Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
29 treff

Bokmålsordboka 12 oppslagsord

direktiv

substantiv intetkjønn

Opphav

gjennom tysk, fra middelalderlatin; jamfør dirigere

Betydning og bruk

(offentlig) instruks om eller retningslinje for hvordan noe skal utføres;
forskrift, påbud
Eksempel
  • vi har våre direktiver å gå etter;
  • direktiver og regler som gjelder i EU
Artikkelside

direksjon

substantiv hankjønn

Opphav

fra latin; av dirigere

Betydning og bruk

  1. gruppe av personer med ansvar for den daglige ledelsen av en økonomisk virksomhet;
    Eksempel
    • bankens direksjon;
    • han sitter i direksjonen
  2. det å dirigere orkester eller kor
    Eksempel
    • unge dirigenter fra hele verden konkurrerte i direksjon
Artikkelside

Nynorskordboka 17 oppslagsord

regulere

regulera

verb

Opphav

frå latin av regula ‘regel’

Tyding og bruk

ordne, leie, dirigere (etter ein viss plan)
Døme
  • regulere trafikken, prisane, produksjonen, eit vassdrag
Artikkelside

dirigent

substantiv hankjønn

Opphav

av latin dirigere

Tyding og bruk

  1. person som dirigerer eit kor eller orkester
    Døme
    • dirigenten for barnekoret
  2. ordstyrar, møteleiar
    Døme
    • velje dirigent til årsmøtet
  3. person som leier eller styrer andre i ei viss retning
    Døme
    • det trengst ein dirigent som kan få ballen fram til spissane
Artikkelside

direktør

substantiv hankjønn

Opphav

frå fransk, av mellomalderlatin director; jamfør dirigere

Tyding og bruk

leiar med dagleg ansvar for større selskap eller organisasjon eller for ei offentleg forvaltningsgrein
Døme
  • ho er tilsett som direktør i forlaget;
  • direktør for det nye direktoratet

Faste uttrykk

  • administrerande direktør
    øvste daglege leiar av ei verksemd
Artikkelside

direktiv

substantiv inkjekjønn

Opphav

gjennom tysk, frå mellomalderlatin; jamfør dirigere

Tyding og bruk

(offentleg) instruks om eller retningslinje for korleis noko skal bli gjort;
føresegn, påbod
Døme
  • gje direktiv om bruken;
  • direktiva frå EU;
  • direktiva frå departementet
Artikkelside

direksjon

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin; av dirigere

Tyding og bruk

  1. gruppe personar som har den daglege leiinga av eit økonomisk føretak;
    Døme
    • direksjonen i Noregs Bank;
    • sitje i direksjonen
  2. det å dirigere orkester eller kor
    Døme
    • studere komposisjon og direksjon
Artikkelside

direkte

adjektiv

Uttale

direkˊte; dirˊekte

Opphav

av latin dirigere

Tyding og bruk

  1. utan omvegar eller avbrot
    Døme
    • direkte vegsamband
    • brukt som adverb
      • gå direkte heim
  2. utan mellomledd;
    beinveges;
    til skilnad frå indirekte
    Døme
    • ha direkte kjennskap til noko;
    • den direkte årsaka til ulykka var glatt vegbane
    • brukt som adverb
      • kjøpe direkte frå produsent
  3. som går rett på sak;
    beintfram
    Døme
    • eit direkte spørsmål;
    • dei tykte han var for direkte
  4. brukt som adverb: rett og slett;
    heilt
    Døme
    • direkte pinleg;
    • dette er direkte feil;
    • det er direkte farleg å køyre på denne vegen;
    • ei ordning som er direkte i strid med lova

Faste uttrykk

  • direkte aksjon
    utanomparlamentarisk kampmåte som streik, demonstrasjon, sabotasje eller liknande
    • gå til direkte aksjon mot tvangsauksjonar
  • direkte objekt
    objekt (3)
  • direkte skatt
    skatt av inntekt og formue
  • direkte tale
    • ordrett attgjeving av noko ein annan har sagt (i ei tekst)
    • klart og skjøneleg språk
      • ein politikk prega av klare markeringar og direkte tale
  • direkte val
    val der veljarane røystar på dei personane som dei ynskjer å ha som representantar i eit parlament eller liknande;
    til skilnad frå indirekte val
  • på direkten
    • utan førebuing;
      på sparket
      • ta utfordringa på direkten
    • i direktesending
      • bli intervjua på direkten
    • i ballspel: utan å dempe ballen før ein sender han vidare
      • skåre på direkten
Artikkelside

byte 3

byta

verb

Opphav

norrønt býta

Tyding og bruk

  1. gje frå seg mot vederlag;
    gjensidig overlate til kvarandre
    Døme
    • dei bytte plass;
    • byte frimerke;
    • eg ville ikkje ha bytt med dei
  2. skifte til noko av same eller liknande slag;
    Døme
    • byte hand under arbeidet;
    • byte klede;
    • byte namn;
    • byte tog i Drammen
  3. Døme
    • byte fangsten mellom seg

Faste uttrykk

  • byte bort
    gje frå seg mot vederlag
    • han ville ikkje ha bytt bort noko av dette
  • byte inn
    gje noko frå seg mot å få noko anna i staden
    • byte inn den gamle bilen med ein ny;
    • målvakta vart bytt inn tidleg i kampen
  • byte om
    • endre
      • rollene vart bytte om
    • skifte klede
      • han vaska seg og bytte om
  • byte på
    avløyse kvarandre
    • dei vil byte på å dirigere koret
  • byte til seg
    gje noko frå seg mot å få noko anna i staden
    • fiskarane bytte til seg poteter og grønsaker mot fisk
  • byte ut
    ta bort, skifte ut
    • asfalt vart bytt ut med naturstein;
    • dei skal byte ut medlemer i nemnda
Artikkelside
Side 2 av 2