Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
131 treff

Bokmålsordboka 72 oppslagsord

puste

verb

Opphav

fra lavtysk

Betydning og bruk

  1. ta opp i seg og skille ut luft gjennom munnen og nesen;
    Eksempel
    • få problemer med å puste;
    • lufta vi puster inn;
    • han pustet tungt;
    • jeg fikk ikke puste
  2. slippe luft gjennom
    Eksempel
    • regntøy som puster

Faste uttrykk

  • puste på
    stanse arbeidet og hvile litt
    • la oss puste på og samle krefter
  • puste til ilden
    prøve å få strid eller uenighet til å blusse opp
    • det fins krefter som puster til ilden
  • puste ut
    slappe av;
    hvile;
    jamfør puste lettet ut
    • etter noen travle dager kan de puste ut
Artikkelside

gispe

verb

Opphav

norrønt geispa ‘gape’

Betydning og bruk

puste (1) inn med korte og hørlige åndedrag
Eksempel
  • synet fikk dem til å gispe av overraskelse;
  • han gispet etter luft
Artikkelside

puste ut

Betydning og bruk

slappe av;
hvile;
jamfør puste lettet ut;
Sjå: puste
Eksempel
  • etter noen travle dager kan de puste ut
Artikkelside

puste på

Betydning og bruk

stanse arbeidet og hvile litt;
Sjå: puste
Eksempel
  • la oss puste på og samle krefter
Artikkelside

passiv røyking

Betydning og bruk

det å puste inn tobakksrøyk som er i lufta, uten at en røyker selv;
Artikkelside

puste som en hval

Betydning og bruk

puste tungt og hivende;
puste og pese;
Sjå: hval, puste
Artikkelside

puste til ilden

Betydning og bruk

prøve å få strid eller uenighet til å blusse opp;
Se: ild, puste
Eksempel
  • det fins krefter som puster til ilden
Artikkelside

puste lettet ut

Betydning og bruk

kunne slappe av etter at noe vanskelig eller ubehagelig er overstått eller avverget;
Artikkelside

innånding

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Betydning og bruk

det å puste inn;
motsatt utånding
Artikkelside

utpusting

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Betydning og bruk

det å puste ut
Eksempel
  • utpusting og innpusting
Artikkelside

Nynorskordboka 59 oppslagsord

puste

pusta

verb

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

  1. ta opp i seg og skilje ut luft gjennom munnen og nasen;
    Døme
    • få problem med å puste;
    • lufta vi pustar inn;
    • han pustar tungt;
    • eg fekk ikkje puste
  2. sleppe luft gjennom
    Døme
    • stoffet pustar

Faste uttrykk

  • puste på
    stanse arbeidet og kvile litt
    • vi på hugse å puste på litt
  • puste til elden
    skjerpe ulmande motsetnader;
    gjere vondt verre
    • ho som pusta til elden og heldt striden ved like
  • puste ut
    slappe av;
    kvile;
    jamfør puste letta ut
    • han sette seg på ein benk og pusta ut
Artikkelside

gispe

gispa

verb

Opphav

same opphav som geispe

Tyding og bruk

puste (1) inn med korte og høyrlege andedrag
Døme
  • ho gispar etter luft;
  • dei gispa av redsle
Artikkelside

puste på

Tyding og bruk

stanse arbeidet og kvile litt;
Sjå: puste
Døme
  • vi på hugse å puste på litt
Artikkelside

puste ut

Tyding og bruk

slappe av;
kvile;
jamfør puste letta ut;
Sjå: puste
Døme
  • han sette seg på ein benk og pusta ut
Artikkelside

puste letta ut

Tyding og bruk

kunne slappe av etter at noko vanskeleg eller ubehageleg er overstått eller avverja;
Sjå: lette, puste
Artikkelside

puste til elden

Tyding og bruk

prøve å få strid eller usemje til å blusse opp;
Sjå: eld
Døme
  • dei let medarbeidarane puste til elden i konflikten
Artikkelside

puste til elden

Tyding og bruk

skjerpe ulmande motsetnader;
gjere vondt verre;
Sjå: puste
Døme
  • ho som pusta til elden og heldt striden ved like
Artikkelside

fri 2

adjektiv

Opphav

av lågtysk vri

Tyding og bruk

  1. om person, stat eller styre: som har eller gjev fulle politiske rettar
    Døme
    • frie borgarar;
    • innbyggjarane er frie;
    • landet har ein fri riksskipnad;
    • den frie verda;
    • frie val
  2. politisk sjølvstyrt;
    uavhengig
    Døme
    • eit fritt land;
    • eitt fritt folk;
    • den frie pressa
  3. verna av lova;
    trygg for åtak
    Døme
    • ha fritt leide
  4. ikkje innesperra eller i fangenskap
    Døme
    • på fri fot
    • brukt som adverb
      • sleppe fri;
      • setje nokon fri
  5. utan stengsel eller hinder (for ferdsel, rørsle, sikt eller liknande)
    Døme
    • fritt armslag;
    • fritt farvatn;
    • fri bane;
    • fritt utsyn;
    • på fri mark;
    • i Guds frie natur
    • brukt som adverb
      • puste fritt;
      • vekse fritt;
      • falle fritt;
      • garden ligg fritt til
  6. ikkje kontrollert eller regulert (av det offentlege);
    tillaten for alle;
    Døme
    • fri konkurranse;
    • den frie marknaden;
    • fritt fiske;
    • fritt tilgjenge;
    • fritt ord
  7. ikkje strengt bunden til reglar, mønster, førebilete eller liknande;
    Døme
    • fri oppseding;
    • fri rytme;
    • fri assosiasjon;
    • fri fantasi;
    • fri kjærleik
    • brukt som adverb
      • fritt omsett etter tysk
  8. utan særleg påverknad eller omsyn av noko slag;
    Døme
    • ha fritt val;
    • av fri vilje;
    • den frie viljen;
    • på fritt grunnlag;
    • fri utvikling
    • brukt som adverb
      • kunne velje fritt;
      • stille nokon fritt;
      • stå heilt fritt
  9. utan særleg tvang, restriksjonar eller liknande
    Døme
    • leve eit fritt liv
    • brukt som adverb
      • ha det fritt på jobben
  10. lausriven frå band, plikter, ansvar og liknande
    Døme
    • kjenne seg fri som fuglen;
    • vere fri og frank
  11. trygg, open og direkte;
    Døme
    • ha eit fritt blikk;
    • føre eit fritt språk;
    • det rådde ein fri tone i laget;
    • vere fri av seg;
    • får eg vere så fri å …
    • brukt som adverb
      • dette meiner eg fritt;
      • snakke fritt ut
  12. som har (mellombels) fritak frå arbeid, skule eller andre plikter;
    friteken, unnateken
    Døme
    • ta seg fri frå skulen;
    • ha fri frå jobben;
    • eg vil be meg fri;
    • sleppe fri frå militæret
  13. som unngår;
    som er spart for;
    Døme
    • gå fri all sut;
    • fri for angst;
    • bli fri sjukdomen
  14. ikkje skyldig eller innblanda;
    jamfør frikjenne
    Døme
    • kjenne nokon fri;
    • dømme nokon fri
  15. som er utan;
    Døme
    • vere fri for mat;
    • det er fritt for mus no;
    • boka er fri for humor
  16. brukt som etterledd i samansetningar: utan fare for;
    trygg, sikker
  17. Døme
    • fri kost og losji;
    • fri skyss
    • brukt som adverb
      • få boka fritt tilsend
  18. i fysikk og kjemi: som ikkje er bunden til noko;
    ikkje i sambinding
    Døme
    • frie elektron;
    • fri energi

Faste uttrykk

  • det er ikkje fritt for
    ein kan ikkje nekte for
    • det er ikkje fritt for at det breier seg ein viss skepsis
  • frie hender
    full handlefridom
    • ho fekk frie hender til å lage ein ny radioserie
  • fritt fall
    • fall som ikkje blir hindra av mekanisk motstand
    • rask og kraftig nedgang i verdi, prestisje eller liknande
      • verdsøkonomien var i fritt fall
  • gå fri
    sleppe straff;
    sleppe unna
  • ha ryggen fri
    • vere sikra mot kritikk og åtak fordi ein handla etter reglane eller på andre måtar har gardert seg
    • vere sikra mot fysisk angrep bakfrå
  • i det fri
    utandørs
    • frukost i det fri
  • ikkje vere fri for
    måtte vedgå at nokon er eller gjer det som er nemnt
    • han er ikkje fri for å vere tjuvaktig
Artikkelside

pruste

prusta

verb

Opphav

frå lågtysk ‘nyse’; lydord

Tyding og bruk

puste kraftig og støytvis;
støyte luft ut gjennom nasen
Døme
  • pruste og pese;
  • hesten prustar
  • brukt som adjektiv:
    • eit prustande lokomotiv
Artikkelside

pustehol

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. hol til å puste gjennom
    Døme
    • putte insekt i eit glass med pustehol i lokket
  2. i overført tyding: kvilepause, avbrekk
    Døme
    • sørgje for pustehol i kvardagen
Artikkelside
Side 1 av 8