Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
116 treff

Bokmålsordboka 76 oppslagsord

mumifisere

verb

Opphav

av latin facere ‘gjøre’; jamfør mumie

Betydning og bruk

  1. preparere til mumie
    Eksempel
    • de gamle egypterne mumifiserte sine døde
  2. tørke og skrumpe inn
    Eksempel
    • han ble funnet mumifisert i isen
    • brukt som adjektiv:
      • de mumifiserte levningene
Artikkelside

maktesløs, makteslaus, maktlaus, maktløs

adjektiv

Betydning og bruk

matt, svak, rådløs, kraftløs
Eksempel
  • kjenne seg maktesløs;
  • vi stod maktesløse mot sykdommen;
  • beskyldningene ble kjent døde og maktesløse
Artikkelside

makrofag

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

hvit blodcelle som kan ta opp i seg og fjerne bakterier, døde celler og andre partikler;
jamfør fagocytt
Artikkelside

klippe 2

verb

Opphav

norrønt klippa

Betydning og bruk

  1. kutte eller skjære med saks, tang eller maskin
    Eksempel
    • klippe håret;
    • klippe sauene;
    • klippe gresset
  2. sette merke med saks eller tang
    Eksempel
    • klippe billetter
  3. bevege raskt;
    Eksempel
    • klippe med øyelokkene
  4. i IT: merke og ta ut tekst, bilde eller fil som skal flyttes til et annet sted
    Eksempel
    • klippe ut et avsnitt;
    • klippe og lime i teksten
  5. om digitale bilder, filmer og lydopptak: redigere, forme;
    Eksempel
    • klippe til lydopptakene;
    • klippe sammen en kortfilm

Faste uttrykk

  • klippe av
    fjerne en del fra noe;
    forkorte
    • klippe av seg alt håret;
    • buksa var klippet av nederst
  • klippe bort
    fjerne en opprinnelig del fra noe
    • klippe bort døde greiner;
    • stemmen hans er klippet bort fra opptaket
  • klippe over
    dele i to
    • klippe over navlestrengen;
    • klippe over et silkebånd
  • klippe ut
    ta ut tekst eller bilde for å samle på det eller bruke det
    • klippe ut en avisartikkel;
    • bildene på veggen er klippet ut fra et magasin
Artikkelside

klippe bort

Betydning og bruk

fjerne en opprinnelig del fra noe;
Se: klippe
Eksempel
  • klippe bort døde greiner;
  • stemmen hans er klippet bort fra opptaket
Artikkelside

minnelund

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

område (på gravlund) til minne om flere døde personer
Artikkelside

likkapell

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

kapell (1) der døde blir lagt før begravelsen
Artikkelside

likferdsdag

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

dag da den døde blir gravlagt
Artikkelside

likhund

substantiv hankjønn

Opphav

av lik (1

Betydning og bruk

hund som er lært opp til å markere lukt av og finne døde mennesker
Artikkelside

kremering

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Betydning og bruk

det å kremere eller bli kremert;
Eksempel
  • kremering av døde
Artikkelside

Nynorskordboka 40 oppslagsord

knekke saman

Tyding og bruk

bryte eller falle saman;
Sjå: knekke
Døme
  • dei knekk saman i uhemma latter;
  • han knakk saman attmed den døde sonen sin
Artikkelside

kyrkjebok

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

register som blir ført i kvart sokn, med opplysningar om døypte, konfirmerte, ektevigde, døde og inn- og utmelde i Den norske kyrkja
Artikkelside

jomsviking

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt jómsvíkingr

Tyding og bruk

viking frå vikingborga Jomsborg, truleg på øya Wollin ved munninga av Oder

Faste uttrykk

  • enno er ikkje alle jomsvikingar døde
    (etter Snorre) enno er ikkje alt tapt; enno er det håp
Artikkelside

gå att

Tyding og bruk

Sjå: att, gå
  1. vise seg etter døden
    Døme
    • historier om døde som går att
  2. vise seg på nytt (fleire gonger);
    stadig dukke opp
    Døme
    • ei formulering som går att i mange avtalar
Artikkelside

gå 1

verb

Opphav

norrønt ganga; innverknad frå austnordisk og lågtysk i infinitiv gå og presens går

