Avansert søk

Nynorskordboka 43 oppslagsord

mekanisme

substantiv hankjønn

Opphav

jamfør mekanikk

Tyding og bruk

indre samansetnad i eit apparat eller ein maskin;
maskineri (1)
- - lukkemekanisme
  - låsmekanisme
  - tennmekanisme
oppbygging og verkemåte til eit organ, eit system eller liknande;
prosess
- - forsvarsmekanisme
  - marknadsmekanisme
filosofisk lære som seier at også biologiske og psykiske prosessar kan forklarast med fysiske og kjemiske krefter;
til skilnad frå dynamisme

sinnrik

adjektiv

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

glupt uttenkt;

kløktig, innfløkt

Døme

ein kodelås er ein sinnrik mekanisme

utløysar

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

mekanisme som løyser ut, set i gang eller får til å fungere;
jamfør løyse (4)
Døme
- utløysaren på fallskjermen
person som løyser ut;
jamfør løyse (1);
utfriar, forløysar, frelsar

utkastar

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

dørvakt på utestad eller liknande
maskindel eller mekanisme som kastar ut noko (til dømes patronhylse frå skytevåpen eller snø frå snøfresar)

ur 2

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå lågtysk, same opphav som gresk og latin hora; samanheng med år (

Tyding og bruk

apparat eller mekanisme som viser tid på døgnet

Døme

uret i tårnet;
forretning for ur og optikk

- armbandsur
- solur
- stemplingsur
- veggur
- vekkjarur

Faste uttrykk

frøken Ur
om eldre forhold: elektrisk ur (2 ein kunne ringje for å få vite gjeldande klokkeslett;
telefonur

timer, taimar

substantiv hankjønn

Uttale

tai´mer

Opphav

frå engelsk

Tyding og bruk

mekanisme i eit elektronisk apparat som set i gang eller avsluttar ein prosess etter innstilt tid;
tidsbrytar
Døme
- steikeomn med timer
instrument som måler og viser tid;
tidsmålar, ur (2, klokke (1, 2)
Døme
- setje timeren til å telje ned to minutt

trekkje opp

Tyding og bruk

stramme fjøra i ein mekanisme
Døme
- trekkje opp klokka
endre seg til det verre
Døme
- det trekkjer opp til storm
opne flaske med ein opptrekkjar
Døme
- kelneren trekte opp vinen ved bordet
løyse ut mekanismen som tømmer doskåla etter ein har vore på do;
trekkje ned
Døme
- hugs å trekkje opp etter deg!

trekkje, trekke

trekkja, trekka

verb

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

føre frå ein stad til ein annan;
hale (3, dra (1)
Døme
- trekkje nokon inntil seg;
- trekkje dyna over seg;
- trekkje garnet;
- han trekte føre gardina;
- hesten trekte ei vogn etter seg
flytte seg frå ein stad til ein annan
Døme
- trekkje seg unna;
- gjestane trekte inn i huset;
- kan de trekkje litt nærare kvarandre?
- trekkje seg attende etter festen;
- trekkje ned til stranda
ta, suge eller lokke til seg;
tiltrekkje (1)
Døme
- støvlane trekkjer vatn;
- trekkje frisk luft;
- store prisnedslag trekkjer kundar;
- popartisten trekte fulle hus
ta opp eller fram
Døme
- trekkje lodd;
- trekkje eit kort frå bunken;
- trekkje fram ein pistol
dra med seg;
bringe inn i ein situasjon
Døme
- prøve å trekkje med seg fleire;
- bli trekt inn i ein krangel
kome fram til
Døme
- trekkje ei slutning;
- trekkje ei grense mellom jobb og privatliv;
- trekkje linjer mellom store hendingar
slutte å late gjelde;
skrote (2)
Døme
- trekkje forslaget til ny trasé;
- trekkje attende ei løyving
avgjere ved slump
Døme
- trekkje om kven som er vinnaren;
- bli trekt ut til å vere med
nøle medan ein snakkar
Døme
- ho trekte litt på det før ho sa noko;
- han sit og trekkjer på svaret
dra føremon av;
utnytte (2);
jamfør trekkje/dra vekslar på
Døme
- trekkje på kompetansen til arbeidarane
i matlaging: gjere i stand ein rett ved å la råemnet liggje i væske med temperatur opp mot kokepunktet
Døme
- lat lutefisken trekkje i fem minutt;
- trekkje kaffi
redusere mengd eller storleik;
subtrahere
Døme
- trekkje to frå fem;
- bli trekt for mykje i skatt
fare i flokk;
vere på ferd
Døme
- reinen trekkjer til nye beiteområde;
- fuglane trekkjer sørover om hausten
gje trekk (2, 1), kjøle
Døme
- det trekkjer frå døra;
- omnen trekkjer dårleg

Faste uttrykk

trekkje av
trykkje på avtrekkjaren på skytevåpen
trekkje fram
snakke om;
nemne (2, 2), påpeike
trekkje fram eit interessant poeng
trekkje ned
løyse ut mekanismen som tømmer doskåla etter ein har vore på do;
trekkje opp (4)
ungane gløymer å trekkje ned
trekkje om
setje eller sy trekk (3, 8) på
trekkje om den gamle sofaen
trekkje opp
- stramme fjøra i ein mekanisme
  trekkje opp klokka
- endre seg til det verre
  det trekkjer opp til storm
- opne flaske med ein opptrekkjar
  kelneren trekte opp vinen ved bordet
- løyse ut mekanismen som tømmer doskåla etter ein har vore på do;
  trekkje ned
  hugs å trekkje opp etter deg!
trekkje seg
ikkje vere med lenger
han trekte seg frå vervet i siste liten
trekkje seg saman
gjere seg mindre og meir kompakt;
krype saman, krympe (1)
kulda får blodårene til å trekkje seg saman
trekkje ut
vare lenge;
gå på overtid
samværet trekte ut

tennmekanisme

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

mekanisk eller elektrisk innretning som får ei fenghette eller ein detonator til å gå av
mekanisme som blir brukt til å tenne (1, 3) ei eksplosiv ladning med

tenning

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

det å tenne eller bli tend
Døme
- tenning av stearinlys
mekanisme til å starte ein motor med
Døme
- slå av tenninga
nøkkelhol eller knapp som styrer tenning (2)
Døme
- setje nøkkelen i tenninga
måte å få ein ladning til å detonere på
Døme
- elektrisk tenning
det å vere kjenslemessig øst opp;
oppøsing, oppegging
Døme
- ha full tenning;
- euforien gav erotisk tenning

Faste uttrykk

få tenning
- bli oppglødd
  få full tenning av ei løfterik tale
- bli sterkt tiltrekt av noko eller nokon
  ho fekk tenning av fantasiane

Resultat per side: