Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
9 treff

Bokmålsordboka 1 oppslagsord

fort 1

substantiv intetkjønn

Uttale

fårt

Opphav

av fransk fort ‘sterk, kraftig’

Betydning og bruk

selvstendig festningsverk
Artikkelside

Nynorskordboka 8 oppslagsord

fortene

fortena

verb

Opphav

frå lågtysk; jamfør for- (2

Tyding og bruk

vere verdig eller skuldig til
Døme
  • han fortener ein stor takk;
  • fortene hjelp;
  • sigeren var fortent;
  • få straff som fortent;
  • dette hadde ho ikkje fortent!

Faste uttrykk

  • løn som fortent
    straff eller liknande som ein fortener
Artikkelside

meritt

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom fransk; frå latin mereri ‘fortene’

Tyding og bruk

særleg i fleirtal: bedrift, bragd
Døme
  • akademiske merittar;
  • merittane til laget i seriespel;
  • merittane hans på forbrytarbana
Artikkelside

orke 2

orka

verb

Opphav

norrønt orka; samanheng med yrke

Tyding og bruk

  1. ha krefter til;
    Døme
    • ho orka ikkje å reise seg;
    • et alt du orkar
  2. vere villig til;
    Døme
    • eg orkar ikkje å hogge ved i dag
  3. Døme
    • eg orkar ikkje meir mas;
    • eg orka ikkje den fyren
  4. ha hjarte til
    Døme
    • han orka ikkje å drepe ei fluge eingong
  5. Døme
    • det orkar ikkje takk
Artikkelside

løn som fortent

Tyding og bruk

straff eller liknande som ein fortener;
Sjå: fortene
Artikkelside

ære 1

substantiv hokjønn

Opphav

seint norrønt æra; frå lågtysk ere

Tyding og bruk

  1. vyrdnad, heiderleg omdømme, gjetord, ry, glans, respekt
    Døme
    • vinne ære
    • i ordtak:
      • når lorten kjem til ære, veit han ikkje korleis han vil vere;
      • kome til (heider og) ære;
      • setje si ære i å gjere det bra
  2. (sterk) ros, høg grad av påskjøning, hylling;
    Døme
    • dette er til ære for deg
      • æra er lettare gått enn fått;
      • det var ei ære for staden at kongen kom på vitjing;
      • gjere ære på ein – rose, hylle ein;
      • han gjorde oss den æra at han kom;
      • vere all ære verd – fortene ros, vørdnad
  3. noko som heidrar ein, noko som gjev vyrdnad, gjetord
    Døme
    • det er ikkje stor ære i det;
    • det er inga ære i slikt
  4. kjensle hos det einskilde mennesket av indre verd;
    Døme
    • ho bar inga ære i seg;
    • dette går på æra mi;
    • gå på æra laus;
    • eit folk utan ære;
    • gå eins ære for nær
    • òg: godt namn og rykte
      • redde æra
    • i høgtidleg lovnad
      • underskrive sjølvmeldinga på ære og samvit
  5. Døme
    • i tukt og ære;
    • ikkje ha ære i livet
  6. Døme
    • gjere ein ei ære;
    • den som gjer ei ære, får ei ære att;
    • den eine æra er den andre verd

Faste uttrykk

  • gjere ære på maten
    vise at ein set pris på maten
  • ha æra for
    vere den som fortener ros for (noko)
  • vise ein den siste ære
    vere til stades i gravferda til ein
Artikkelside

forskylde

forskylda

verb

Opphav

frå lågtysk; av for- (2

Tyding og bruk

  1. gjere seg fortent til;
    Døme
    • få løn som forskyldt
  2. gje vederlag;
    Døme
    • forskylde ein (for) tenesta
Artikkelside

velfortent

adjektiv

Opphav

av fortene (2)

Tyding og bruk

som ein vel fortener, som er til pass
Døme
  • velfortent ros, straff
Artikkelside

forteneste, fortenest

substantiv hokjønn

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

  1. Døme
    • ha god forteneste på aksjane;
    • 10 % forteneste
  2. det å ha gjort seg verdig til;
    det å fortene;
    Døme
    • det er di forteneste at det gjekk bra
Artikkelside