Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 45 oppslagsord

nøkkelvitne, nykelvitne

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

sentralt vitne;
jamfør nøkkel (5)
Artikkelside

lyse 4

lysa

verb

Opphav

norrønt lýsa; av lys (1 og lys (2

Tyding og bruk

  1. gje frå seg lys;
    skine, stråle
    Døme
    • lampa lyser;
    • månen lyste;
    • det lyste frå vindauget;
    • auga hennar lyste av glede
  2. i overført tyding: bere heilt tydeleg preg av noko;
    vitne om
    Døme
    • eit smil som lyser av vondskap;
    • det lyste dårleg samvit av henne
  3. spreie lys, gjere det lyst på ein stad
    Døme
    • lyse med ei lykt
  4. kunngjere offentleg;
    Døme
    • lyse nokon fredlaus;
    • han lyste til holmgang;
    • dei lyste eigedomen til auksjon
  5. uttrykkje ynske om noko for eit anna menneske
    Døme
    • lyse velsigning over nokon;
    • lyse fred over nokon

Faste uttrykk

  • banne så det lyser
    banne stygt
  • lyse etter
    avertere etter;
    søkje etter
    • lyse etter arbeidskraft;
    • dei lyste etter sjåførar
  • lyse for nokon
    om eldre forhold: kunngjere offentleg at eit par skal gifte seg;
    jamfør lysing (1, 2)
  • lyse i kull og kjønn
    om eldre forhold: rettsleg anerkjenne eit barn som sitt
  • lyse opp
    • spreie lys utover
      • lyskastaren lyste opp på stadionet
    • bli opphaldsvêr;
      lysne, klarne, lette
      • stormen stilna, og det lyste opp
    • sjå gladare eller ivrigare ut
      • andletet hans lyste opp
    • spreie glede eller interesse;
      kvikke opp
      • dei gode fagartiklane lyser opp i avisa
  • lyse ut
    kunngjere at det er ope for å søkje, stemme eller liknande
    • stillinga blir lyst ut neste veke;
    • lyse ut nyval;
    • regjeringa lyste ut nye blokker for oljeleiting
Artikkelside

kronvitne

substantiv inkjekjønn

Opphav

etter engelsk crown-witness, opphavleg ‘vitne skaffa av staten’

Tyding og bruk

viktig vitne (1, 1) i straffesak
Artikkelside

fadder

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom lågtysk (ge)vadder(e); frå latin compater ‘(åndeleg) medfader’

Tyding og bruk

  1. person som er vitne ved dåp;
    Døme
    • dei har spurt henne om å vere fadder til barnet;
    • foreldre og fadrar
  2. person som hjelper ein som er yngre eller meir urøynd, i ein startfase
    Døme
    • kvar førsteklassing får ein eldre elev som fadder;
    • ho er fadder for den nytilsette;
    • dei nye studentane får tildelt ein fadder

Faste uttrykk

  • stå fadder for
    • vere fadder ved dåpen
      • eg stod fadder for nevøen min
    • vere med på å få fram
      • han stod fadder for den nye lova
Artikkelside

hovudvitne

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

i rettssak: viktigaste vitne;
Døme
  • han var hovudvitne i drapssaka
Artikkelside

av den grunn

Tyding og bruk

derfor;
Sjå: grunn
Døme
  • ho hugsa ingenting frå ulykka og vart av den grunn ikkje ført fram som vitne
Artikkelside

teiande vitne

Tyding og bruk

indisium;
Sjå: vitne
Artikkelside

uskyld 2

adjektiv

Tyding og bruk

  1. ikkje i slekt (med)
    Døme
    • dei er uskylde (med kvarandre)
  2. i substantivisk bruk
    Døme
    • ein uskyld kan vitne i arvesaka
Artikkelside

våtte

våtta

verb

Opphav

norrønt vátta ‘vitne, stadfeste’

Tyding og bruk

  1. ta omsyn til
    Døme
    • dei våtta det ikkje stort;
    • våtte på
  2. ha noko å seie;
    Døme
    • det våttar ikkje stort
  3. gjelde noko, vere verd
Artikkelside

vitnemål

substantiv inkjekjønn

Opphav

av mål (2

Tyding og bruk

  1. (vitne)prov
    Døme
    • vitnemålet som felte brotsmannen;
    • soga er eit lærerikt vitnemål om makttilhøva i samfunnet
  2. i religiøst mål: vitnesbyrd
    Døme
    • frie vitnemål frå salen
  3. Døme
    • avgangsvitnemål;
    • hente vitnemålet sitt
Artikkelside
Side 2 av 5