Avansert søk

Bokmålsordboka 1 oppslagsord

døye

verb

Opphav

av lavtysk dogen ‘utholde’; beslektet med duge

Betydning og bruk

lide, gjennomgå, tåle

Eksempel

de måtte døye mye vondt

Nynorskordboka 148 oppslagsord

døy

verb

Opphav

norrønt deyja; samanheng med daud

Tyding og bruk

slutte å leve (2, 1)
Døme
- døy av hjarteinfarkt;
- døy ein naturleg død;
- døy frå familien;
- ho døydde i går;
- han døydde ung;
- blomstrane har døydd i tørken;
- halde på å døy av redsle
slutte å vere til;
ta slutt;
kverve (2, 2)
Døme
- ætta døyr ut;
- lyden døydde bort;
- minnet om han skal aldri døy

Faste uttrykk

ikkje døy i synda
ikkje sleppe utan straff
eg let deg ikkje døy i synda!

bukke

bukka

verb

Opphav

frå lågtysk; samanheng med bøye (

Tyding og bruk

gjere ein bøyg i
Døme
- bukke jernstonga
gjere eit bukk (3
Døme
- bukke og takke;
- bukke djupt

Faste uttrykk

bukke og skrape
syne stor og underdanig vyrdnad
stå med hatten i handa og bukke og skrape
bukke under
gå til grunne;
døy
mange småsamfunn vil bukke under

torv 1

substantiv inkjekjønn eller hokjønn

Opphav

norrønt torf

Tyding og bruk

jordsmon danna av mose, gras, lauv og liknande som blir liggjande i vatn og berre delvis rotnar
Døme
- torva kan vere 8000 år gammal;
- skjere torv til brenning;
- torva er den viktigaste delen av ei myr
- - brenntorv
  - strøtorv
  - veksttorv
skore, tørka og pressa stykke av torv (1, 1) til å brenne;
brenntorv
Døme
- fyre med torv
øvste del av matjorda som er gjennomvoven av røter;
grassvor, grastorv
Døme
- hus med torv på taket
torve (1

Faste uttrykk

kome under torva
døy og bli gravlagd
det er over tjue år sidan han kom under torva no
liggje/vere under torva
vere død (og gravlagd)
eg hadde vore under torva no, hadde det ikkje vore for sykkelhjelmen;
minnet vil vere med meg til eg ligg under torva

suicidal

adjektiv

Tyding og bruk

som har eit ynskje om å døy

stryke

stryka

verb

Opphav

norrønt strjúka

Tyding og bruk

fare lausleg over, særleg med handa;
jamfør strykande (1)
Døme
- stryke nokon over håret;
- stryke seg over munnen med handbaken;
- katten strauk seg rundt føtene mine
glatte med strykejern
Døme
- stryke skjorter
streke over;
slette ut, fjerne
Døme
- stryke ut og skrive på nytt;
- heile kapitalen vart stroken;
- sinnet var som stroke av henne
la gå ut;
sløyfe
Døme
- stryke som medlem;
- stryke seg av lista
rive (3, 5)
Døme
- stryke av seg lua
føre på i eit tynt lag;
smørje (2, 1)
Døme
- stryke på måling
føre boge over strengene på strykeinstrument
Døme
- ho stryk bogen så mjukt og fint på fela
ikkje (la) bestå (1)
Døme
- stryke ein kandidat til eksamen;
- ho strauk i matte
presse rogn og mjølke ut av fisk
Døme
- stryke laksen
minke (2) (segl);
jamfør stryke segl
fare snøgt;
jamfør strykande (2)
Døme
- stryke av garde;
- flya stryk like over hustaka;
- skuta strauk ut fjorden med god bør

Faste uttrykk

stryke flagget
fire flagget som teikn på at ein kapitulerer
stryke med
setje livet til;
døy;
gå tapt
ein hest strauk med i ein låvebrann;
fleire millionar kroner kan stryke med
stryke med håra
føye eller smiske med
det er best å stryke han med håra
stryke på dør
springe ut av huset
ho kledde raskt på seg og strauk på dør
stryke sin kos
forsvinne

tone ut

Tyding og bruk

Sjå: tone

døy hen;
opphøyre
Døme
- salmesongen tona ut da presten steig opp på preikestolen
la klinge ut over
Døme
- musikken tona ut over oss

kome under torva

Tyding og bruk

døy og bli gravlagd;

