Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 71 oppslagsord

faresignal

substantiv inkjekjønn

Opphav

av fare (1

Tyding og bruk

  1. signal (1) som varslar fare
    Døme
    • faresignala frå Sivilforsvaret
  2. i overført tyding: varsel om at noko uynskt kan skje
    Døme
    • langvarig hoste er eit faresignal
Artikkelside

fare 1

substantiv hankjønn

Opphav

frå lågtysk opphavleg ‘forfølging’; samanheng med fare (2

Tyding og bruk

tilstand da ulykke, skade, tap eller liknande kan skje;
noko trugande;
Døme
  • det er fare for streik;
  • det er fare på ferde;
  • det er fare for livet;
  • det er ingen fare med meg;
  • det lurar mange farar;
  • ane fred og ingen fare;
  • stå i fare for å miste noko;
  • pasienten er utanfor fare
Artikkelside

eingong

adverb

Opphav

jamfør gang; av ein gong

Tyding og bruk

  1. før eller sidan
    Døme
    • eingong kom det da fram;
    • eingong lyt det skje
  2. i realiteten, verkeleg
    Døme
    • når det eingong har skjedd …;
    • det er no eingong slik
  3. brukt i samband med nekting: så mykje som, i det heile
    Døme
    • ikkje eingong takk fekk han;
    • ikkje eingong han veit det
Artikkelside

drive 3

driva

verb

Opphav

norrønt drífa

Tyding og bruk

  1. hamre eller trykkje på plass;
    Døme
    • drive inn ein spikar;
    • drive ned ein påle
  2. bli ført av stad av vind, straum eller liknande;
    Døme
    • båten dreiv mot land;
    • skodda driv inn frå havet;
    • isflaka dreiv inn i fjorden;
    • snøen dreiv inn gjennom vindauget
    • brukt som adjektiv
      • ei drivande mine;
      • dei såg ein pingvin på eit drivande isflak
  3. halde i gang ei verksemd eller liknande;
    vere leiar for;
    jamfør drift (1)
    Døme
    • drive gardsbruk;
    • ho som dreiv etterforskinga av drapet;
    • dei dreiv sitt eige firma
  4. gjere jamleg;
    halde på med;
    utføre
    Døme
    • drive forsking ved klinikken;
    • bestefaren min dreiv som smed
  5. få til å flytte seg vekk;
    Døme
    • drive dyra til fjells;
    • mange tusen personar vart drivne på flukt;
    • dei prøvde å drive soldatane ut frå området;
    • drive tilbake ein påstand
  6. vere drivkraft for;
    få til å skje
    Døme
    • vatnet driv turbinen;
    • dei som dreiv fram revolusjonen;
    • det var kjærleiken til faget som dreiv dei
    • brukt som adjektiv
      • ho er den drivande krafta i arbeidet
  7. presse til sterk yting;
    bringe til eit visst stadium;
    Døme
    • drive arbeidsfolket for hardt;
    • dei dreiv oss til å gjere det;
    • ho dreiv gjennom lovframlegget;
    • drive prisane i vêret;
    • bli driven til vanvit;
    • vi dreiv spøken for langt
  8. gå rundt utan eit bestemt mål eller ærend;
    gå makeleg, slentre;
    Døme
    • drive att og fram;
    • gå og drive i gatene
  9. brukt for å uttrykkje at ei handling går føre seg akkurat no, eller at ho held eller heldt fram over eit lengre tidsrom;
    Døme
    • dei driv og legg ned butikkar overalt;
    • ho driv og skrapar is av ruta;
    • vi har drive og måla huset dei siste vekene

Faste uttrykk

  • drivande hundar
    hunderasar som er spesielt godt eigna til å spore opp og jage vilt;
    hundar som jaktar på vilt ved å forfølgje det
  • drive dank
    vere utan arbeid eller sysselsetjing;
    late seg;
    dovne seg
    • drive dank heile ferien;
    • eg vil ikkje bli gåande og drive dank heile livet
  • drive det langt
    nå langt innanfor eit felt eller i eit yrke
    • han kunne ha drive det langt i tennis;
    • dei siste åra har dei drive det langt i å utvikle teknologi for utnytting av vasskraft
  • drive det til
    arbeide seg fram;
    oppnå, bli
    • drive det til som journalist;
    • eg burde ha drive det til noko større og gjort han stolt
  • drive fram
    dyrke i kunstig klima
    • drive fram blomstrar
  • drive med
    • vere sysselsett med;
      arbeide med
      • kva driv du med for tida?
      • drive med eksport
    • gjere jamleg eller ha som hobby eller fritidsaktivitet
      • drive med handball;
      • drive med narkotika
    • halde på med;
      gjere;
      drive på med
  • drive på med
    halde på med;
    gjere;
    drive med
    • få drive på med det ein liker best
  • drive på
    arbeide hardt;
    halde fram
    • dei dreiv på som aldri før;
    • han aksepterte ikkje avslaget og dreiv på
  • drive seg
    • presse seg sjølv til å gjennomføre;
      arbeide hardt
      • det er ikkje sunt å drive seg sjølv så hardt
    • flytte seg framover ved å sparke, presse eller dytte frå bakken eller anna underlag
      • kvithaien driv seg gjennom vatnet ved å slå med den kraftige halen
  • drive til
    slå til
    • han dreiv til konkurrenten med fiskestonga
Artikkelside

drivkraft

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. kraft som held i gang eit maskineri
    Døme
    • nytte elektrisk drivkraft
  2. det eller den som får noko til å skje eller får nokon til å handle på ein bestemt måte;
    grunn til at ein gjer noko;
    Døme
    • eg har ei stor indre drivkraft til å jobbe med det eg brenn for;
    • han har vore drivkrafta i arbeidet
Artikkelside

drivhjul

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. hjul som blir sett i rørsle av kraftkjelda i eit maskineri (1), og som ofte overfører kraft til andre hjul
    Døme
    • vogntoga hadde berre vinterdekk på drivhjula
  2. i overført tyding: det som får noko til å skje eller får nokon til å handle på ein bestemt måte;
    person som får ting til å skje;
    Døme
    • det er dei lokale eldsjelene som er drivhjula i organisasjonen
Artikkelside

drivar 1

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. person eller institusjon som står for drifta av eit føretak eller liknande
    Døme
    • drivaren av butikken;
    • kommunen er både eigar og drivar av systemet
  2. det eller den som får noko til å skje;
    Døme
    • klimaendringar er ein av drivarane for utviklinga;
    • det er den indre motivasjonen som er drivaren for å tileigne seg ny kunnskap
  3. person som driv (3 ein flokk med husdyr, vilt eller likanande
Artikkelside

dato

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin ‘(det) som er gjeve’, bøyingsform av datum

Tyding og bruk

  1. (nummer for) viss dag (i månaden)
    Døme
    • på same dato;
    • ein passande dato;
    • datoen i dag;
    • seie ein eksakt dato;
    • finne ein endeleg dato til arrangementet;
    • oppgje stad og dato
  2. tid for opphav (1)
    Døme
    • problemet er ikkje av ny dato;
    • ein tradisjon av gammal dato

Faste uttrykk

  • dags dato
    i dag
    • avtalen gjeld frå dags dato
  • gå ut på dato
    • gå over haldbarheitsdatoen
      • vara har gått ut på dato;
      • ete mat som har gått ut på dato;
      • denne mjølka er utgått på dato
    • bli foraldra, gammaldags eller avleggs
      • meiningar som har gått ut på dato;
      • togskjenene har for lengst gått ut på dato;
      • dette systemet er utgått på dato
  • setje ein dato
    bestemme kva dag noko skal skje
    • setje ein dato for bryllaupet;
    • arrangøren har ikkje sett ein dato enno
Artikkelside

D-dag

substantiv hankjønn

Opphav

etter engelsk D-day, der D står for day

Tyding og bruk

dag da noko viktig skal skje;
særleg brukt om dagen da dei allierte styrkane invaderte Frankrike under den andre verdskrigen
Døme
  • på D-dagen gjekk dei allierte i land i Normandie;
  • D-dagen for rivinga av bygget er i neste veke
Artikkelside

best 2

adjektiv

Opphav

norrønt beztr; superlativ av bra og god

Tyding og bruk

  1. som dugar til mest, med størst dugleik;
    Døme
    • vere best i verda;
    • beste spelaren på bana;
    • den beste idrettsutøvaren
    • brukt som substantiv:
      • gjere sitt beste;
      • prestere på sitt beste
  2. mest tenleg, som gjev mest nytte;
    Døme
    • den beste løysinga;
    • det er best ikkje å nemne det;
    • det blir best for alle;
    • kjolen har sett sine beste dagar
    • brukt som substantiv:
      • til beste for alle;
      • tenkje berre på sitt eige beste
  3. som ein rangerer høgast, som tiltaler sansane mest;
    mest behageleg eller gledeleg
    Døme
    • beste frukta er pærer;
    • aust eller vest, heime er best;
    • beste handelen eg har gjort;
    • min beste ven
    • brukt som substantiv:
      • det beste eg har sett;
      • prestere som de beste
  4. i størst mon;
    Døme
    • eg har best tid om kvelden;
    • det er best plass hos deg
  5. mest moralsk høgtståande;
    Døme
    • det beste mennesket eg kjenner;
    • gjere det som er best
  6. mest velgrunna eller gyldig
    Døme
    • beste odelsrett har eldste barnet;
    • beste prioritet
  7. gjævast, rikast
    Døme
    • beste folka i bygda
  8. brukt som adverb: lettast, med minst vanske;
    tydelegast
    Døme
    • av dette ser vi best kva som må gjerast
  9. brukt som adverb: grundigast, forsvarlegast;
    kraftigast, mest intenst
    Døme
    • ein er best hjelpt når ein er sjølvhjelpt;
    • springe som best ein kan;
    • ho trivst best heime
    • brukt som subjunksjon:
      • best det var, gjekk ho

Faste uttrykk

  • best før
    om matvarer: av best kvalitet før
    • mjølka er best før 18.03.19
  • det beste ein veit
    det ein rangerer høgast (innanfor eit slag)
    • pizza er det beste eg veit;
    • dansing er det beste han veit
  • det kan hende den beste
    ofte brukt for å gje trøyst:
    • eit mistak som kan hende den beste;
    • utur kan skje sjølv den beste
  • etter beste evne
    så godt ein klarar
    • prøve etter beste evne;
    • eg har etter beste evne prøvd å forstå
  • i beste fall
    om alt går etter planen;
    med best tenkjelege utfall
    • forskinga kan i beste fall gje oss svar på eit viktig spørsmål;
    • eit tiltak som i beste fall ikkje vil ha nokon effekt
  • i sin beste alder
    i den alderen ein gjer mest eller best arbeid
    • vere nyutdanna og i sin beste alder
  • i sine beste år
    i den alderen då arbeidsevna er på topp
    • ein gardbrukar i sine beste år
  • på sitt beste
    i si mest framgangsrike utgåve;
    på høgdepunktet, i toppform
    • Beatles på sitt beste;
    • bading er ein del av sommaren på sitt beste
  • som best ein kan
    så godt ein greier eller det lèt seg gjere
Artikkelside
Side 7 av 8