Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
2057 treff

Bokmålsordboka 2 oppslagsord

lavtysk 1, lågtysk 1

substantiv hankjønn eller intetkjønn

Opphav

av lavtysk (2

Betydning og bruk

nordtysk språk eller dialekt;
til forskjell fra høytysk (1
Eksempel
  • norsk har mange lånord fra lavtysk
Artikkelside

lavtysk 2, lågtysk 2

adjektiv

Betydning og bruk

som gjelder eller stammer fra Nord-Tyskland
Eksempel
  • lavtyske dialekter
Artikkelside

Nynorskordboka 2055 oppslagsord

lågtysk 1

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Opphav

av lågtysk (2

Tyding og bruk

nordtysk språk eller dialekt;
til skilnad frå høgtysk (1
Døme
  • hanseatane brukte lågtysk som skriftmål
Artikkelside

lågtysk 2

adjektiv

Tyding og bruk

som gjeld eller skriv seg frå Nord-Tyskland
Døme
  • lågtyske lånord i norsk
Artikkelside

falk

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt falkr; frå lågtysk

Tyding og bruk

rovfugl i slekta Falco med spisse venger og eit skarpt framspring på kvar side av overnebbet, til dømes dvergfalk, jaktfalk og tårnfalk
Artikkelside

kamel

substantiv hankjønn

Uttale

kameˊl

Opphav

norrønt kamell, gjennom lågtysk og gresk kamelos; frå semittisk gamal ‘pukkeldyr’

Tyding og bruk

  1. klauvdyr med pukkel;
    samnemning for kamel (2) og dromedar
  2. kamel (1) med to puklar;
    Camelus bactrianus

Faste uttrykk

  • svelgje/sluke kamelar
    godta noko som ein eigenleg er imot for å oppnå noko anna
    • samarbeidet krev at partane svelgjer nokre kamelar;
    • dei slukte kamelar for å halde på makta
Artikkelside

perse 2

persa

verb

Opphav

av lågtysk persen, omlaging av pressen; same opphav som presse (2

Tyding og bruk

  1. trykkje eller presse saman
  2. glatte klede med strykejern
Artikkelside

pert 1

substantiv hankjønn

Opphav

frå lågtysk , opphavleg ‘hest’

Tyding og bruk

på seglskip: tau under rå (2, 2) eller bom til å stå på når ein arbeider med segla
Artikkelside

perle 1

substantiv hokjønn

Opphav

gjennom lågtysk, frå italiensk; truleg av latin perna, namn på muslingslag

Tyding og bruk

  1. glinsande kvit eller blågrå lita kule som blir laga i visse muslingar og brukt i smykke
    Døme
    • ekte perler
  2. etterlikning av ei perle (1, 1) i glas, rav eller liknande
    Døme
    • ei uekte perle
  3. i overført tyding: noko utsøkt eller storarta
    Døme
    • filmen er ei lita perle;
    • staden er ei perle om sommaren

Faste uttrykk

  • kaste perler for svin
    gje noko verdifullt til personar som ikkje kan verdsetje det
  • som perler på ei snor
    på rekkje og rad;
    slag i slag
    • høgdepunkta kom som perler på ei snor
Artikkelside

ansikt

substantiv inkjekjønn

Opphav

gjennom bokmål; frå lågtysk , opphavleg ‘det ein ser på’

Tyding og bruk

  1. framside av hovudet;
    Døme
    • eit kjent ansikt
  2. person;
    jamfør fjes (2)
    Døme
    • her kan du møte kjende ansikt

Faste uttrykk

  • miste/tape ansikt
    oppleve (offentleg) skam
    • skandalen gjorde at dei tapte ansikt;
    • avgjerdsla førte til at eg mista ansikt
  • ansikt til ansikt
    rett imot kvarandre
    • stå ansikt til ansikt
  • opp i ansiktet
    til ein annan på ein beintfram måte
    • lyge ein rett opp i ansiktet;
    • ho ler han opp i ansiktet
  • redde ansikt
    unngå tap av prestisje
  • skjere ansikt
    lage stygge grimasar
  • slag i ansiktet
    sterk, uventa krenking
    • situasjonen er ein tankevekkjar, eit slag i ansiktet
  • vise sitt sanne ansikt
    vise kva ein eigenleg vil eller kva for eigenskapar eller synspunkt ein har
Artikkelside

løpsk

adjektiv

Opphav

frå lågtysk; jamfør løpe

Tyding og bruk

vill, ustyrleg;
ukontrollert
Døme
  • ein løpsk hest

Faste uttrykk

  • springe/løpe løpsk
    fare ustyrleg av garde;
    vere ute av kontroll
    • bekken løp løpsk;
    • naturkrefter som spring løpsk
Artikkelside

makt

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt makt, frå lågtysk; samanheng med måtte

Tyding og bruk

  1. det å kunne bestemme over andre eller kunne styre ei utvikling;
    sterk innverknad;
    Døme
    • kunnskap er makt;
    • ha makt over nokon;
    • ta makta i landet;
    • kome til makta;
    • det står ikkje i mi makt å hindre det
  2. stat eller institusjon som har makt (1)
    Døme
    • ei nøytral makt;
    • gå i teneste hos ei framand makt
  3. kraft, styrke
    Døme
    • eg har inga makt i armane;
    • bruke makt for å opne døra;
    • ta i av all makt
  4. vald, tvang
    Døme
    • bruke makt for å oppnå noko;
    • eg tok frå henne lommeboka med makt
  5. stridskrefter
  6. overnaturleg vesen
    Døme
    • gode og vonde makter

Faste uttrykk

  • få/ha nokon i si makt
    få eller ha råderett over noko eller nokon
    • musikaren fekk publikum i si makt;
    • ordføraren hadde tala i si makt
  • ha ordet i si makt
    vere god til å uttrykkje seg
  • setje makt bak noko
    tvinge fram noko
    • ha vilje til å setje makt bok krava
  • stå ved makt
    vere gyldig
Artikkelside
Side 1 av 206