Avansert søk

Nynorskordboka 68 oppslagsord

kue

kua

verb

Opphav

jamfør norrønt kúga; truleg samanheng med kuv

Tyding og bruk

tvinge til lydnad;
slå ned
Døme
- kue eit opprør
undertrykkje;
hemme
Døme
- kue eit heilt folk;
- kue og knekkje viljen
1. brukt som adjektiv
  eit kua barn

ku

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt kú, dativ og akkusativ av kýr

Tyding og bruk

hodyr av storfe som har hatt kalv
Døme
- kyr og sauer går på beite;
- kyrne står på båsen;
- kua rautar;
- han må mjølke kyrne
vakse hodyr av andre drøvtyggjarar
- - bøffelku
  - elgku
hoe av visse andre større dyr (som kanskje kan minne litt om ei ku (1))
- - kvalku
  - sjøku
kjøt av ku (1)
klossete eller dum person
Døme
- ho er ei ku i aulaen

Faste uttrykk

heilag ku
- ku som etter hinduistisk tru er heilag og ikkje kan slaktast eller rørast ved
- noko som ikkje skal rørast eller kritiserast
  saka har lenge vore ei heilag ku i partiet
kua gløymer at ho har vore kalv
vaksne gløymer lett at dei sjølve har vore barn og unge
som kua i ei grøn eng
så bra som ein kan ha det

mage 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt magi

Tyding og bruk

sekkforma utviding av fordøyingskanalen;
magesekk
Døme
- kua har fire magar
- - bladmage
  - løypemage
  - nettmage
samnemning for magesekk og tarmkanal
Døme
- ha vondt i magen;
- luft i magen
fordøying;
avføring
Døme
- ha dårleg mage;
- treg mage;
- hard mage;
- laus mage
framside av overkroppen mellom brystet og underlivet;
vom (2), buk (2)
Døme
- liggje på magen;
- mage og rygg;
- gå med bar mage
utbuling av magen (1, særleg på grunn av fedme eller graviditet;
(stor) vom (2)
Døme
- ein gammal mann med mage;
- ho har barn i magen
i overført tyding: område i mageregionen der ein tykkjest merke kjensler som spenning, uro og liknande
Døme
- kjenne eit sug i magen;
- det kriblar i magen;
- det knytte seg i magen;
- gå på skulen med ein vond klump i magen

Faste uttrykk

gå med ein … i magen
ha ambisjonar om å bli (det nemnde)
gå med ein skodespelar i magen
ha is i magen
vere kald og roleg i ein kritisk situasjon;
ikkje miste fatninga;
halde hovudet kaldt
ha sommarfuglar i magen
ha ei kriblande kjensle i magen fordi ein er spent;
vere nervøs
på tom mage
utan å ha ete
arbeide på tom mage

nase 2

nasa

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

Tyding og bruk

lukte, snuse
Døme
- kua nasa på maten;
- nase opp noko
vere nyfiken (1)
Døme
- nase etter noko

gjeld 3

adjektiv

Opphav

norrønt geldr; samanheng med gjelde (

Tyding og bruk

om hodyr: som ikkje ber foster når det normalt skal gjere det
Døme
- ei gjeld ku;
- kua står gjeld
om mjølkedyr: som ikkje gjev mjølk dei siste vekene før ny fødsel
om hanndyr: kastrert;
ufruktbar (2)
Døme
- ein gjeld okse

slikke

slikka

verb

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

røre med tunga;
la tunga gli over;
sleikje (1)
Døme
- kua slikkar salt;
- katten slikkar seg;
- maten var så god at dei slikka av tallerkenen;
- dei slikka i seg isen
røre seg som tunger
Døme
- elden slikka oppover veggen

Faste uttrykk

slikke seg om munnen
ha lyst på noko
slikke sol
sole seg;
nyte sola
slikke såra sine
prøve å kome til krefter att;
prøve å kome seg att etter eit nederlag

tryte 5

tryta

verb

Opphav

samanheng med trut og tryte (

Tyding og bruk

setje fram munnen;
gjere trut;
surmule
raute smått;
drynje (2)
Døme
- kua tryter etter mat

styrte

styrta

verb

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

falle, rase, strøyme (ned)
Døme
- flyet styrta i havet;
- styrte ned;
- elva styrta utfor stupet
tømme, slå ut med fart
Døme
- styrte lasset i fyllinga
- kaste, støyte ned
  styrte nokon i avgrunnen
- felle (3
  styrte regjeringa
- kaste (2
  styrte ein i ulykka;
  styrte seg ut i dristige spekulasjonar
fare (2, storme
Døme
- styrte på dør
falle om
Døme
- han gjekk til han styrta
- døy brått;
  sjølvdaude
  kua styrta på båsen

trælbunden

adjektiv

Tyding og bruk

ufri, kua

Døme

eit trælbunde folk

tannskifte

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

skifte frå det første tannsettet til permanente tenner

Døme

vere ferdig med tannskiftet;
kua går gjennom tannskiftet når ho er omtrent tre år

Resultat per side: