Avansert søk

Nynorskordboka 380 oppslagsord

tale 2

tala

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt tala

Tyding og bruk

bruke røysta til å framføre ord og setningar;
ytre seg;
snakke, prate
Døme
- tale lågt;
- han taler tydeleg;
- ho talte kvast;
- alvorleg talt
kunne snakke (eit språk)
Døme
- ho taler tysk og fransk
gjere seg til talsmann for;
argumentere for;
forsvare
Døme
- ho taler mi sak
halde tale (1, 4)
Døme
- presten talte ved grava;
- tale seg varm om noko
vitne om;
jamfør talande (2)

Faste uttrykk

tale for
vere eit argument for;
framstille i gunstig lys
tale for seg sjølv
kome så klart til uttrykk at det ikkje trengst noka nærmare forklaring
resultatet talte for seg sjølv
tale frampå om
ymte om;
kome inn på;
nemne
tale mot
vere eit argument mot;
framstille i ugunstig lys
alt taler mot han
tale nokon midt imot
ope og uredd seie seg usamd med ein person eller ei gruppe med makt
han talte si eiga regjering midt imot
tale til fordel for
vere gunstig for
lite talar til fordel for kraftkrevjande industri i Noreg
tale ut
seie noko som ligg ein på hjartet;
snakke ut

tale 1

substantiv hankjønn eller hokjønn

Opphav

norrønt tala

Tyding og bruk

det å tale (2, 1);
det å seie noko;
snakk, prat, røde
Døme
- uttrykkje seg skrift og tale
noko ein seier;
måte å uttrykkje seg på
Døme
- dette var klar tale
talespråk
Døme
- ein film med norsk tale
det ein seier til eit publikum om eit emne ved eit særleg høve;
jamfør føredrag (2) og preike (1, 1)
Døme
- han heldt tale under opninga av utstillinga
- - bordtale
  - festtale
  - takketale

Faste uttrykk

få i tale
få til å uttale seg;
få til å prate
det var ikkje mogleg å få han i tale
ikkje kome på tale
vere uaktuelt
det kjem ikkje på tale at du får meir sjokolade no
ikkje tale om
det kjem ikkje til å hende;
det er uaktuelt
eg går ikkje på festen. Ikkje tale om!
tale er sølv, men tagnad er gull
det er ofte betre å teie enn å seie noko
vere på tale
bli drøfta;
bli gjord framlegg om;
vere aktuell
det er på tale å byggje nytt ferjeleie;
det var på tale med evakuering
vere tale om
dreie seg om;
gjelde
det er tale om eit brotsverk

vere eit spørsmål om

Tyding og bruk

dreie seg om;

vere tale om;

vere ei føresetnad;

Sjå: spørsmål

Døme

dette er eit spørsmål om liv og død;
heile saka var eit spørsmål om tid

stamme 3

stamma

verb

Opphav

norrønt stama; samanheng med stam (

Tyding og bruk

tale støytvis, hakkande og usikkert, ofte på grunn av nervøsitet eller liknande;
stotre
Døme
- bli nervøs og byrje å hakke og stamme
tale støytvis og gjenta stavingar på grunn av talevanske
Døme
- barn som stammar, blir ofte erta

spørsmål

substantiv inkjekjønn

Opphav

etter dansk, av eldre dansk spørgsel ‘det å spørje’; av spørje og av mål (

Tyding og bruk

spørjande setning eller ytring
Døme
- stille nokon eit spørsmål;
- kome med eit spørsmål;
- rette eit spørsmål til nokon;
- eit nærgåande spørsmål
førespurnad
Døme
- det har vore spørsmål etter deg
sak eller høve som ein drøfter, diskuterer, undersøkjer eller liknande;
problem, vanske (1
Døme
- eit brennande spørsmål;
- utanrikspolitiske spørsmål;
- dei fekk spørsmål om etterkrigstida på eksamen;
- det var aldri spørsmål om noko anna
- - definisjonsspørsmål
  - samvitsspørsmål
  - stridsspørsmål
noko som er uvisst
Døme
- det er eit anna spørsmål;
- om vi lykkast, er eit ope spørsmål

Faste uttrykk

det store spørsmålet
det avgjerande punktet
reise eit spørsmål
stille eit spørsmål;
ta opp eit problem
retorisk spørsmål
spørsmål som ein ikkje ventar svar på, eller som ein stiller for seg sjølv for å kunne svare på det
utan spørsmål
utan å tvile eller nøle
dei godtok straffa utan spørsmål
vere eit spørsmål om
dreie seg om;
vere tale om;
vere ei føresetnad
dette er eit spørsmål om liv og død;
heile saka var eit spørsmål om tid

svivyrdeleg, svivyrdsleg, svivørdeleg, svivørdsleg

adjektiv

Tyding og bruk

som svivørder;
forakteleg, hædande, hånleg;
skamlaus
- eit svivyrdeleg smil
som adverb:
- tale svivyrdeleg om noko

få tenning

Tyding og bruk

bli oppglødd
Døme
- få full tenning av ei løfterik tale
bli sterkt tiltrekt av noko eller nokon
Døme
- ho fekk tenning av fantasiane

tenning

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

det å tenne eller bli tend
Døme
- tenning av stearinlys
mekanisme til å starte ein motor med
Døme
- slå av tenninga
nøkkelhol eller knapp som styrer tenning (2)
Døme
- setje nøkkelen i tenninga
måte å få ein ladning til å detonere på
Døme
- elektrisk tenning
det å vere kjenslemessig øst opp;
oppøsing, oppegging
Døme
- ha full tenning;
- euforien gav erotisk tenning

Faste uttrykk

få tenning
- bli oppglødd
  få full tenning av ei løfterik tale
- bli sterkt tiltrekt av noko eller nokon
  ho fekk tenning av fantasiane

tannlaus

adjektiv

Opphav

norrønt tannlauss

Tyding og bruk

som vantar tenner
Døme
- ein tannlaus kall;
- babyen trekte munnen ut i eit tannlaust smil
i overført tyding: som er utan brodd;
harmlaus, tam (3)
Døme
- ei tannlaus tale;
- angrepsspelet var tannlaust

tankevekkjande, tankevekkande

adjektiv

Tyding og bruk

som får ein til å tenkje (seg om)

Døme

ei tankevekkjande tale

Side 1 av 38

Resultat per side: