Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
245 treff

Bokmålsordboka 116 oppslagsord

ydmyk

adjektiv

Opphav

av dansk ydmyg; jamfør norrønt auðmjúkr, ‘lett å gjøre myk’

Betydning og bruk

  1. som har små tanker om seg selv;
    Eksempel
    • en ydmyk arbeider
  2. i religiøst språk: som underkaster seg Guds vilje;
    from
    Eksempel
    • være ydmyk av hjertet;
    • Herrens ydmyke tjener
  3. som uttrykker eller er preget av stor respekt (overfor noe mektig eller vanskelig)
    Eksempel
    • en ydmyk holdning;
    • legge an en ydmyk tone;
    • være stolt og ydmyk overfor oppgaven
Artikkelside

vennskapelig

adjektiv

Betydning og bruk

som kommer av, viser vennskap
Eksempel
  • en vennskapelig tone, klem;
  • stå på vennskapelig fot med en
Artikkelside

upassende

adjektiv

Betydning og bruk

som ikke passer seg, som strider mot god tone
Eksempel
  • oppføre seg høyst upassende;
  • et upassende uttrykk
Artikkelside

unison

adjektiv

Opphav

gjennom italiensk; fra latin av uni- og sonus ‘tone’

Betydning og bruk

  1. som synges eller spilles enstemmig
  2. Eksempel
    • et unisont svar fra deltakerne
Artikkelside

undertone

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

tone som klinger dempet sammen med en sterkere grunntone;
i overført betydning:
Eksempel
  • det var en undertone av engstelse i stemmen
Artikkelside

ubehagelig

adjektiv

Betydning og bruk

  1. som gir ubehag
    Eksempel
    • en ubehagelig lukt;
    • en ubehagelig overraskelse
  2. Eksempel
    • svare i en ubehagelig tone;
    • være ubehagelig mot noen
Artikkelside

ubegripelig

adjektiv

Betydning og bruk

  2. svært stor
    Eksempel
    • vise en ubegripelig mangel på takt og tone
    • som adverb: utrolig, svært
      • være ubegripelig klosset
Artikkelside

tuba

substantiv hankjønn

Opphav

latin ‘rør’; samme opprinnelse som tube

Betydning og bruk

stort messingblåseinstrument med dyp tone
Artikkelside

trille 2

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Opphav

italiensk trillo

Betydning og bruk

rask, gjentatt veksling av en tone og dens nabotone
Eksempel
  • slå triller
Artikkelside

tremolo

substantiv hankjønn

Opphav

italiensk, av latin tremor ‘skjelving’; jamfør tremulere

Betydning og bruk

  1. i musikk svært rask gjentakelse av en tone (særlig på strykeinstrument) slik at det oppstår en skjelvende lyd
  2. tone frambrakt ved tremolo (1)
Artikkelside

Nynorskordboka 129 oppslagsord

høg 1

adjektiv

Opphav

norrønt hár, av mellomnorsk høg; påverknad frå austnordisk

Tyding og bruk

  1. som strekkjer seg langt oppover (i vertikal retning);
    som har stor høgd (1)
    Døme
    • eit høgt hus;
    • høge bølgjer;
    • ho er ca. 1,70 m høg;
    • han er høgare enn broren;
    • verdas høgaste fjell
    • brukt som adverb
      • hoppe høgt i vêret
  2. som er langt oppe, i stor vertikal avstand oppover (sett eller rekna frå eit visst nivå)
    Døme
    • eit høgt punkt
    • brukt som adverb
      • sveve høgt til vêrs;
      • sola står høgt på himmelen;
      • kor høgt ligg vatnet?
      • høgt oppe på veggen;
      • stå høgt på prioriteringslista
  3. som ligg langt oppe på ein tenkt eller eksisterande skala;
    som kan teljast eller nemnast med stort tal
    Døme
    • høge prisar;
    • nå ein høg alder;
    • ha høg feber;
    • stille høge krav;
    • ha høg kvalitet;
    • selje til høgaste pris;
    • eit høgt tal
    • brukt som adverb
      • ein høgt utvikla teknikk;
      • stå høgt hos nokon;
      • elske nokon høgt
  4. om lyd: som ligg langt oppe på toneskalaen;
    Døme
    • ein høg tone
  5. om lyd: sterk, kraftig
    Døme
    • høg musikk;
    • lese med høg røyst
    • brukt som adverb
      • lese høgt;
      • tal høgare!
  6. med rang eller posisjon over andre
    Døme
    • vere høg på det;
    • ha høg rang;
    • få eit høgt verv i ein organisasjon;
    • ha høgare interesser
  7. rusa av narkotisk stoff, særleg hallusinogen
    Døme
    • vere høg på hasj

