Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 48 oppslagsord

styring

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. det å styre
    Døme
    • stå for styringa (av ein samskipnad, ein stat)
    • herredøme, kontroll
      • miste styringa på bilen;
      • regjeringa må få styring på prisutviklinga
  2. Døme
    • styringa på bilen var i ustand
  3. i grammatikk: substantiv(isk ledd) styrt av ein preposisjon
Artikkelside

på halv tolv

Tyding og bruk

ikkje heilt rett, skeivt, tilfeldig, utan styring;
på skeive;
Sjå: halv, tolv
Døme
  • med hatten på halv tolv;
  • det har gått litt på halv tolv i det siste
Artikkelside

sleive og gå

Tyding og bruk

òg: drive på utan (fast) styring;
Sjå: sleive
Artikkelside

med påhalden penn

Tyding og bruk

  1. med handa på pennen medan ein annan skriv under for ein;
    forkorta m.p.p.
  2. under styring frå andre
    Døme
    • historieskriving med påhalden penn
Artikkelside

spele andrefiolin

Tyding og bruk

vere den underlegne eller den som ikkje får prioritet eller styring; til skilnad frå førstefiolin;
Døme
  • veteranen må finne seg i å spele andrefiolin på fotballaget denne sesongen
Artikkelside

påhalden

adjektiv

Tyding og bruk

  1. Døme
    • han var påhalden i arbeidet
  2. gjerrig, knipen, atterhalden
    Døme
    • fondet er påhalde med lån og tilskot

Faste uttrykk

  • med påhalden penn
    • med handa på pennen medan ein annan skriv under for ein;
      forkorta m.p.p.
    • under styring frå andre
      • historieskriving med påhalden penn
Artikkelside

overgripande

adjektiv

Tyding og bruk

som gjeld eit større felt eller fleire felt;
allmenn, overordna
Døme
  • ei overgripande norm;
  • sørgje for ei overgripande styring av ressursane
Artikkelside

føresett

adjektiv

Opphav

perfektum partisipp av setje

Tyding og bruk

  1. plassert framfor
    Døme
    • substantiv kan ha eit eller fleire føresette adjektiv
  2. som er sett til verje eller styring over nokon
    • brukt som substantiv
      • foreldre eller andre føresette;
      • lyde dei føresette
Artikkelside

styremåte

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

måte å styre på;
plan, regel for styring
Artikkelside

halv 1

adjektiv

Opphav

norrønt halfr

Tyding og bruk

  1. som utgjer den eine av to (meir eller mindre like store) delar
    Døme
    • dei delte og fekk eit halvt eple kvar;
    • halve kongeriket;
    • ein halv liter;
    • to og ein halv
    • brukt som substantiv
      • ikkje det halve;
      • det halve hadde vore meir enn nok;
      • ein halv må vere lov
    • brukt som adverb
      • snu seg halvt på stolen
  2. om mengde, fart eller anna måleining, som er fylt eller blir brukt ca. halvparten av maksimal kapasitet;
    halvfull, halvfylt
    Døme
    • ei halv flaske;
    • ta ein halv øl;
    • båten gjekk med halv fart
  3. om klokkeslett: 30 minutt før heil time
    Døme
    • klokka er halv ni, altså 08.30 eller 20.30
  4. som utgjer opp til halvdelen av noko;
    delvis (2), nesten
    Døme
    • vere oppe halve natta;
    • oppleve det som ein halv fridag;
    • ein halv siger
  5. brukt som adverb: delvis, nesten, i ein viss mon
    Døme
    • han sa det halvt i spøk;
    • dei sat halvt smilande;
    • ho stirra halvt forbi han
  6. om gjerning, karakter, lovnad, sanning, svar og liknande: ikkje heil, ufullkomen, ufullstendig
    Døme
    • ein halv lovnad;
    • eit halvt svar;
    • ta halve standpunkt

Faste uttrykk

  • ei halv ei
    ei halvflaske brennevin
    • ha ei halv ei på innerlomma
  • ein halv gong
    femti prosent (meir);
    ofte brukt i samanlikningar om mengde, storleik eller liknande
    • utgiftene vart en halv gong større;
    • dreie mutteren ein halv gong til;
    • den norske kystlinja går to og ein halv gong rundt jorda
  • flagge på halv stong
    la flagg henge eit stykke ned på flaggstong for å vise sorg ved dødsfall og gravferd
  • halvt om halvt
    (etter tysk halb und halb) bortimot, så å seie
    • vere halvt om halvt trulova
  • med eit halvt auge
    med ein gong, med å sjå berre lausleg
    • at den er øydelagd, kan eg sjå med eit halvt auge
  • med eit halvt øyre
    utan å høyre godt etter
    • læraren lytta med eit halvt øyre
  • på halv tolv
    ikkje heilt rett, skeivt, tilfeldig, utan styring;
    på skeive
    • med hatten på halv tolv;
    • det har gått litt på halv tolv i det siste
Artikkelside
Side 1 av 5