Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 336 oppslagsord

stilling

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

det å stille (5;
stelling
måte som kropp eller lemer står eller ligg på;
stode
Døme
- arbeidsstilling;
- grunnstilling;
- liggjande, sitjande stilling;
- skifte stilling
leie (2, plass, stode;
posisjon
område der militære styrkar har sett seg fast;
støe (3
Døme
- forsvarsstilling;
- rykkje fram til nye stillingar
stode, tilstand;
situasjon
Døme
- problemstilling;
- vere i ei økonomisk vanskeleg stilling;
- ved pause var stillinga 2–1
embete;
arbeid, jobb, post (2, teneste;
ombod, verv (2
Døme
- attåtstilling;
- lektorstilling;
- søkje ei ledig stilling;
- ha ei god, ansvarsfull stilling
det å stille (4

Faste uttrykk

halde stillinga
greie seg;
halde stand
ta stilling til
oppnå eit grunngjeve standpunkt til noko
dei har ikkje teke stilling til om reglane bør endrast

Artikkelside

stor

adjektiv

Opphav

norrønt stórr

Tyding og bruk

som tek mykje plass eller rom;
diger, dryg, svær;
motsett liten (1);
jamfør større, størst
Døme
- ei stor bygd;
- store hus;
- vekse seg stor og sterk;
- vere stor for alderen;
- ein stor flokk;
- ein stor familie;
- eit stort smil
som gjer mykje av seg;
monaleg, omfattande
Døme
- ei stor verksemd;
- Noreg har vore ein stor tørrfiskeksportør;
- tene store pengar;
- ein stor del av folket;
- stor skilnad;
- gjere stor skade;
- i stor målestokk;
- gjere nokon ei stor teneste;
- ikkje ete stort
- brukt som adverb
  han gledde seg stort over suksessen;
  glede seg stort til noko;
  dominere stort
- brukt som substantiv
  selje og kjøpe i stort
brukt ved oppgjeving av ein sum, eit mål, ei vekt
Døme
- eit stort beløp;
- huset er 104 m² stort
vesentleg (1), viktig
Døme
- eit av dei store politiske spørsmåla føre valet;
- det store spørsmålet er …;
- dra opp dei store linjene;
- i store drag;
- ei stor glede
høg (1, 3)
Døme
- ha store tankar om nokon eller noko
sterk (6), drastisk, kvass (2, 3)
Døme
- bruke store ord
som har høg (sosial) stilling
Døme
- vere ein stor mann i kommunen
dugande, vidkjend
Døme
- ho har vorte ein stor forskar;
- ein stor idrettsutøvar
- brukt som substantiv
  det blir nok noko stort av henne
ordentleg, retteleg
Døme
- du er ein stor tosk;
- han var ein stor unge all sin dag
fin, flott
Døme
- ikkje vere stort van;
- halde ein stor middag
full, heil;
fullstendig
Døme
- den store kjærleiken;
- det store tomrommet
ikkje småleg (1)
Døme
- vere stor nok til å vedgå ein feil
brukt i utrop for å gje uttrykk for overrasking eller liknande
Døme
- du store Gud!
- du store verda!
- du store min!

Faste uttrykk

gjere store auge
sperre auga opp av undring
i det store og heile
alt i alt, stort sett, jamt over
ikkje stort anna
ikke særlig mer;
nesten berre
ikkje sjå stort anna enn bilar på turen
ikkje stort over
ikkje særleg meir enn
ho kan ikkje vere stort over 20 år;
det kan ikkje vere stort over 20 grader
sjå stort på
vurdere i grov trekk utan å hefte seg ved detaljar;
vere mild og overberande
sjå stort på det
store og små
vaksne og barn
store oktav
oktav (2) under vesle oktav og to oktavar under einstroken oktav
stort sett
vurdert i heilskap med mindre vekt på dei einkilde detaljane;
vanlegvis
vere stor i kjeften
bruke sterke ord;
vere skrytete
vere stor på det
vere kry eller overlegen

