Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 25 oppslagsord

raud klut

Tyding og bruk

i tyrefekting: raudt plagg til å terge oksen med;
i overført tyding (føreseieleg) årsak til sinne;
Sjå: raud
Døme
  • verke som ein raud klut – vekkje raseri
Artikkelside

hirre

hirra

verb

Opphav

jamfør hisse

Tyding og bruk

Faste uttrykk

  • hirre seg opp
    øse seg opp
Artikkelside

geiple

geipla

verb

Tyding og bruk

Artikkelside

yvast 2

verb

Opphav

av yve (1

Tyding og bruk

  1. yve seg, reise fjøra, byste seg, gjere seg brei;
    òg: svelle opp
    Døme
    • yvast ut av varmen
  2. kokettere, halde det gåande
    Døme
    • ho yvdest med han eit bel
  3. dragast (med), narrast (med), terge opp
    Døme
    • yvast med oksen;
    • dei som er store, må aldri yvast med dei som er mindre
Artikkelside

tirre

tirra

verb

Opphav

kanskje frå lågtysk; samanheng med terge

Tyding og bruk

erte, terge, hisse opp
Døme
  • ikkje tirr han;
  • tirre hunden
Artikkelside

stein 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt steinn

Tyding og bruk

  1. (kollektivt:) fast materiale (masse, lag) av ikkje-metallisk, enkelt eller samansett mineral;
    Døme
    • bryte stein;
    • i Noreg er det mykje stein
  2. blokk, klump av stein (1, 1)
    Døme
    • kaste stein;
    • hoppe frå stein til stein over elva;
    • hard som stein;
    • sove som ein stein – sove svært godt
    • etter Joh 8,7:
    • etter Matt 24,2:
  3. (reiskap av) blokk, stykke som er tilhogge av stein (1, 1) eller laga av betong, tegl eller liknande
  4. smykke av edelt, fargerikt mineral
    Døme
    • edle steinar
  5. frø av steinfrukt som har hardt skal med frøemne inni
    Døme
    • spytte ut steinen
    • hardt frø i bær
      • druer, rosiner utan stein
  6. i medisin: liten fast lekam som blir skild ut, særleg i kjertlar
  8. i faste ordsamband

Faste uttrykk

  • erte på seg stein
    om person: erte, terge til den aller rolegaste blir oppøst
  • få ein stein til å gråte
    få den mest kjenslelause til å ynkast (over nokon)
  • ha eit hjarte av stein
    vere hard og hjartelaus
  • ikkje liggje att stein på stein
    vere heilt øydelagd
  • kaste den første steinen
    vere den første til å dømme, kritisere;
    etter Joh 8,8
  • leggje stein til børa
    auke vanskane
Artikkelside

sneie 2

sneia

verb

Opphav

norrønt sneiða

Tyding og bruk

  1. hogge, skjere av (på snei)
    Døme
    • sneie og skjere og ete;
    • sneie av kvisten i eitt hogg;
    • sneie av osten
  3. snu, svinge til sida;
    gå på snei
    Døme
    • sneie over gata
  4. vere spitig i tala;
    Døme
    • sneie etter nokon
Artikkelside

reite

reita

verb

Opphav

norrønt reita

Tyding og bruk

  1. lage fòrer;
    leggje i rader
  2. terge, gjere arg;
    irritere, stimulere (nerve eller muskel)

Faste uttrykk

  • reite seg innpå
    egle seg innpå (nokon)
Artikkelside

raud

adjektiv

Opphav

norrønt rauðr, samanheng med latin ruber; sjå rubin

Tyding og bruk

  1. med farge som ligg mellom oransje og fiolett i sollysspekteret
    Døme
    • raude roser;
    • vere raud og frisk i kinna;
    • raud som blod;
    • den raude hanen – brann; jamfør hane
  2. politisk radikal;
    Døme
    • politisk er han temmeleg raud
  3. i faste uttrykk, såleis

Faste uttrykk

  • ikkje ha eit raudt øre
    vere utan koparskillingar (med låg verdi);
    vere heilt blakk
  • på raude rappen
    med ein gong, straks
  • raud klut
    i tyrefekting: raudt plagg til å terge oksen med;
    i overført tyding (føreseieleg) årsak til sinne
    • verke som ein raud klut – vekkje raseri
  • raud lykt
    lykt med raudt glas som blir tende når billettane til ei framsyning er utselde
  • raud tråd
    etter engelsk: grunntanke, berande idé, hovudtema
    • gå som ein raud tråd gjennom boka
  • raude gardar
    avdelingar av væpna kommunistar som har spela ei rolle under uro og revolusjonar i fleire europeiske land; ungdomsgrupper som skulle gjennomføre kulturrevolusjonen i Kina 1966–68
  • raude hundar
    barnesjukdom med raudt utslett;
    Rubella
  • raude tal
    tal som syner underskot i rekneskap for ein driftsperiode
  • raudt kort
    i idrett: varsel til utøvar om utvising frå tevling eller kamp;
    i overført tyding: seie frå at noko ikkje kan godtakast
    • få raudt kort;
    • fleire av debattantane burde ha fått raudt kort;
    • gje rasisme raudt kort
  • raudt lys
    stoppsignal
Artikkelside

glette 3

gletta

verb

Opphav

samanheng med glott; glytt og glans

Tyding og bruk

  1. Døme
    • glette til sides
  2. terge, sende sneiord
    Døme
    • glette til ein
  3. ymte (om)
    Døme
    • glette eit ord til ein
Artikkelside
Side 2 av 3