Avansert søk

Nynorskordboka 110 oppslagsord

vond

adjektiv

Opphav

norrønt vándr, vóndr

Tyding og bruk

plagsam, pinefull, skadeleg;
jamfør vondt
Døme
- vond smak;
- det var vondt å miste barnet
- brukt som adverb:
  lukte vondt;
  au, det gjer vondt;
  det var ikkje vondt meint
vanskeleg, innvikla, problematisk
Døme
- kome opp i ein vond situasjon
sint
Døme
- ho vart vond på meg
vondskapsfull
Døme
- bli lurt av ein vond mann
- brukt som substantiv:
  striden mellom det gode og det vonde
brukt som substantiv: trolldom
Døme
- kaste vondt på folk

Faste uttrykk

det ein ikkje veit, har ein ikkje vondt av
det ein ikkje har kjennskap til, blir ein ikkje plaga av
det vonde auget
blikk som seiest ha kraft til å skade menneske eller dyr
bli råka av det vonde auget
gammal vane er vond å vende
det er vanskeleg å leggje av seg ein innarbeidd vane
gjere vondt verre
gjere noko negativt enda dårlegare
ha vondt av
tykkje synd i
ha vondt for
ha problem med
eg har vondt for å hugse enkeltsaker
ta det vonde med det gode
gjere det beste ut av ein vanskeleg situasjon
vonde tunger
folk som sladrar og vil sverte ein

klump

substantiv hankjønn

Opphav

truleg frå lågtysk; samanheng med klamp

Tyding og bruk

mindre mengd av fast masse;
klatt (1), klake (1, 2)
Døme
- klumpar i grauten;
- kna deigen til ein liten klump;
- lage store klumpar av snø
samanballa knyte;
tull (1, 1), bylt
Døme
- tulle handkleet til ein klump
tett oppsamling av noko;
klyngje (1, 1), hop (1), flokk (1)
Døme
- endene går rundt i ein klump
i overført tyding: indre kjensle av noko som kjennest som ein klump
Døme
- føle ein klump i magen;
- ha ein vond klump i brystet

Faste uttrykk

få klump i halsen
bli på gråten
få klump i halsen av å tenkje på noko

sirkel

substantiv hankjønn

Opphav

av latin circulus ‘liten ring’, av circus ‘krins’

Tyding og bruk

krum, lukka linje der alle punkta ligg like langt frå sentrum
Døme
- teikne ein sirkel
plan figur som blir avgrensa av ein sirkel (1)
Døme
- flatevidda til ein sirkel er lik kvadratet av radiusen multiplisert med 3,14
ring av personar eller ting;
krins (1)
Døme
- dei stod i ein sirkel
gruppe personar som høyrer saman ut frå virkefelt, interesser eller liknande;
krins (2)
Døme
- dei ferdast i sirklar som var ukjende for han
- - lesesirkel
  - studiesirkel

Faste uttrykk

ein vond sirkel
noko vondt, leitt eller vanskeleg som berre blir verre

umenneskeleg

adjektiv

Tyding og bruk

unaturleg for menneske;
uvanleg, sjeldsynt
Døme
- ha umenneskeleg styrke
svært hard eller nådelaus;
brutal, fæl (2)
Døme
- få umenneskeleg behandling;
- det var eit umenneskeleg slit å få tinga på plass
som ein ikkje kan halde ut
Døme
- leve under umenneskelege kår;
- føre til umenneskelege lidingar
- brukt som adverb:
  umenneskeleg vond

trå 2

adjektiv

Opphav

norrønt þrár

Tyding og bruk

som går seint på grunn av ei eller fleire hindringar;
sein, treg, tung
Døme
- få ein trå start;
- ei trå dør;
- vere trå til å lære
med vond smak eller konsistens;
harsk, beisk, ul (2
Døme
- trå sild;
- trått kjøt
som ikke gjev etter;
sta (2), fast (3)
Døme
- vere trå til å arbeide;
- vere trå på sitt

Faste uttrykk

gå trått
- gå føre seg med lite fart eller framdrift;
  gå tregt
  det gjekk trått med salet av bustaden
- kjennast tungt
  dagane går trått for tida
tidt og trått
ofte, jamt
kome både tidt og trått
trå mage
forstopping;
treg mage
trå masse
treg masse
trått føre
føre som gjer det tregt eller vanskeleg å ta seg fram
regnet gav trått føre i skiløypa

sår 2

adjektiv

Opphav

norrønt sárr

Tyding og bruk

som er vond, svidande og øm, ofte på grunn av skade, infeksjon eller liknande;
som verkjer og gjev smerte
Døme
- ha sår hals;
- såre hender;
- raude og såre auge;
- føtene var såre etter den lange turen
som er prega av sjeleleg smerte, liding eller sorg
Døme
- høyre sår gråt;
- såre hikst;
- ein sår saknad
som lett blir fornærma (1) eller snurt (2;
nærtakande;
jamfør hårsår (2)
Døme
- ha lett for å bli sår
brukt som adverb: bittert, smertefullt
Døme
- smile sårt;
- ho angra sårt på det ho gjorde
brukt som adverb: i stor grad;
inderleg (2)
Døme
- begge laga treng sårt å vinne i dag;
- vente sårt på nokon

Faste uttrykk

sårt tiltrengd
særs eller heilt naudsynt
bygget fekk ei sårt tiltrengd oppussing

søyre

søyra

verb

Opphav

kanskje samanheng med saur og sur

Tyding og bruk

gjere at noko rotnar eller tørkar inn
ese med vond lukt;
ròtne
Døme
- gå og søyre i same kleda

smak

substantiv hankjønn

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

eigenskap ved eit stoff som gjev eit karakteristisk sanseinntrykk når noko, særleg mat eller drikke, kjem i kontakt med sanseorgana i munnen
Døme
- ein saus med fyldig smak;
- krydder har sterk smak;
- det er god smak på jordbæra
evne til å skilje søtt, salt, surt, beiskt og umami;
smakssans
Døme
- dei fem sansane våre er syn, høyrsel, lukt, smak og kjensle
liten bit;
smakebit
Døme
- få ein smak av den nysteikte kaka
hug til å føretrekkje noko framfor noko anna;
stil
Døme
- kvar sin smak!
- smaken som rår mellom folk
evne til å døme om kva som er vakkert, smakfullt og verdifullt;
estetisk sans
Døme
- ha god smak

Faste uttrykk

falle i smak
vekkje velvilje eller velvære
maten fall i smak;
humor som fell i smak
få smaken på
få lyst på meir av noko ein har prøvd eller oppdaga
få smaken på økologisk mat;
han fekk smaken på surfing
smak og behag
personleg føretrekt kvalitet eller eigenskap
smak og behag kan ikkje diskuterast
vond/flau/dårleg smak i munnen
dårleg kjensle;
skamkjensle
ho sat att med ein vond smak i munnen etter avgjerda;
dei tok imot tilbodet med ein flau smak i munnen;
sigeren gav meg ein dårleg smak i munnen

stank

substantiv hankjønn

Opphav

frå lågtysk; av stinke

Tyding og bruk

sterk, vond lukt

Døme

kjenne stanken frå kloakken

vond/flau/dårleg smak i munnen

Tyding og bruk

dårleg kjensle;

skamkjensle;

Sjå: smak

Døme

ho sat att med ein vond smak i munnen etter avgjerda;
dei tok imot tilbodet med ein flau smak i munnen;
sigeren gav meg ein dårleg smak i munnen

Resultat per side: