Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 29 oppslagsord

reagere

reagera

verb

Opphav

latin nylaging reagere ‘verke tilbake’

Tyding og bruk

  1. i fysikk: svare på, gje etter for påverknad;
    vise utslag
    Døme
    • motoren reagerte ikkje;
    • instrumentet reagerer på signal
  2. i kjemi, om stoff: binde seg til (eit anna) stoff (eller kløyve seg) slik at det kjem fram andre sambindingar
    Døme
    • klor reagerer med dei fleste metalla;
    • løysninga reagerer surt, basisk, nøytralt
  3. i biologi: svare automatisk på sanseinntrykk
    Døme
    • auga reagere på lys
  4. handle på ein viss måte eller utvikle ei personleg haldning til noko som følgje av påverknad, inntrykk eller liknande
    Døme
    • reagere raskt;
    • (ikkje) reagere på ei oppmoding;
    • reagere positivt på – like, sjå med velvilje på;
    • reagere negativt på – mislike, ikkje kunne forsone seg med
    • få motvilje mot;
      bli forarga;
      protestere
      • reagere mot, på noko
Artikkelside

gje att med renter

Tyding og bruk

reagere kraftig;
Sjå: rente
Artikkelside

rente 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt renta, frå mellomalderlatin; av latin reddere ‘gje igjen’

Tyding og bruk

  1. inntekt i prosent av kapital som er lånt ut eller sett i bank
    Døme
    • få renter av sparepengane
  2. prosentrekna godtgjersle for retten til å disponere kapital
    Døme
    • ei rente på 4 prosent pro anno;
    • betale renter og avdrag

Faste uttrykk

  • effektiv rente
    rente på lån per år, irekna gebyr og andre kostnader;
    til skilnad frå nominell rente
  • gje att med renter
    reagere kraftig
  • nominell rente
    rente på lån per år, utan at gebyr og andre utgifter er rekna med;
    til skilnad frå effektiv rente
Artikkelside

irritabilitet

substantiv hankjønn

Opphav

av latin irritabilitas

Tyding og bruk

  1. det å reagere på påverknad utanfrå
  2. i medisin: evne til å reagere på stimuli
Artikkelside

lynkjapp

adjektiv

Tyding og bruk

svært rask;
særs kjapp
Døme
  • lynkjappe fotballspelarar
  • brukt som adverb
    • reagere lynkjapt
Artikkelside

lynrask

adjektiv

Tyding og bruk

svært rask;
Døme
  • lynraske sportsbilar
  • brukt som adverb
    • reagere lynraskt
Artikkelside

lynne 1, lynde

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt lyndi; av lund (2

Tyding og bruk

grunnpreg i kjenslelivet;
karakteristisk måte å vere og reagere på;
Døme
  • dei er like i lynne;
  • norsk lynne;
  • få folk i godt lynne
Artikkelside

le 3

verb

Opphav

norrønt hlæja; samanheng med latter

Tyding og bruk

uttrykkje glede eller moro (eller hån) med lydar gjennom munnen mens ein smiler;
Døme
  • setje i å le;
  • le hjarteleg;
  • le godt og høgt;
  • eg måtte le;
  • ho flira og lo;
  • han må le litt av det sjølv;
  • det er lenge sidan eg har ledd så mykje
  • brukt som adjektiv:
    • leikande og leande barn

Faste uttrykk

  • den som ler sist, ler best
    den triumferer som har rett til slutt
  • ikkje vite om ein skal le eller gråte
    vere uviss på om ein skal reagere med alvor eller sjå det komiske i ein situasjon
  • le nokon ut
    gjere nokon til latter
    • han er ein meister i å le folk ut
  • le seg fillete
    le så mykje at ein nesten tek skade;
    gapskratte
  • le seg i hel
    le så mykje at det kjennest som ein skal døy;
    gapskratte
  • le seg skakk
    le kraftig;
    gapskratte
Artikkelside

ikkje vite om ein skal le eller gråte

Tyding og bruk

vere uviss på om ein skal reagere med alvor eller sjå det komiske i ein situasjon;
Sjå: gråte, le
Artikkelside

labb 2

substantiv hankjønn

Opphav

samanheng med lóve (1

Tyding og bruk

  1. fot på klodyr
    Døme
    • ulven låg med hovudet på labbane;
    • hunden kjem med labben
  2. fot eller hand på menneske
  3. tjukk sokk (1) (til å ha utanpå tynnare sokk eller strømpe)
  4. noko som liknar ein labb (2, 1), til dømes nedste enden på ein harvtind eller såmaskin

Faste uttrykk

  • gje labb
    særleg om hund: halde fram eine framlabben
    • hunden gav labb;
    • Passopp, gje labb!
  • kontant på labben
    med pengesetlar frå hand til hand
  • suge på labben
    ha trong økonomi, måtte spare
  • vere rask på labben
    reagere hurtig
  • vere tung på labben
    gjere noko på ein tungvinn eller klønete måte
Artikkelside
Side 1 av 3