Faste uttrykk

  • gå nokon/noko ein høg gang
    kunne måle seg med eller overgå noko eller nokon
    • dei gjekk sine forgjengarar ein høg gang;
    • skipet gjekk verdas flottaste cruiseskip ein høg gang
  • ha høge skuldrer
    vere overspent og stressa
  • ha høge tankar om noko/nokon
    tru godt om og ha store forventingar til noko eller nokon
  • høg og låg
    folk frå forskjellige sosiale lag
    • eit samfunn med kort avstand mellom høg og låg
  • høg og mørk
    • høgvaksen og mørkhåra
      • ein høg og mørk kjekkas
    • sjølvsikker og pågåande
      • det er lett å vere høg og mørk når ein sit i opposisjon
  • høg på pæra
    overlegen, sjølvsikker
  • høgare makter
    guddomlege, overjordiske makter
  • høgare utdanning
    utdanning utover vidaregåande skule
  • høgt og lågt
    overalt
    • ho leita høgt og lågt etter boka
  • høgt oppe og langt nede
    med skiftande sinnsstemning
  • høgt på strå
    med høg sosial stilling
  • høgt spel
    spel med stor innsats;
    dristig spel
  • høgt under taket
    • med stor avstand frå golv til tak
      • det er høgt under taket i matsalen
    • prega av toleranse
      • i dette miljøet er det høgt under taket
  • i høg grad
    på alle måtar
    • gjendikting er dikting i høg grad
  • ikkje vere høg i hatten
    kjenne seg underlegen, vere redd
  • på høg tid
    på tide;
    i siste liten
  • setje noko/nokon høgt
    setje pris på noko eller nokon;
    verdsetje
    • dette er verdiar som han set svært høgt;
    • ho sette mor og far høgt
  • setje seg på sin høge hest
    te seg på ein overlegen, hoven måte
Artikkelside

høgje

høgja

verb

Opphav

av høg (1

Tyding og bruk

  1. gjere høgare, byggje på i høgda;
    Døme
    • høgje eit hus;
    • høgje opp gangfeltet
  2. gjere (lyd, tone) høgare eller sterkare;
    Døme
    • høgje lydstyrken
  3. gjere (tal, pris eller liknande) høgare;
    Døme
    • høgje prisane
  4. gjere større, sterkare;
    Døme
    • høgje verknaden
Artikkelside

H 1, h 1

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. Døme
    • stor H;
    • liten h
  2. (note for) sjuande tone i den diatoniske C-durskalaen;
    jamfør H-dur og h-moll
Artikkelside

skjør 2, skøyr

adjektiv

Opphav

lågtysk schör

Tyding og bruk

  1. som har lett for å breste, sprekke og/eller smuldre (opp);
    Døme
    • skjørt glas
  2. Døme
    • ein skjør tone
Artikkelside

Gess, gess

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

tone som ligg eit halvt steg lågare enn tonen g
Artikkelside

A 1, a 1

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. Døme
    • liten a;
    • stor A;
    • A kjem først i alfabetet
  2. (note (2, 1) for) sjette tone (2, 1) i C-durskalaen;
    jamfør A-dur og a-moll
    Døme
    • kammertonen er einstroken a
  3. merke på at noko kjem først
    Døme
    • oppgang A;
    • del A
  4. beste karakter (4) ved høgskular og universitet (på ein skala frå A til F)
    Døme
    • ingen fekk A på eksamen

Faste uttrykk

  • frå A til B
    frå ein stad til ein annan
  • frå A til Å
    frå byrjing til slutt
  • har ein sagt A, får ein seie B
    har ein først begynt på noko, må ein fullføre det
Artikkelside

giss 1, Giss

substantiv hankjønn

Uttale

utt g-

Tyding og bruk

tone som ligg eit halvt steg høgare enn g
Artikkelside

forretningsmessig

adjektiv

Tyding og bruk

  1. som stemmer overeins med det som er brukeleg eller hensiktsmessig i forretningsverksemd
    Døme
    • drive noko på forretningsmessig basis;
    • den forretningsmessige sida av saka
  2. som framstår sakleg og formell;
    Døme
    • leggje an ei forretningsmessig tone;
    • utstråle ei forretningsmessig haldning
    • brukt som adverb
      • opptre forretningsmessig

Faste uttrykk

  • forretningsmessig drift
    drift basert på lønnsemd
Artikkelside

altklarinett

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

klarinett med tone mellom sopran- og bassklarinett; jamfør alt (1
Artikkelside

fløytetone

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

tone frå fløyte (1, 1)
Artikkelside
Side 7 av 13