Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
103 treff

Bokmålsordboka 40 oppslagsord

kontradans

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom fransk; av engelsk country dance ‘bygdedans’

Betydning og bruk

dans der parene er stilt opp rett mot hverandre
Artikkelside

underklasse

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Betydning og bruk

  1. det lag av befolkningen som er dårligst stilt sosialt;
    motsatt overklasse
  2. undergruppe, underavdeling
Artikkelside

komme/være på knærne

Betydning og bruk

bli eller være svært dårlig stilt økonomisk eller psykisk;
Se: kne
Artikkelside

kne

substantiv intetkjønn

Opphav

norrønt kné

Betydning og bruk

  1. ledd mellom lår og legg
    Eksempel
    • få skrubbsår på et kne;
    • ha smerter i kneet;
    • krabbe på hender og knær;
    • være mo i knærne;
    • ligge på kne i gresset
  2. framside av kne (1) og den nedre delen av låret;
    jamfør fang (2)
    Eksempel
    • sitte på kneet til moren
  3. del av bukse som dekker kne (1);
    utposing på buksebein
    Eksempel
    • bukse med hull på kneet;
    • det ble fort knær i de nye buksene mine
  4. i botanikk: ledd på stengel
  5. vinkelbøyd del av noe;
    Eksempel
    • kne på vannrør
  6. krapp sving på fjord, elv, dal og lignende;
    smal bergrygg

Faste uttrykk

  • be på sine knær
    be inntrengende om noe
  • bøye kne for
    • knele for
    • vise underdanighet eller ærbødighet for
  • falle på kne
    knele
    • falle på kne foran alteret
  • i kne
    med minst ett av knærne mot underlaget
    • sige i kne;
    • hun sank i kne
  • ikke nå/rekke til knærne
    ikke kunne måle seg med
    • hun når ikke venninna til knærne når det gjelder stil
  • komme/være på knærne
    bli eller være svært dårlig stilt økonomisk eller psykisk
  • skjelve i knærne
    være redd
  • stå på kne
    ha ett eller begge knærne mot et underlag
  • til knes
    • opp til kneet
      • stå til knes i snø;
      • rekke til knes
    • helt, fullstendig
      • stå til knes i problemer
  • tvinge noen i kne
    presse noen til å gi seg
    • regjeringen er tvunget i kne
  • vann i kneet
    tilstand med unormalt mye leddvann i kneleddet
  • være på knærne etter noen
    være forelsket i noen
Artikkelside

ille faren

Betydning og bruk

(være) dårlig stilt, ille ute
Artikkelside

handikappet, handikappa

adjektiv

Betydning og bruk

  1. dårlig stilt i forhold til andre;
    med ulempe
    Eksempel
    • en stat som er handikappet av korrupsjon
  2. eldre betegnelse for funksjonshemmet
Artikkelside

finstilt 1

adjektiv

Betydning og bruk

  1. nøyaktig stilt (5, justert
    Eksempel
    • en finstilt vekt
  2. nøye oppbygd
    Eksempel
    • et finstilt maskineri
Artikkelside

utsikt

substantiv hankjønn

Opphav

etter tysk; av sikt (2

Betydning og bruk

  1. mulighet til å se vidt utover
    Eksempel
    • leilighet med utsikt over fjorden
  2. det en kan se fra et mer eller mindre høytliggende sted
    Eksempel
    • nyte den vakre utsikten
  3. plass der en kan se vidt utover
    Eksempel
    • bygge et tårn på utsikten
  4. Eksempel
    • hun har utsikter til forfremmelse;
    • en betydelig dusør ble stilt i utsikt for finneren – ble lovet til finneren;
    • ingen utsikt til bedring;
    • det har lange utsikter med boligbyggingen – det trekker i langdrag med boligbyggingen
Artikkelside

utlagt

adjektiv

Betydning og bruk

som er stilt fram, lagt ut;
jamfør utlegge
Artikkelside

tema

substantiv intetkjønn

Opphav

fra gresk ‘noe som er stilt opp’

Betydning og bruk

  1. noe som en snakker om, emne for framstilling eller diskusjon
    Eksempel
    • tema(et) for kveldens debatt er vår alkoholpolitikk;
    • diskusjonstema
  2. melodi som et musikkstykke er bygd over
    Eksempel
    • variasjoner over et tema
    • emne, idé som kan leses ut av en bok, et bilde eller lignende
      • et viktig tema i Ibsens forfatterskap er fordommer og hykleri i samfunnet
Artikkelside