Sjå: torv

Døme

det er over tjue år sidan han kom under torva no

tone 3

tona

verb

Tyding og bruk

om musikkinstrument, røyst eller liknande: gje frå seg tonar eller musikk;
lyde (2 med tonar, musikk eller song;
klinge (2, 2), ljome
Døme
- fiolinen tonar utover;
- den djupe bassen hans tona ut i rommet
gje ein viss fargenyanse;
gje ein viss tone (2, 7)
Døme
- tone håret mørkare

Faste uttrykk

tone ned
gjere mindre tydeleg eller framståande;
dempe
tone ned dei negative sidene ved saka;
dei måtte tone ned ambisjonsnivået
tone ut
- døy hen;
  opphøyre
  salmesongen tona ut da presten steig opp på preikestolen
- la klinge ut over
  musikken tona ut over oss

slag 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt slag

Tyding og bruk

(rask) rørsle med stor kraft med hand eller reiskap mot noko med stor kraft;
det å slå (2, 1);
bank (3, 1), kakk (2
Døme
- slå harde slag med ei sleggje;
- gje eit slag med knyttneven;
- klokka slo tolv slag;
- eit godt slag med racketen;
- kvalen gjorde eit slag med sporden
- - hamarslag
  - knyttneveslag
det at noko eller nokon blir ramma (hardt);
(ufrivillig) kraftig støyt;
dunk, dask
Døme
- falle og få eit slag i hovudet
jamn dunking frå noko;
rytmisk samandraging
Døme
- slaga i maskinen;
- høyre slaga av bølgjene mot båtsida;
- hjartet slår om lag 70 slag i minuttet
- - pulsslag
  - taktslag
  - trommeslag
lei hending som råkar brått og kraftig;
ulykke
Døme
- å bli aleine er eit hardt slag;
- det var eit slag for heile familien
plutseleg sjukdomsanfall på grunn svikt i livsviktige organ, oftast hjerne og hjarte
Døme
- han har fått slag;
- døy av slag
- - heteslag
  - hjarteslag
  - hjerneslag
væpna kamp mellom fiendtlege styrkar;
militær trefning
Døme
- slaget på Stiklestad;
- vinne eit slag;
- slaget om byen
krafttak for å oppnå noko eller vinne over noko eller nokon;
konflikt eller motsetnad mellom stridande interesser
Døme
- slaget om sjåarane;
- ho vann slaget om gullet;
- opposisjonen tapte slaget
einskild omgang av leik eller spel;
parti (5)
Døme
- eit slag krokket;
- skal vi ta eit slag kort?
ombretta kant på klede
Døme
- slaget på ei jakke
laustsitjande overplagg utan ermar
- - regnslag
rørsle i rett linje etter kvar gang ein skiftar retning;
baut (2)
Døme
- båten tok eit slag opp mot vinden;
- gjere eit slag bortover golvet
råske eller væte på noko
Døme
- det har gått slag i handkleda
- - jordslag
spor (1, 1), far (2, 1)
Døme
- sjå slag etter gaupe
om båtar: overgang mellom side og botn;
kimming (2)
brukt om samansetningar om noko som ein slår mot;
i ord som spikarslag

Faste uttrykk

eit slag i lufta
gjerning som er heilt utan verknad
ha fritt slag
ha full handlefridom
i slag
i god form
han er verkeleg i slag i kveld;
eg kjenner meg ikkje i godt slag i dag
med eitt slag
brått, plutseleg
mellom slaga
mellom to periodar med høg aktivitet
deltakarane kvilte mellom slaga;
han tok ein matbit mellom slaga
på slaget
nøyaktig på tida
han stod på døra på slaget tolv
slag i slag
utan stogg imellom
slå eit slag for
ta eit ekstra tak for;
kjempe for
slå eit slag for miljøet

liggje på det siste

Tyding og bruk

vere nær ved å døy;

liggje for døden;

Sjå: sist

Resultat per side: