Avansert søk

Bokmålsordboka 3 oppslagsord

svelle

verb

Opphav

norrønt svella

Betydning og bruk

bli større (på grunn av tilført væske);

vide seg ut;

Eksempel

grynene sveller under koking

Faste uttrykk

svelle opp
- bli større
  treverket svellet opp;
  bekken sveller opp i regnvær
- øke (mye)
  tallet på ansatte har svellet opp
svelle ut
vide seg ut
bakkroppen til myggen svellet ut av blod;
byen sveller ut i alle retninger

svelte 1

verb

Opphav

norrønt svelta

Betydning og bruk

lide av sult;

Eksempel

svelte som en hund;
svelte i hjel

svelte 2

verb

Betydning og bruk

gi for lite mat;

Eksempel

fangene ble sveltet;
svelte husdyra

Nynorskordboka 5 oppslagsord

skrike 2

skrika

verb

Opphav

lydord

Tyding og bruk

setje i høge og skjerande lydar;
hyle, yle
Døme
- skrike høgt av smerte
gråte høgt
Døme
- småbarn skrik når dei svelt
bruke sterk røyst, særleg for å bli høyrd eller få fram sterk kjensle;
rope
Døme
- skrike i munnen på kvarandre;
- skrike om hjelp
gje frå seg ein høg og skjerande eller pipande lyd;
knirke, kvine
Døme
- døra skreik på hengslene;
- stormen skreik rundt huset
overført tyding: kome kraftig til uttrykk;
jamfør skrikande
Døme
- fargane skrik imot oss frå husa i knallblått, grønt i mange nyansar, ulikt gult;
- armoda skreik imot oss

Faste uttrykk

skrike opp
uttrykkje noko høglydt
skrike ut
rope ut

ord

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt orð; samanheng med latin verbum

Tyding og bruk

eining av språklydar eller bokstavar som har ei tyding
Døme
- setninga ‘eg har lese den boka’ består av fem ord;
- 'framsteg' er eit samansett ord;
- det svenske ordet ‘flicka’;
- ikkje skjøne eit ord;
- ein mann av få ord;
- ho sa ikkje ordet
tekst (1, 2)
Døme
- setje ord til ein melodi
ordtøke, fyndord
Døme
- det er eit ord som seier at den svelt ikkje som tjukt bit
seiemåte, talemåte, uttrykk, utsegn
Døme
- det var eit sant ord;
- det skrivne ordet;
- Guds ord;
- eit ord i rett tid;
- eg gjer hennar ord til mine
- - skriftord
  - bibelord
tale, innlegg (i eit ordskifte og liknande)
Døme
- be om ordet;
- få ordet;
- ta ordet
gjetord (1);
omtale (1, 2);
rykte (2)
Døme
- ha ord på seg for å vere bråsint;
- ha godt ord på seg
lovnad, tilsegn
Døme
- gje ordet sitt på noko;
- tru nokon på ordet deira;
- bryte ordet sitt;
- dei står ved ordet sitt i denne saka

Faste uttrykk

det siste ordet
synspunktet som blir avgjerande i ei sak;
konklusjonen
domaren har det siste ordet;
styret fekk det siste ordet i desse sakene;
det siste ordet er enno ikkje sagt i denne saka
for eit godt ord
utan særleg grunn;
lett
ho legg seg sjuk for eit godt ord
før ein veit ordet av det
før ein får tenkt seg om
før ho visste ordet av det, var ho på jobbintervju
føre ordet
vere den som taler og tek avgjerdene
gå troll i ord
bli til røynd
så får vi sjå om tipset hans går troll i ord
ha eit ord med i laget
vere med og avgjere
ikkje få ord for seg
ikkje få sagt det ein vil
kome til orde
få høve til å seie noko
leggje inn eit godt ord for
gå god for
leggje orda i munnen på nokon
påverke nokon til å svare slik ein ønskjer
med andre ord
sagt på ein annan måte;
det vil seie;
forkorta m.a.o.
med reine ord
med likeframme uttrykk;
rett ut
bodskapen er formulert med reine ord
ord for ord
nøyaktig, ordrett
gje att ord for ord
ordet er fritt
kven som helst kan uttale seg
pauli ord
(med latinsk genitivsform av Paulus) irettesetjing, refs
ho greip anledninga til å seie politikarnane eit pauli ord;
trenaren sa nokre pauli ord til spelarane i pausen
reine ord for pengane
klar tale;
sanninga
som ordet går
etter det folk seier
ta på ordet
ta det nokon seier bokstavleg;
utnytte det nokon (tankelaust) tilbyr
vege orda sine
tenkje seg godt om før ein seier noko
vege orda sine på gullvekt
uttale seg svært varsamt

utsvelt, utsvelta

adjektiv

Tyding og bruk

utmatta og kraftlaus av svelt

Døme

eit utsvelt dyr

svelte 1

svelta

verb

Opphav

norrønt svelta

Tyding og bruk

kjenne svolt;

vere svolten;

vere utan nok mat

Døme

svelte til kvart måltid;
han svelt og frys;
dei svalt i hel

før 2

subjunksjon

Tyding og bruk

innleier ei leddsetning som uttrykkjer at noko skjer før eit visst tidspunkt;
tidlegare enn;
før enn, innan (1
Døme
- han gjekk før eg kom;
- før eg visste ordet av det, så small det;
- eg trur det ikkje før eg ser det
innleier ei leddsetning som uttrykkjer vilkår;
heller enn
Døme
- før eg et dette, svelt eg