Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 116 oppslagsord

gå fri

Tyding og bruk

sleppe straff;
sleppe unna;
Sjå: fri, gå
Artikkelside

heimfalle

heimfalla

verb

Tyding og bruk

om eigedom: gå tilbake til opphavleg eigar, særleg til stat eller kommune
Døme
  • kraftrettane heimfell til staten etter eit visst antal år
  • brukt som adjektiv
    • heimfalne vassfall;
    • heimfallen kraft

Faste uttrykk

  • heimfallen til
    overgjeven til;
    offer for;
    dømd
    • vere heimfallen til straff
Artikkelside

grad 1

substantiv hankjønn eller hokjønn

Opphav

av latin gradus ‘steg, trinn’

Tyding og bruk

  1. steg på ein konkret eller abstrakt skala;
    Døme
    • landet har stor grad av sjølvforsyning;
    • ulike grader av straff;
    • grada av stønad kan variere;
    • i den grad ein kan kalle dette venskap
  2. rang, nivå av utvikling
    Døme
    • akademisk grad;
    • embetseksamen av lågare grad
  3. i språkvitskap: nemning for formene positiv, komparativ og superlativ av eit adjektiv (eller adverb)
    Døme
    • norske adjektiv blir bøygde i grad (fin – finare – finast) og genus
  4. i matematikk: potens (2)
    Døme
    • ei likning av første, andre eller tredje grad har den ukjende i første, andre eller tredje potens
  5. eining for vinkelmål som svarer til ¹⁄₉₀ av ein rett vinkel, ¹⁄₃₆₀ av ein sirkel;
    jamfør gon
    Døme
    • ein vinkel på 60 grader;
    • eit vinkelmål på 60°
  6. eining for inndeling i meridianar og parallellsirklar
    Døme
    • på 67 grader nordleg breidd;
    • 70° nord
  7. eining for temperatur
    Døme
    • vatn koker ved 100 grader celsius (100 °C);
    • det er 25 grader ute

Faste uttrykk

  • forhøyr av tredje grad
    forhøyr under tortur
  • gå gradene
    avansere steg for steg (i eit yrke eller liknande)
  • i/til ei viss grad
    til dels, litt
    • i ei viss grad kan ein seie det
  • stige i gradene
    rykkje opp;
    avansere
  • så til dei grader
    brukt forsterkande;
    særs, veldig, i høg grad
    • konserten innfridde så til dei grader;
    • ho var så til dei grader misunneleg
Artikkelside

husarrest

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

forbod mot å forlate huset, brukt som straff
Døme
  • gje nokon husarrest
Artikkelside

generalprevensjon

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

førebyggjande verknad som straff for brotsverk har
Artikkelside

føretaksstraff

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

straff som eit føretak (2) blir dømt til
Artikkelside

desimere

desimera

verb

Uttale

desimeˊre

Opphav

av latin decem ‘ti’, opphavleg ‘ta ut kvar tiande (mann av ein hær til straff, avretting)'

Tyding og bruk

tynne ut, minske, gjere fåtalig
Døme
  • torskestamma har vorte desimert
Artikkelside

benåde

benåda

verb

Uttale

benåˊde

Opphav

gjennom bokmål; frå lågtysk

Tyding og bruk

gje nåde til;
la (nokon) få nåde;
frita for straff
Døme
  • den dødsdømde vart benåda
Artikkelside

vilkårsdom

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

straff som må sonast berre dersom den dømde gjer nye brotsverk i prøvetida
Artikkelside

velfortent

adjektiv

Opphav

av fortene (2)

Tyding og bruk

som ein vel fortener, som er til pass
Døme
  • velfortent ros, straff
Artikkelside
Side 7 av 12