Nynorskordboka 63 oppslagsord

kurande

adverb

Opphav

samanheng med kure (2

Tyding og bruk

reint, heilt
Døme
  • han låg kurande stilt
Artikkelside

lauv

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt lauf

Tyding og bruk

  1. flate blad på tre eller buskar
    Døme
    • rake lauv;
    • lauvet sprett;
    • det første grøne lauvet spirte fram
  2. Døme
    • så stilt at ikkje eit lauv rører på seg
  3. ornament forma som lauv (2), til dømes på søljer
    Døme
    • ei stor sølje med lauv
Artikkelside

låg 2

adjektiv

Opphav

norrønt lágr; samanheng med liggje

Tyding og bruk

  1. som ikkje er høg, som ikkje når langt opp
    Døme
    • ei låg dør;
    • ein låg stol;
    • eit lågt hus;
    • låge støvlar;
    • du er lågare enn meg
  2. som står eller er stilt langt nede
    Døme
    • låg sol;
    • låg himmel;
    • lågt tak;
    • på det lågaste punktet
    • brukt som adverb:
      • liggje lågt med hovudet;
      • fly lågt
  3. som ligg langt nede på toneskalaen, djup
    Døme
    • ein låg orgeltone
    1. brukt som adverb:
      • songen går lågt i bassen
  4. om lyd: dempa, svak
    Døme
    • ei låg kviskring
    • brukt som adverb:
      • snakke lågt
  5. som er liten i tal eller verdi
    Døme
    • eit lågt tal;
    • låge prisar;
    • låge kostnader;
    • ha låg løn;
    • inntektene er lågare enn forventa;
    • halde seg på eit lågt nivå;
    • låg temperatur;
    • lågt lufttrykk;
    • halde låg fart;
    • dei lågare klassestega i skulen
    • brukt som adverb:
      • vere lågt lønt;
      • lågast mogleg kostnader
  6. som står langt nede i rang;
    lite vørd
    Døme
    • offiserar av lågare grad;
    • lågare organismar;
    • låg levestandard
  7. simpel, ufin
    Døme
    • lågare drifter;
    • låg komikk

Faste uttrykk

  • ha låge tankar om noko/nokon
    tru vondt om og ha små forventingar til noko eller nokon
  • halde ein låg profil
    ha ei forsiktig, avventande haldning;
    ikkje markere seg
    • han har halde ein låg profil i media
  • høg og låg
    folk frå forskjellige sosiale lag
    • eit samfunn med kort avstand mellom høg og låg
  • høgt og lågt
    overalt
    • ho leita høgt og lågt etter boka
  • liggje lågt i terrenget
    ikkje markere seg
    • ho låg lågt i terrenget for ikkje å irritere han
  • lågt under taket
    lite vidsyn, liten toleranse
    • det var ikkje lågt under taket i avisredaksjonen
  • over ein låg sko
    i fleng, uhemma
    • dei bedrog kvarandre over ein låg sko
Artikkelside

krigsrett

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

militær straffedomstol;
Døme
  • bli stilt for riksrett
Artikkelside

kvar 1

adjektiv

Opphav

jamfør svensk kvar adverb ‘på same staden’; samanheng med kurr (2 og kyrr

Tyding og bruk

Døme
  • det var kvart og stilt
Artikkelside

knøttande

adverb

Tyding og bruk

  1. brukt forsterkande til adjektiv med tydinga ‘liten’;
    Døme
    • eit knøttande lite kjøken
  2. brukt forsterkande til adjektiv med tydinga ‘stille’: heilt, plent
    Døme
    • knøttande stilt
Artikkelside

karré, karre 1

substantiv hankjønn

Uttale

kareˊ

Opphav

frå fransk, av latin quadratum; jamfør kvadrat

Tyding og bruk

  1. firkantformasjon av bygningar
  2. kjøtstykke som består av ei kotelettrad med bein
  3. formasjon i dans der par er stilt opp i firkant med front mot kvarandre
  4. stridsformasjon med front til fire sider
Artikkelside

ikkje rart bevendt med

Tyding og bruk

dårleg stilt;
Sjå: bevendt
Døme
  • det er ikkje rart bevendt med henne no
Artikkelside

kome i heisen

Tyding og bruk

(etter gammal straffemetode til sjøs som gjekk ut på at ein vart heist opp i råa med ein stropp under armane) kome i knipe, kome ille ut;
bli stilt til ansvar;
Sjå: heis
Artikkelside

heis

substantiv hankjønn

Opphav

av heise

Tyding og bruk

  1. innretning til å frakte varer eller personar opp eller ned med, i vertikal eller skrå lei;
    Døme
    • ta heisen til femte etasje
  2. øvre hjørne på trekanta segl

Faste uttrykk

  • gå i heisen
    gå tapt;
    gå til grunne
  • kome i heisen
    (etter gammal straffemetode til sjøs som gjekk ut på at ein vart heist opp i råa med ein stropp under armane) kome i knipe, kome ille ut;
    bli stilt til ansvar
Artikkelside
Side 3 av 7