Tyding og bruk

  1. med person eller vesen som subjekt: flytte seg jamt med føtene, spasere, vandre;
    Døme
    • lære å gå;
    • korkje kunne krype eller gå;
    • skal vi gå eller ta buss?
    • gå til fots;
    • gå på tå;
    • gå på hendene;
    • gå på ski;
    • kome gåande;
    • det gjekk nokon i døra;
    • gå forbi nokon;
    • gå av seg skoa;
    • gå ein beinveg;
    • gå ein tur;
    • gå seg ein tur;
    • gå to steg fram;
    • gå ærend;
    • gå vakt
  2. brukt for å seie at ei handling eller ein tilstand varer ved
    Døme
    • gå lenge med influensa;
    • problemet går att i alle land;
    • gå og drive;
    • gå og vente;
    • gå og hangle;
    • gå og vone;
    • gå i sitt tjuande år;
    • gå på jakt;
    • gå på loffen;
    • gå på friing;
    • gå på skule;
    • gå i lære
  3. pleie å bruke
    Døme
    • eg går alltid med hatt
  4. med særleg vekt på byrjinga, utgangspunktet eller målet
    Døme
    • gå feil;
    • gå konkurs;
    • gå fallitt;
    • gå av bussen;
    • kome og gå som ein vil;
    • gå ut;
    • gå heim;
    • gå til sides;
    • gå i land;
    • gå om bord;
    • gå sin veg;
    • ho har alt gått;
    • ho er alt gått;
    • skal vi gå å bade?
    • gå i grava;
    • gå i krigen;
    • gå i selskap;
    • gå på kino;
    • gå til sjøs;
    • gå til sengs;
    • gå til ro;
    • gå frå hus og heim;
    • gå ut på byen;
    • la oss gå
  5. med ting, sak, tilhøve som subjekt, og med grunntyding flytte seg eller bli flytta;
    røre seg, fare;
    utvikle seg, endrast
    Døme
    • bilen går fort;
    • vogna går på skjener;
    • skuffa går lett;
    • båten går for fulle segl;
    • det går fisk i elva;
    • det gjekk så det spruta;
    • hjulet går rundt;
    • klokka går for fort;
    • klokka går på 12;
    • det gjekk kaldt nedover ryggen;
    • det går straumar i vatnet;
    • gå tilbake;
    • gå attende
  6. med ting, sak, tilhøve som subjekt og med særleg vekt på byrjing, utgangspunkt eller mål
    Døme
    • brøda går for tjue kr stykket;
    • varene går unna;
    • gå av mote;
    • huset gjekk opp i røyk;
    • gå tapt;
    • det gjekk hol på sokkane;
    • gå i stykke;
    • gå i knas;
    • gå sund;
    • det har gått prestisje i saka;
    • det har gått ròte i treet;
    • gå i lås;
    • sola går opp;
    • sola går ned;
    • døra gjekk opp;
    • vasen gjekk i golvet;
    • avisa går i trykken;
    • aksla gjekk or led;
    • kvar går turen?
    • skipet går på England;
    • elva går over breiddene;
    • la gå!
    • la ankeret gå!
    • toget går snart
  7. bli borte;
    Døme
    • lyset har gått
  8. øydeleggjast, ryke (4)
    Døme
    • lyspæra har gått;
    • det gjekk nokre sidebein
  9. om tid: lide (2
    Døme
    • det går mot vår;
    • tida går;
    • dagane går med leik og moro
  10. strekkje seg, liggje, vere
    Døme
    • vegen går gjennom dalen;
    • elva går i svingar;
    • det går ein raud tråd gjennom forteljinga
  11. Døme
    • det gjekk eit fælt uvêr over bygda;
    • det er ein farang som går
  12. Døme
    • det går gjetord om ho;
    • det går rykte om han
  13. lykkast, vere mogleg
    Døme
    • det skal gå!
    • dette går ikkje
  14. utvikle seg i ei viss lei
    Døme
    • alt går meg imot;
    • det går bra med han;
    • det går dårleg for han;
    • det går ille for han;
    • det går smått med han;
    • alt går sin gang
  15. vere i rørsle, i verksemd;
    Døme
    • motoren går;
    • uret går;
    • kjeften går;
    • praten går;
    • pusten går;
    • sjøen går høg
  16. Døme
    • dette går for å vere stor kunst;
    • gå for det same;
    • gå ut på eitt;
    • det får gå for denne gongen;
    • setelen går ikkje lenger;
    • kvitteringa går som garanti
  17. Døme
    • vatnet går opp til midja;
    • boka går fram til 1900
  18. Døme
    • det går fem eple på eitt kilo;
    • det går 10 l i bytta
  19. Døme
    • ølet går
  20. bli vist (for tida)
    Døme
    • går det noko på kino?
  21. ha som grunntone
    Døme
    • songen går i moll;
    • melodien går i C-dur
  22. følgje same mønster som
    Døme
    • verbet ‘slite’ går som ‘bite’

