Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 19 oppslagsord

sval 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt svalar fleirtal; samanheng med svill

Tyding og bruk

gang, utbygg (helst av bord (2, 3)) på sida av eller rundt (eldre) hus
Artikkelside

sval 2

adjektiv

Opphav

norrønt svalr

Tyding og bruk

litt kald;
(velgjerande) kjølen
Døme
  • ein sval og god kjellar;
  • svale vindar;
  • det blir svalare mot kvelden
Artikkelside

svale 3

svala

verb
kløyvd infinitiv: -a

Tyding og bruk

  1. gjere sval;
    • utrøna svalar ein varm sommardag
    • svale ei feberheit panne med eit kaldt omslag
Artikkelside

kald

adjektiv

Opphav

norrønt kaldr

Tyding og bruk

  1. med låg temperatur;
    Døme
    • friskt og kaldt vatn;
    • kjøle seg ned med kald drikke;
    • eg er kald på føtene;
    • maten blir kald;
    • i dag er det tre grader kaldt ute;
    • det var kaldare i går enn det er i dag;
    • det var den kaldaste sommaren på 50 år
    • brukt som adverb:
      • blåse kaldt
  2. Døme
    • eit kaldt smil;
    • kalde auge
    • brukt som adverb:
      • han lo kaldt;
      • ho såg kaldt på meg
  3. Døme
    • spelaren er kald framfor mål

Faste uttrykk

  • få ei kald skulder
    møte lite forståing
  • få kalde føter
    vilje dra seg unna
    • ho fekk kalde føter og ville bryte samarbeidet
  • gå kaldt nedetter ryggen på
    kulse, grøsse
    • filmen fekk det til å gå kaldt nedetter ryggen på meg
  • halde hovudet kaldt
    tenkje klart eller bevare dømekrafta, særleg i ein vanskeleg situasjon
  • kald fisk
    hard og omsynslaus person
  • kald krig
    spent og fiendtleg tilhøve mellom to eller fleire statar, men utan våpenbruk
  • kalde fargar
    fargar som inneheld mest blått (som verkar kalde)
  • med kaldt blod
    utan skruplar;
    roleg og med overlegg
  • slå kaldt vatn i blodet på nokon
    dempe sterke kjensler hos nokon
Artikkelside

skot, skott 3

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt skot

Tyding og bruk

  1. det å skyte, fyre av skotvåpen
    Døme
    • skyte skot på skot
    • smell når ein fyrer av eit skotvåpen
      • høyre eit skot
    • stode som gjer det mogleg å skyte
      • få skot på noko
  2. kule (1, patron(1), prosjektil
    Døme
    • ha to skot att;
    • skyte med skarpe skot;
    • løyse eit skot;
    • gå som eit skot – fare svært snøgt
  3. i ballspel: kast, slag, spark av ballen mot mål
    Døme
    • ikkje ha skot på mål;
    • skotet gjekk i mål
  4. det at noko skyt fram;
    ny spire frå rot;
    i botanikk: ny kvist frå stamme
    Døme
    • det er skot i treet – det er vokster
    • plantedel som skyt fram frå ein knopp;
      renning (3
      • om våren set, skyt plantene nye skot;
      • i skotet – sterkt etterspurd
  5. ting som blir fram- eller tilskoten eller tillagd
  6. tilbygg til eit hus;

Faste uttrykk

  • sitje som eit skot
    vere ein fulltreffar, høve framifrå
Artikkelside

kjølig

adjektiv

Opphav

av kjøl (2, 1)

Tyding og bruk

  1. etter måten kald;
    Døme
    • ein kjølig sommardag;
    • vi får ein kjølig vêrtype dei neste dagane
  2. i overført tyding: roleg (4);
    Døme
    • eit kjølig intellekt;
    • få ei kjølig mottaking
    • brukt som adverb
      • vere kjølig vurderande
Artikkelside

veranda

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom engelsk frå indisk som truleg har ordet frå portugisisk ‘rekkverk’, kanskje av latin vara ‘stav’

Tyding og bruk

ope (eller innelukka) tilbygg på hus;
jamfør altan, balkong 1 og I sval
Døme
  • glasveranda;
  • gå ut på verandaen
Artikkelside

utskot, utskott

substantiv inkjekjønn

Opphav

av skyte; tyding 2–3 etter tysk

Tyding og bruk

  1. framstikkande del av noko;
    mellom anna: takskjegg;
    framspring på hus;
  2. noko som er vraka;
    ubrukande sortering
  3. kriminell eller asosial person;
Artikkelside

utrom

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

ytre rom i eit hus (til dømes gang, sval, skjul)
Artikkelside

utdør

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

Artikkelside
Side 1 av 2