Avansert søk

Nynorskordboka 145 oppslagsord

steg

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt stig; av stige (

Tyding og bruk

det å flytte ein fot framover
Døme
- gå med lange steg;
- lære seg stega i tango;
- ta eit avgjerande steg – gå til ei avgjerande handling;
- eit steg i rett lei – eit lite stykke i rett lei
avstand mellom fotefar, steg (1)
Døme
- gå eit steg til sida
tverrtre til å trø på
grad eller punkt i ein skala;
fase, stadium i ei utvikling;
trinn (1
Døme
- alderssteg;
- lønssteg

Faste uttrykk

steg for steg
òg: litt etter litt, gradvis
ta steget fullt ut
ikkje stogge på halvvegen

stege

stega

verb

kløyvd infinitiv: -a

Tyding og bruk

gå i steg (1);

ta lange steg

Døme

stege i veg

Faste uttrykk

stege opp
måle opp med steg
stege på
gå snøgt
stege ut
ta lange steg

kvantesprang

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

i fysikk: brå overgang frå éin energitilstand til ein annan i eit atom når det sender ut eller tek opp eit kvant (1
i overført tyding: stort og avgjerande steg i ei utvikling
Døme
- eit nytt teknologisk kvantesprang

basis

substantiv hankjønn

Opphav

frå gresk ‘grunnvoll’, opphavleg ‘steg’

Tyding og bruk

fundament, underlag (for eit byggverk);
fot (1, 5) på ei søyle
grunnlag, føresetnad for noko
Døme
- drøfte spørsmålet på brei basis;
- arbeide på frivillig basis
i matematikk: grunnflate i sylinder, kjegle og liknande;
grunntal i eit tal- eller logaritmesystem
i landmåling: avstandsmålt linje som dannar grunnlag for målestokken i triangulering
grunndel av noko
Døme
- måling med olje som basis

punkt

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt punktr; same opphav som punktum

Tyding og bruk

lite, rundt merke;
prikk (1
Døme
- eit punkt etter ein note;
- stjernene stod som lysande punkt på himmelen
stad utan utstrekning
Døme
- to linjer kryssar kvarandre i eit punkt
- - brennpunkt
  - skjeringspunkt
avgrensa område;
stad (1, 1), plass (4), plett (1, 3)
Døme
- det vestlegaste punktet i Noreg
- - utsiktspunkt
steg i rørsle, prosess, utvikling eller liknande;
stadium
Døme
- kome til eit visst punkt
- - endepunkt
  - frysepunkt
  - nullpunkt
side av sak;
del (2), avsnitt (1), post (3, 1)
Døme
- eg har eit framlegg i tre punkt;
- på det punktet tek du feil;
- vi får drøfte saka punkt for punkt
typografisk måleining
Døme
- åtte punkts skrift;
- eit punkt er 0,37549 mm eller 1/12 cicero

Faste uttrykk

det springande punktet
kjernen i ei sak;
det avgjerande
kritisk punkt
- stad i unnarennet i hoppbakke der overgangen byrjar
  det kritiske punktet i bakken er på 90 meter
- svært viktig eller avgjernde del av noko
  prisen er eit kritisk punkt i forhandlingane
til punkt og prikke
heilt nøyaktig;
til minste detalj
dei har følgt lova til punkt og prikke
ømt/sårt punkt
noko som er særleg sårbart hos ein person;
noko som lett vekkjer irritasjon eller liknande

B 1, b 1

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

bokstavteiknet og språklyden b
Døme
- liten b;
- stor B;
- B er andre bokstaven i alfabetet
(note (2, 1) for ein) tone (2, 1) som er eit halvt steg lågare enn h;
jamfør B-dur og h-moll
i noteskrift: forteikn (2) som gjer den noten det står framfor, eit halvt steg lågare;
jamfør kryss (1, 7)
merke på noko som kjem som nummer to
Døme
- oppgang B;
- del B
nest beste karakter (4) ved høgskular og universitet (på ein skala frå A til F)
Døme
- han fekk B på eksamen

passere

passera

verb

Opphav

frå fransk og tysk; av latin passus ‘steg’

Tyding og bruk

gå, fare forbi eller gjennom
Døme
- passere i 70 kilometers fart;
- dei passerer bomstasjonen kvar dag;
- passere ei bru;
- passere målstreken
sjå bort frå;
bli akseptert;
oversjå
Døme
- desse ytringane får passere som vrøvl
leggje bak seg eit skilje i alder, mengd eller liknande
Døme
- ho passerte dei sytti;
- klokka passerte tolv;
- vi har passert fem millionar innbyggjarar i Noreg
bli behandla
Døme
- framlegget har passert Stortinget

Faste uttrykk

la passere
ikkje bry seg om; gå med på, godkjenne
slikt kan ein ikkje la passere
passere revy
dukke opp i minnet
livet hans passerte revy

primitiv

adjektiv

Opphav

gjennom fransk; frå latin ‘først i sitt slag’

Tyding og bruk

som høyrer til eit tidlegare eller opphavleg steg i utviklinga
Døme
- primitive dyreslag;
- primitivt jordbruk
enkel, ukomplisert;
utan moderne hjelpemiddel
Døme
- primitive metodar;
- ha ein primitiv utedo på hytta
- brukt som adverb:
  leve primitivt
banal, platt (1);
forenkla, unyansert;
gammaldags
Døme
- ein primitiv debatt;
- ha eit primitivt kvinnesyn

attover

preposisjon

Tyding og bruk

(bort)over mot baksida, bakre enden;
bakover
Døme
- gå attover dekket;
- sjå (seg) attover skuldra;
- støvskya stod attover vegen
- om tildekking: over
  breie (kleda) attover seg
brukt som adverb: bakover
Døme
- falle attover;
- ta eit steg attover;
- halle seg attover i stolen;
- sjå (seg) attover;
- kjemme håret attover;
- det har vore usemje om grensene langt attover i tida

Faste uttrykk

gå attover
gå tilbake (i velstand, makt, evne og liknande);
gå til atters
det går attover med henne

overordna

adjektiv

Tyding og bruk

som er på eit høgare steg enn noko(n) anna(n) i eit system;
som har eller gjev høg rang eller stor avgjerdsmakt eller liknande
Døme
- ei overordna stilling
- brukt som substantiv:
  helse på ein overordna
i grammatikk: som fungerer som kjerne i ordgruppe, setningsledd eller liknande
Døme
- kjernen i ei ordgruppe er overordna heile gruppa og kan ha same syntaktiske funksjonen som ho

Side 1 av 15

Resultat per side: