Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 103 oppslagsord

krone 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt krúna, gjennom lågtysk og latin corona ‘krans, ring’; frå gresk opphavleg ‘noko krumma’

Tyding og bruk

  1. ring- eller hjelmforma hovudpryd som symbol på makt eller vyrdnad
    Døme
    • kongen hadde krone på hovudet;
    • brura er pynta med krone og sølv
  2. Døme
    • gjere krav på krona;
    • krona åtte mykje jord
  3. topp(del), øvste punkt
    Døme
    • setje krone på ei tann
  4. Døme
    • ein hjort med krone
  5. Døme
    • barbere håret på krona
  6. indre krans av blad på blomsterdekke
    Døme
    • blomsteren har raude blad på toppen av krona
  7. greiner og blad på tre med høg, naken stamme
    Døme
    • treet er tett i krona
  8. del mellom hov og kode (1 hos hest
  9. mynteining i Skandinavia og på Island;
    forkorta kr
    Døme
    • 1 krone = 100 øre;
    • betale tusen kroner;
    • danske kroner
  10. Døme
    • krona trilla over golvet
  11. myntside med bilete av ei krone (1, 1)

Faste uttrykk

  • kaste mynt og krone
    avgjere noko ved å kaste eit pengestykke og sjå kva for ei side som blir liggjande opp
  • krona på verket
    det som fullendar eit arbeid eller gjeremål
    • setje krona på verket med å vinne cupfinalen
Artikkelside

MMR-vaksine

substantiv hankjønn

Opphav

MMR forkorting av engelsk Measels, mumps and rubella ‘meslingar, kusma og raude hundar’

Tyding og bruk

kombinert vaksine mot meslingar, kusma og raude hundar
Artikkelside

markere

markera

verb

Uttale

markeˊre

Opphav

gjennom fransk, frå germansk; samanheng med merke (1

Tyding og bruk

  1. gjere klart synleg eller kjenneleg;
    vise med teikn;
    Døme
    • markere skiløypa med raude band;
    • vi må markere utgjevinga med ein fest;
    • hunden markerte at han var på sporet
  2. i ballspel: følgje og dekkje opp ein annan spelar
    Døme
    • vi må markere motspelarane på hjørnesparka
  3. vere synleg teikn for;
    stå for;
    Døme
    • dei markerte motviljen sin ved å gå frå møtet;
    • skiltet markerer full stopp;
    • den tyske innmarsjen i Polen markerer byrjinga på den andre verdskrigen

Faste uttrykk

  • markere seg
    vise seg, gjere seg gjeldande, stå fram (offentleg), utmerkje seg
    • han skal alltid markere seg på møta;
    • ho har markert seg som tilhengjar av fri abort
Artikkelside

tal

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt tal

Tyding og bruk

  1. (abstrakt) eining ved rekning eller teljing, nytta som uttrykk for verdi
    Døme
    • eit stort (høgt) tal;
    • heile, rasjonale tal
  2. symbol eller teikn for tal (1)
    Døme
    • arabiske tal;
    • tala 3, 7 og 11
  3. Døme
    • talet på ulykker aukar;
    • fleire tusen i talet;
    • det er ikkje tal på dei – dei er tallause;
    • ha tal på – ha rekning med
  4. i samansetningar: liste, oppgåve over personar
  5. i grammatikk: kategori som skil mellom eintal, total, fleirtal og liknande;
    Døme
    • samsvarsbøying i person og tal

Faste uttrykk

  • raude tal
    tal som syner underskot i rekneskapen for ein driftsperiode
  • svarte tal
    tal som syner overskot i rekneskapen for ein driftsperiode
Artikkelside

nonsblom

substantiv hankjønn

Opphav

av non

Tyding og bruk

lita plante i nøkleblomfamilien med raude eller blå blomstrar;
Lysimachia arvensis
Artikkelside

lungeurt

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

plante i rubladfamilien med blad med lyse flekker og raude og blåfiolette blomstrar;
Pulmonaria officinalis
Artikkelside

mjølbær

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. lyngplante med tjukke, vintergrøne blad og raude, tytebærliknande bær;
    Arctostaphylos uva-ursi
  2. bær av lyngplanta mjølbær (1)
Artikkelside

kajennepepar

substantiv hankjønn

Opphav

frå tupí-guaraní; seinare samanblanda med namnet på øya Cayenne i Fransk Guyana

Tyding og bruk

sterkt, søramerikansk krydder av dei raude fruktene frå visse planter av slekta Capsicum
Artikkelside

hårflette

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

flette (1 av hår på hovudet
Døme
  • ho hadde ei lang hårflette nedover ryggen;
  • hårflettene var pynta med raude sløyfer
Artikkelside

mort

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt murtr

Tyding og bruk

  1. karpefisk med raude auge;
    Rutilus rutilus
  2. småfisk, særleg 1–2 år gammal sei
Artikkelside
Side 4 av 11