Avansert søk

Vanleg søk

Bokmålsordboka 9 oppslagsord

etappe

substantiv hankjønn

Uttale

etapˊpe; etapˋpe

Opphav

av fransk étape ‘rasteplass’; beslektet med stabel

Betydning og bruk

del av strekning, vei eller reise;
enkelt distanse i stafett (2)
Eksempel
- den lengste etappen gikk over fjellet;
- løpe første etappe;
- bli best på sin etappe
- - sisteetappe
  - sjarmøretappe
del eller steg av et arbeid eller en utvikling
Eksempel
- veien skal bygges i flere etapper

Artikkelside

dagsetappe

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

etappe (1) som strekker seg over en dag

Eksempel

vanlig dagsetappe for fotturen er på seks-sju timer

Artikkelside

etappevis

adjektiv

Opphav

jamfør -vis

Betydning og bruk

i etapper eller litt etter litt;

én etappe om gangen;

trinnvis

Eksempel

en etappevis utbygging

brukt som adverb:
- utføre arbeidet etappevis

Artikkelside

ligge

verb

Opphav

norrønt liggja

Betydning og bruk

om person eller dyr: være i mer eller mindre vannrett stilling
Eksempel
- noen liker best å ligge på magen, andre på siden;
- katten lå på sofaen
- brukt som adjektiv:
  liggende stilling
være på et bestemt sted, ofte over tid;
være i en bestemt stilling
Eksempel
- boka ligger på bordet;
- pengene ligger i skuffen;
- leiligheten ligger i tredje etasje;
- huset ligger fint til;
- prisen ligger på ca. 100 kr;
- renholdsverket ligger under kommunen;
- skipet ligger i havn;
- ligge i fjellet
i overført betydning: være naturlig, forståelig;
henge sammen med;
jamfør nærliggende (2)
Eksempel
- det ligger nær å tro det;
- forklaringen ligger nok i at de har lite penger
hvile i seng, holde senga
Eksempel
- ligge til sengs;
- ligge syk;
- ligge og fryse
være utbredt over, dekke (2, 1)
Eksempel
- det ligger snø på marka
være i en viss tilstand
Eksempel
- golvet lå fullt av klær;
- ligge i bløt;
- planene lå i grus;
- ligge værfast;
- ligge i trening

Faste uttrykk

ligge an
være plassert i forhold til andre;
se ut til å ville bli, ha utsikt til, tegne til
det norske laget lå godt an etter første etappe
ligge etter
ikke (greie å) holde følge
ligge for døden
være døende;
ligge på dødsleiet
ligge for døden i en uke;
det året hun lå for døden
ligge for
passe til evnene og interessene til noen
grammatikk ligger ikke for meg
ligge i
implisere, bety
hva ligger det i uttrykket?
ligge med
ha samleie med
ligge nede
ikke være i virksomhet
foreningen ligger nede for tiden
ligge noe under
være skjult eller hemmelig
her ligger det noe under
ligge over
- om person: overnatte
- om fartøy: helle over på siden
ligge på det siste
være nær ved å dø;
ligge for døden
ligge på likstrå
ligge på seng fram til begravelsen
ligge til grunn
være årsak til eller grunnlag for
hendelsene som ligger til grunn for rapporten;
materialet som ligger til grunn for analysen
ligge til rette
passe, være bra
forholdene ligger godt til rette for å ta en beslutning nå
ligge til
høre til
det ligger til sykdommen å bli svært sliten
ligge under for
være avhengig av
hun lå under for alkoholen

Artikkelside

ligge an

Betydning og bruk

være plassert i forhold til andre;

se ut til å ville bli, ha utsikt til, tegne til;

Se: ligge

Eksempel

det norske laget lå godt an etter første etappe

Artikkelside

medley

substantiv hankjønn

Uttale

medˊli

Opphav

fra engelsk , opprinnelig ‘blanding’; av gammelfransk medlee ‘blandet’

Betydning og bruk

svømmekonkurranse der bryst, rygg, butterfly og fri skal brukes på hver sin etappe
Eksempel
- 400 m medley;
- individuell medley
potpurri (1)
Eksempel
- en medley over Elvis-klassikere

Artikkelside

etappetid

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Betydning og bruk

i idrett: tid brukt på en etappe (1)

Eksempel

ha best etappetid

Artikkelside

ankerkvinne

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Opphav

etter engelsk anchorwoman

Betydning og bruk

kvinne som løper siste etappe på et stafettlag
Eksempel
- Norges ankerkvinne i stafetten
kvinnelig konkurransedeltaker som sørger for at laget vinner eller får en god plassering
kvinne med viktig rolle i politikk eller lignende
Eksempel
- partiets ankerkvinne i kommunestyret
kvinnelig anker (1, 5) i nyhetsredaksjon
Eksempel
- hun er ankerkvinne i Dagsrevyen

Artikkelside

ankermann

substantiv hankjønn

Opphav

etter engelsk anchorman

Betydning og bruk

mann som løper siste etappe på et stafettlag
Eksempel
- være ankermann på stafetten
mannlig konkurransedeltaker som gjør at et lag vinner eller får god plassering
mann med viktig rolle i politikk eller lignende
Eksempel
- partiets, regjeringens ankermann
mannlig anker (1, 5) i nyhetsredaksjon
Eksempel
- Dagsrevyens ankermann

