Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 65 oppslagsord

teori

substantiv hankjønn

Opphav

mellomalderlatin theoria av; gresk ‘det å sjå på, granske’

Tyding og bruk

  1. meining, hypotese framsett for å forklare (dei allmenne, djupare årsakene til) eit visst tilhøve
    Døme
    • relativitetsteorien;
    • teorien om klimaendringar;
    • eg har no min eigen teori om korleis det har gått føre seg
  2. (framstilling av) grunnsetningar, lover eller det som er regelbunde innanfor eit tankesystem, ein vitskap eller kunst;
    motsett praksis
    Døme
    • mekanisk teori;
    • sosialistisk teori
Artikkelside

produksjonstilhøve

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. tilhøve som er relevante for produksjonen i ei bedrift eller eit samfunn;
  2. i marxistisk teori: tilhøve mellom personar eller klasser i eit samfunn med omsyn til eigedomsrett og produksjonsmiddel;
Artikkelside

produksjonsforhold

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. forhold som er relevante for produksjonen i ei bedrift eller eit samfunn;
  2. i marxistisk teori: forhold mellom personar eller klasser i eit samfunn med omsyn til eigedomsrett og produksjonsmiddel;
Artikkelside

prognose

substantiv hankjønn

Opphav

av gresk prognosis ‘førehandskjennskap’

Tyding og bruk

teori om venta utvikling, bygd på røynsler frå tidlegare tilfelle eller statistiske utrekningar;
Døme
  • leggje fram prognosane for havnivået i framtida;
  • ein sjukdom med dårleg prognose
Artikkelside

produktivkrefter

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

i marxistisk teori: samnemning for produksjonsmiddel og menneskeleg arbeidskraft
Artikkelside

plutonisme

substantiv hankjønn

Opphav

etter namnet til guden for underverda i gresk mytologi, Pluton

Tyding og bruk

i geologi: teori som går ut på at djupbergartane er storkna (og krystallisert) magma
Artikkelside

dosere 1

dosera

verb

Opphav

av latin docere ‘undervise’

Tyding og bruk

  1. førelese (over), undervise (i);
    Døme
    • dosere ein ny teori
  2. hevde på ein sjølvsikker og overlegen måte, preike
    Døme
    • like å dosere
    • brukt som adjektiv
      • snakke i ein doserande tone
Artikkelside

forhold

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå tysk

Tyding og bruk

  1. omstende eller ytre vilkår for korleis noko artar seg;
    Døme
    • eksperimentere under trygge og kontrollerte forhold;
    • dårlege forhold for opplæring;
    • forholda er skiftande gjennom året;
    • tilpasse seg etter lokale forhold
  2. relasjon eller samband mellom to personar, fenomen eller liknande;
    innbyrdes stilling
    Døme
    • ho har eit nært forhold til høgtida;
    • dei to har alltid hatt eit dårleg forhold
  3. romantisk eller seksuelt samband mellom personar
    Døme
    • vere i eit forhold;
    • dei hadde eit forhold for lenge sidan
  4. proporsjon eller samsvar mellom ulike faktorar
    Døme
    • eit nært forhold mellom det gamle og det nye;
    • forholdet mellom teori og praksis

Faste uttrykk

  • i forhold til
    jamført eller samanlikna med;
    vurdert opp mot
    • inntekta er stor i forhold til investeringa
Artikkelside

presumpsjon, presumsjon

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

noko som ein går ut frå eller reknar med;
teori eller føresetnad som ein byggjer på;
jamfør presumere
Artikkelside

nyklassisk

adjektiv

Tyding og bruk

  1. som høyrer til eller er typisk for nyklassisismen;
    Døme
    • nyklassisk arkitektur
  2. som høyrer til ein økonomisk teori frå slutten av 1800-talet, mellom anna kjenneteikna av ideen om tilbod og etterspurnad
    Døme
    • ein nyklassisk økonomisk politikk
Artikkelside
Side 1 av 7