Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
69 treff

Bokmålsordboka 28 oppslagsord

Nynorskordboka 41 oppslagsord

sankt

adjektiv

Opphav

latin sanctus

Tyding og bruk

framfor namn på ein helgen: heilag (1); forkorta St.
Døme
  • Sankt Olav
Artikkelside

saintpaulinost

substantiv hankjønn

Uttale

utt sængpålænˊg-

Opphav

av namnet på byen St. Paulin i Frankrike; registrert varemerke

Tyding og bruk

gul, mjuk og smidig dessertost som liknar portsalutost
Artikkelside

roastbiff

substantiv hankjønn

Uttale

utt rå(o)ˊst-

Opphav

engelsk av roast ‘steikje’ og beef ‘oksekjøt’

Tyding og bruk

lettsteikt oksesteik
Artikkelside

refleksiv 2

adjektiv

Tyding og bruk

tilbakeverkande, tilbakevisande

Faste uttrykk

  • refleksiv verbform
    om verb, med utgang på -st
    • verba møtast og undrast har refleksiv form
  • refleksivt pronomen
    i skulegrammatikk: pronomen («seg» eller «seg sjølv») som i regelen er objektsform for eit verb med subjekt i tredje person, men som i tydingsinnhald er identisk med subjektet til det same verbet, til dømes i uttrykka «han sette seg», «dei lauga seg», «dei greidde seg sjølve»
  • refleksivt verb
    verb med eit refleksivt pronomen el. eit personleg pronomen med refleksiv funksjon som objektsform, til dømes i uttrykka «ho gifte seg», «dei skunda seg», «vi samlar oss», «du undrar deg»
Artikkelside

petrell

substantiv hankjønn

Opphav

frå fransk ‘St. Peters fugl’

Tyding og bruk

mellomstor stormfugl, i regelen av slekta Pterodroma;
jamfør stormsvale
Artikkelside

nyslegen

adjektiv

Tyding og bruk

  1. som nyleg er slått
    Døme
    • nyslått høy
  2. som nyleg er mynta ut
    Døme
    • ein nyslegen femøring;
    • sjå ut som ein nyslegen toskilling – vere rein og velstelt
  3. som nyleg er utnemnd;
    Døme
    • ein nyslegen riddar av St. Olav
Artikkelside

gjelde 1

gjelda

verb

Opphav

norrønt gjalda ‘betale’; samanheng med gjeld (1

Tyding og bruk

  1. sjeldan: betale, gje vederlag, bøte, yte
    Døme
    • gjelde igjen – gjengjelde
  2. ha verdi (som det og det);
    bli halden (for), gå (for)
    Døme
    • 100 kr gjeld lite i dag;
    • kvitteringa gjeld som garanti;
    • han gjeld for å vere sterk
    • i presens partisipp:
  3. vere gyldig, lovleg, offisiell;
    telje (med), bli rekna med;
    stå ved lag;
    vere gjengs
    Døme
    • billetten gjeld i to veker;
    • utsegna gjeld ikkje absolutt;
    • det same gjeld ... – det same er tilfellet med ...;
    • dette gjeld(st) ikkje – er ikkje tillate etter reglane, el. blir ikkje rekna med
      • etter gjeldande lov, rettskriving;
      • det gjeldande synet i dag er ...
  4. dreie seg om, vedkome, spørjast om
    Døme
    • det gjeld (om) livet – står om;
    • alt som gjeld saka;
    • saka gjeld nokre skattespørsmål;
    • når det gjeld midlane, så er dei ordna;
    • ho tek eit tak dersom (el. når) det gjeld – dersom, når det knip, er alvor;
    • no gjeld det! – no må ein skjerpe seg e l
    • vere naudsynt, krevjast
      • her gjeld det (om) å vere lur

Faste uttrykk

  • gjere seg gjeldande
    hevde seg, bli lagd merke til
Artikkelside

dele 2

dela

verb

Opphav

norrønt deila(st); opphavleg frå lågtysk

Tyding og bruk

  1. stykkje opp ein heilskap i mindre einingar;
    kløyve, skilje
    Døme
    • dele noko på tvers
    • brukt som adjektiv:
      • det er delte meiningar om kva som er best;
      • mange foreldre har delt omsorg
  2. Døme
    • gonge og dele;
    • 12 delt på 3 er 4
  3. skifte (2, 4), fordele;
    Døme
    • fiskarane delte fangsten mellom seg;
    • arbeidet er delt på fleire byggjefirma
  4. ha felles eigarskap over;
    ha saman
    Døme
    • dele hybel;
    • dele æra;
    • eg deler ikkje meininga di
  5. informere, fortelje, kunngjere;
    gje andre innsikt i
    Døme
    • venninnene delte alt med kvarandre;
    • dele innlegg på sosiale medium;
    • dele meiningane sine;
    • han delte erfaringane sine med gruppa

Faste uttrykk

  • dele inn
    samle i ulike grupper eller inndelingar;
    gruppere, avgrense
    • boka er delt inn i femten kapittel
  • dele seg
    splitte seg i fleire delar eller komponentar;
    samle seg i to eller fleire grupperingar
    • retten delte seg i saka
  • dele syn
    vere samd
    • eg deler syn med partiet i mange saker
  • dele ut
    gje, overrekkje;
    fordele
    • dele ut ein pris;
    • dei delte ut gratis vaflar på arrangementet
Artikkelside

dekorere

dekorera

verb

Uttale

dekoreˊre

Opphav

gjennom fransk, frå latin decorare; jamfør dekor

Tyding og bruk

  1. pryde, pynte;
    smykke ut
    Døme
    • få i oppdrag å dekorere den nye kantina
  2. tildele ein orden;
    Døme
    • bli dekorert med St. Olavs-medaljen
Artikkelside

bust

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt bu(r)st

Tyding og bruk

  1. stridt og stivt hår;
    grovt hår på dyr
    Døme
    • slaktaren skrapar bust av griseskrotten
  2. del av børste, kost eller liknande som består av stive hår eller liknande materiale
    Døme
    • ein tannbørste med mjuk bust;
    • dørmatte med bust

Faste uttrykk

  • reise bust
    • om dyr: reise håra på nakke og rygg som teikn på sinne
    • om person: bli harm;
      gjere motstand
  • så busta fyk
    med stor intensitet;
    på harde livet
    • slåst så busta fyk;
    • dei kranglar så busta fyk
Artikkelside
Side 4 av 5