen;
    • her møtte fleire personar, blant andre ordføraren
  • ein eller annan
    noko eller nokon;
    ein viss;
    einkvan
    • på ein eller annan måte;
    • i sentrum av ein eller annan by;
    • der inne stod ein eller annan;
    • på eit eller anna vis
  • ein og annan
    nokre (få)
  • frå ende til annan
    frå byrjing til slutt;
    alt saman
    • det var tull frå ende til annan
  • frå tid til anna
    av og til
  • mellom anna
    forutan, ved sida av;
    blant anna;
    forkorta m.a.
  • og anna
    (òg i fleirtal) og noko eller nokon frå ei større gruppe
  • ord for anna
    ordrett
Artikkelside
Side 2 av 6