Faste uttrykk

  • den går ikkje!
    historia, orsakinga blir ikkje godteken
  • gå an
    vere mogleg, akseptabel eller tillaten
    • det må gå an å be om ein verdig debatt
  • gå att
    • vise seg etter døden
      • historier om døde som går att
    • vise seg på nytt (fleire gonger);
      stadig dukke opp
      • ei formulering som går att i mange avtalar
  • gå av med sigeren
    vinne
  • gå av seg
    utvikle seg; hende, bere til
  • gå av stabelen
    • bli sjøsett
    • gå føre seg, bli skipa til
  • gå av
    • bli avfyrt;
      smelle
      • skotet gjekk av
    • dele seg;
      brotne
      • staven gjekk av på midten
    • slutte (i stillinga) etter nådd aldersgrense
  • gå bort
    • verte borte;
      forsvinne
      • flekken gjekk bort
    • døy
      • han gjekk bort etter kort tids sjukdom
    • vitje andre
  • gå fløyten
    gå tapt;
    ikkje bli av
    • pengane gjekk fløyten
  • gå for det
    omkome, krepere
  • gå for langt
    gå for vidt;
    overdrive
    • nei, no går det for langt!
  • gå for presten
    gå til konfirmantundervisning
  • gå for seg
    hende, bere til
  • gå for vidt
    overdrive
  • gå fram av
    vere tydeleg frå (samanhengen)
  • gå framover
    ha framgang
  • gå fram
    gjere (noko) (slik eller slik)
  • gå fri
    sleppe straff;
    sleppe unna
  • gå frå konsepta
    miste fatninga
  • gå frå kvarandre
    skiljast
  • gå frå vitet
    miste forstanden;
    bli galen
  • gå frå
    slutte å følgje eller etterleve
    • gå frå ei avtale
  • gå føre seg
    hende, skje
    • undervisninga går føre seg i klasserommet;
    • samlinga vil gå føre seg utandørs;
    • debatten har gått føre seg i fleire månader
  • gå i seg sjølv
    granske (skyld og liknande hos) seg sjølv
  • gå i stå
    stoppe opp
  • gå i vasken
    ikkje bli noko av
    • turen gjekk i vasken
  • gå igjen
    • vise seg på nytt (fleire gonger);
      stadig dukke opp
    • vise seg etter døden
  • gå imot
    • gå til åtak på eller forsvare seg
      • gå imot fienden
    • kjempe mot;
      motarbeide
      • gå imot eit framlegg
  • gå inn for
    vere talsmann for, stø; satse på, leggje vinn på (noko)
  • gå inn på
    • ta (nærmare) for seg
    • samtykkje i
  • gå inn under
    bli rekna som ein del av eller vere omfatta av
  • gå inn
    • om blad, avis: slutte å kome ut
    • om tips, spådom: bli oppfylt, lykkast
  • gå med på
    samtykkje i;
    vedgå (noko)
  • gå med
    • bli brukt av forsyningar, råvarer o.l.
      • det gjekk med 50 brød
    • (om person) stryke med;
      døy
  • gå ned
    minke
  • gå om
    handle om;
    dreie seg om
    • gjer greie for løysinga, elles minnest vi ikkje kva det går om
  • gå opp for
    (brått) bli klart, tydeleg for
    • det gjekk eit lys opp for han
  • gå opp i opp
    om to eller fleire ting: vege kvarandre opp, jamne (seg) ut
  • gå opp i
    i matematikk: få eit heilt tal som kvotient når ein deler eit tal på eit mindre tal
    • 3 går opp i 9
  • gå opp
    • auke, stige
      • talet på smitta gjekk opp
    • gi full løysing
      • reknestykket gjekk opp;
      • kabalen gjekk opp
    • rakne
      • gå opp i saumane
    • smelte, tine
      • vatna går opp;
      • isen går opp
  • gå over til
    skifte side, ta til å bruke
  • gå over
    ta slutt, gje seg
  • gå på
    • ta fatt
      • huset fortener nokon som kan gå på med nytt mot
    • gjelde
      • krtikken går på person, ikkje sak
    • få som resultat
      • gå på tap
    • vere avhengig av, nytte
      • gå på stoff;
      • gå på medikament
  • gå rundt
    kantre, velte, tippe over
  • gå saman
    • ha følgje
    • høve saman;
      harmonere
      • fargane går ikkje saman
  • gå seg bort
    gå seg vill
  • gå seg fast
    gå til ein korkje kan kome fram eller attende
  • gå seg vill
    rote seg bort;
    forville seg
  • gå tilbake
    • minke i storleik eller kvalitet;
      verte mindre eller dårlegare
      • partiet gjekk tilbake i oppslutnad
    • falle attende til tidlegare tilstand
      • gå tilbake på eit løfte;
      • gå tilbake på krav
    • vende attende til ein stad eller ein tilstand
      • vi gjekk tilbake til bilen
  • gå til
    • setje i verk;
      kome i gang med
      • gå til åtak;
      • gå til verket;
      • gå til streik;
      • gå til nedlegging
    • bere til, skje;
      ha seg
      • han fortel om korleis det gjekk til då bygda fekk traktor;
      • korleis gjekk det til at det blei nybygg?
    • (om person) døy
  • gå under
    søkke; øydeleggjast
  • gå ut frå
    byggje på, rekne med (noko)
    • gå ut frå at alt er rett
  • gå ut med
    gjere offentleg kjend
    • gå ut med ein bodskap
  • gå ut mot
    kritisere (nokon) sterkt
  • gå ut over
    råke (nokon), verke på, få følgjer for
  • gå ut på
    dreie seg om, handle om, vere om, gjelde
  • gå åt
    krepere, miste livet
  • ha noko å gå på
    ha romsleg (med tid, midlar, krefter)
  • ikkje gå an
    • ikkje la seg gjere
    • ikkje søme seg
  • kva går det av deg?
    korleis er det du ber deg åt?
  • la gå
    • ikkje hindre;
      gi lov til
      • dei let han gå
    • det får så vere
      • men lat gå, det kunne vere moro å prøve
  • noko som går
    sjukdom som mange får samstundes
    • det er noko som går
  • som ein står og går
    slik ein nettopp da er kledd; ubudd
  • så gjekk vi da
    la oss gå
Artikkelside