Artikkelside

stormakt

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

stat med stor innverknad på verdspolitikken
Døme
- stormakta USA
stat, institusjon eller liknande med ei dominerande stilling på eit felt
Døme
- Noreg har vore ei stormakt i skipsfarten;
- kyrkja er ei åndeleg stormakt

Artikkelside

situp

substantiv hankjønn

Uttale

sittøpp

Opphav

frå engelsk ‘sitje opp’

Tyding og bruk

mageøving der ein frå horisontal stilling lyftar overkroppen medan beina er i ro

Artikkelside

sits

substantiv hankjønn

Opphav

av tysk Sitz, samanheng med sitje

Tyding og bruk

kroppsstilling til ein ryttar
særleg om kortspelarar: innbyrdes plassering
Døme
- partileiarane trekte om sitsen i fjernsynsdebatten
fordeling av korta mellom spelarane
Døme
- god sits;
- uheldig sits
i overført tyding: stode, stilling
Døme
- ha gunstig sits i forhandlingane

Artikkelside

sivilstand

substantiv hankjønn

Opphav

av stand (

Tyding og bruk

stilling ein person er i, sett i høve til ekteskapet

Døme

ha sivilstanden ugift

Artikkelside

situasjon

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom fransk, frå mellomalderlatin; jamfør situert

Tyding og bruk

tilstand som på eit tidspunkt er rådande;

stilling, stode, tilstand;

høve

Døme

vere inne i situasjonen;
ein komisk situasjon;
ein vanskeleg politisk situasjon;
meistre situasjonen;
redde situasjonen;
utnytte situasjonen

Faste uttrykk

på høgd med situasjonen
i stand til å ha kontroll
ho kjende seg på høgd med situasjonen;
han er ikkje på høgd med situasjonen

Artikkelside

sitje, sitte

sitja, sitta

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt sitja

Tyding og bruk

kvile setet eller bakdelen med overkroppen meir eller mindre oppreist
Døme
- sitje på ein stol;
- katten sit ute på trappa
setje seg
Døme
- vil du ikkje sitje?
vere plassert
Døme
- sitje øvst ved bordet
vere i verksemd med eller halde på med i sitjande stilling
Døme
- sitje og arbeide
stå roleg, vere i kvilestilling
Døme
- hønene sit på vaglet;
- det sat ei fluge i taket
bu, opphalde seg, vere
Døme
- sitje att med mange barn;
- sitje i fengsel;
- nøkkelen sat i låsen;
- redsla sat i han;
- han sat heime heile dagen;
- ho sat på garden så lenge ho levde;
- lua sat på snei;
- det sit eit godt hovud på den guten
vere fast
Døme
- slå i ein spikar så han sit;
- sjukdomen sat lenge i;
- ha mistanken sitjande på seg
stå føre ei viss verksemd
Døme
- sitje i billettluka;
- sitje i ei nemnd;
- sitje med makta;
- sitje på Stortinget
- brukt som adjektiv:
  den sitjande regjeringa
ha rett storleik;
høve, passe
Døme
- dressen sit som støypt
slite med jamn bruk
Døme
- sitje hol i buksebaken;
- sitje ned ein sofa

Faste uttrykk

sitje ... i det
vere i ei viss økonomisk stode
han sit godt i det;
familien sat svært dårleg i det
sitje att
måtte bli att på skulen etter skuletid som straff;
sitje igjen
sitje igjen
måtte bli att på skulen etter skuletid som straff;
sitje att
sitje inne
vere i fengsel
sitje langt inne
vere vanskeleg å oppnå
sigeren sat langt inne
sitje med
ha eller disponere noko
sitje med armane i kross
vere passiv
sitje modell
posere (2)
sitje ned
setje seg ned
sitje oppe
vere oppe om natta
sitje på
- sitje inne med, ha
- tvihlade på noko
- få skyss
sitje som eit skot
passe perfekt;
vere ein fulltreffar
dressen sit som eit skot;
musikken sat som eit skot