Artikkelside

Nynorskordboka 12 oppslagsord

etappe

substantiv hankjønn

Uttale

etapˊpe; etapˋpe

Opphav

av fransk étape ‘rasteplass’; samanheng med stabel

Tyding og bruk

del av strekning, veg eller reise;
einskild distanse i stafett (2)
Døme
- vi deler inn reisa i tre etappar;
- springe andre etappe
- - sisteetappe
  - sjarmøretappe
  - sprintetappe
del eller steg av eit arbeid eller ei utvikling
Døme
- arbeidet skal gjerast i fleire etappar

Artikkelside

dagsetappe

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

etappe (1) som strekkjer seg over ein dag

Døme

dagsetappane blir vanlegvis ti mil

Artikkelside

etappevis

adjektiv

Opphav

jamfør -vis

Tyding og bruk

i etappar eller litt etter litt;

éin etappe om gongen;

stegvis

Døme

ei etappevis utbygging

brukt som adverb:
- gjere arbeidet etappevis

Artikkelside

liggje, ligge

liggja, ligga

verb

Opphav

norrønt liggja

Tyding og bruk

om person eller dyr: vere i meir eller mindre vassrett stilling
Døme
- liggje både på magen og på sida;
- ho låg utstrekt;
- hunden låg på graset
- brukt som adjektiv
  liggjande stilling
vere på ein viss plass, ofte over tid;
vere i ei viss stilling
Døme
- boka ligg på bordet;
- pengane ligg i skuffa;
- byen ligg på nordsida;
- huset ligg fint til;
- prisen ligg på om lag 100 kr;
- liggje lågt i terrenget;
- reinhaldsverket ligg under kommunen;
- skipet ligg i land
i overført tyding: vere naturleg, forståeleg;
hengje saman med;
jamfør nærliggjande (2)
Døme
- det ligg nær å tru det;
- årsaka ligg i dei låge strømprisane
kvile i seng, halde senga
Døme
- liggje til sengs;
- liggje og fryse;
- liggje sjuk med feber
vere utbreidd over, dekkje
Døme
- snøen låg meterhøg;
- det låg rim på marka
vere i ein viss tilstand
Døme
- liggje på latsida;
- liggje i bløyt;
- liggje brakk;
- golvet låg fullt av klede;
- liggje vêrfast;
- liggje på lur;
- liggje i trening;
- liggje i tingingar

Faste uttrykk

liggje an
vere plassert (i høve til andre);
stille seg, teikne, ha utsikt (til)
liggje dårleg an;
det norske laget låg godt an etter første etappe
liggje att
vere att, vere gløymd
liggje etter
ikkje halde følgje
liggje for døden
vere døyande;
liggje på dødsleiet
liggje for døden i ei veke;
det året han låg for døden
liggje for
passe til evnene og interessene til nokon
grammatikk ligg ikkje for dei
liggje føre
vere til stades;
finnast (1), eksistere (1)
materialet ligg endeleg føre i bokform;
det ligg ikkje føre konkrete planar for gjennomføringa
liggje i
tyde, implisere
kva ligg det i den utsegna?
liggje med
ha samleie med
liggje nede
stå stille, ikkje vere i gang
straumnettet ligg nede
liggje noko under
vere skjult eller hemmeleg
her ligg det noko under
liggje over
- om person: overnatte
- om fartøy: halle på sida
liggje på likstrå
liggje på seng fram til gravferda
liggje på likstrå
liggje på seng fram til gravferda
liggje til grunn
vere årsak til eller grunnlag for
visjonane som ligg til grunn for satsinga
liggje til rette/rettes
høve, passe bra
forholda ligg godt til rette for effektivt arbeid no
liggje til
høyre til
det ligg til familien å vere snobbete
liggje under for
vere avhengig av
han låg under for alkoholen

Artikkelside

liggje an

Tyding og bruk

vere plassert (i høve til andre);

stille seg, teikne, ha utsikt (til);

Sjå: liggje

Døme

liggje dårleg an;
det norske laget låg godt an etter første etappe

Artikkelside

medley

substantiv hankjønn

Uttale

medˊli

Opphav

frå engelsk , opphavleg ‘blanding’; av gammalfransk medlee ‘blanda’

Tyding og bruk

symjekonkurranse der bryst, rygg, butterfly og fri skal brukast på kvar sin etappe
Døme
- 400 m medley
potpurri (1)
Døme
- dei syng ein medley med fleire kjende julesongar

Artikkelside

tak 2

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt tak

Tyding og bruk

det å ta;
grep
Døme
- fangtak;
- ta tak i noko;
- få godt tak
- i overført tyding:
  mistak;
  overtak
(kraftig) rørsle med hand eller fot
Døme
- symjetak;
- spadetak;
- åretak
- strøk, drag
  eit tak på fela
styrkeprøve, mannjamning
Døme
- basketak;
- brytetak;
- ryggtak;
- ta eit tak med nokon
- (på)røyning
  krafttak;
  skippertak
- ri (1
  sjukdomen kjem i harde tak
- i overført tyding: merg, styrke (1
  det er ikkje tak i han
haldepunkt, feste (1, herredøme, kontroll
Døme
- få tak med spettet;
- elden fekk tak;
- ho har eit tak på meg
bolk, avdeling, etappe, (kort) stund, rykk
Døme
- eit heilt tak;
- rykkje fram i tak;
- arbeide i tak;
- i eitt tak – utan stans
del av reiskap som ein held i
Døme
- handtak
stad der ein tek ut noko
Døme
- høytak;
- sandtak