grep

substantiv inkjekjønn

Opphav

av gripe

Tyding og bruk

  1. det å gripe med hendene;
    Døme
    • ta eit fast grep i armen;
    • opne boksen med eit enkelt grep
  2. jamfør veggrep
    Døme
    • bildekk med godt grep
  3. Døme
    • stramme grepet om undersåttane;
    • ha eit godt grep på publikum
  4. Døme
    • ha det rette grepet på arbeidet
  5. Døme
    • eit lurt grep;
    • gjere nokre stygge grep
  6. mengd ein kan ta i ei hand;
    Døme
    • eit grep mjøl
  7. plassering av fingrar på visse instrument
    Døme
    • kunne tre grep på gitar
  8. i folketru: sjukdom som kjem av berøring av døde eller overnaturlege skapningar;
    jamfør trollgrep

Faste uttrykk

  • falle for eige grep
    øydeleggje for seg sjølv
  • ta grep
    ta kontroll
    • dei må ta grep for å kome i økonomisk balanse
Artikkelside

gravplass

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

stad der døde er jordfesta
Artikkelside

fødselsunderskot, fødselsunderskott

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

underskot av fødde i høve til døde i eit visst område i eit visst tidsrom
Artikkelside

dødsrate

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

talet på døde per 1000 innbyggjarar i løpet av eit år
Døme
  • landet har høg levealder og låg dødsrate
Artikkelside

dødelegheit, døyelegheit

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. det å vere dødeleg
    Døme
    • dersom sjukdomen blir oppdaga tidleg, kan det redusere dødelegheita
  2. talet på døde i ei viss gruppe i ein viss periode;
    Døme
    • eit land med høg dødelegheit;
    • ein alvorleg sjukdom med høg dødelegheit
Artikkelside
Side 3 av 8