Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 24 oppslagsord

kome inn i biletet

Tyding og bruk

bli aktuell, måtte reknast med;
Sjå: bilete
Døme
  • andre reglar kan kome inn i biletet
Artikkelside

hyperaktuell

adjektiv

Tyding og bruk

Artikkelside

høgaktuell

adjektiv

Tyding og bruk

særs aktuell
Døme
  • eit program med høgaktuelle tema
Artikkelside

anker 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

gjennom lågtysk, frå latin ancora; jamfør norrønt akkeri

Tyding og bruk

  1. reiskap til å halde fast (flytande) fartøy, bøye, ballong og liknande
  2. i overført tyding: fast haldepunkt
    Døme
    • ho er ankeret hans
  3. roterande del av elektrisk motor
  4. konstruksjonsdel til å styrkje eller halde fast bygningsdelar
  5. i overført tyding: person med viktig rolle;;
    Døme
    • vere anker i Dagsrevyen;
    • ho er aktuell som anker på midtbana

Faste uttrykk

  • kaste anker
    senke eit anker til havbotnen slik at skipet ikkje driv
  • lette anker
    dra inn anker
  • liggje for anker
    om fartøy: vere festa til havbotnen med anker
Artikkelside

betraktning

substantiv hokjønn

Uttale

betrakˊtning

Opphav

av betrakte

Tyding og bruk

  1. det å betrakte (1);
    vurdering
    Døme
    • ei generell betraktning

Faste uttrykk

  • i betraktning av
    når det gjeld;
    med omsyn til
  • kome i betraktning
    vere aktuell;
    kome på tale
    • for å kome i betraktning må ein yte eitkvart
  • ta i betraktning
    ta omsyn til
    • ta erfaringane i betraktning
Artikkelside

tidsaktuell

adjektiv

Tyding og bruk

som gjeld no, som er aktuell i tida
Døme
  • eit tidsaktuelt klassisk skodespel
Artikkelside

tapet

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Opphav

gjennom tysk, frå italiensk; latin ‘teppe, duk’, opphavleg iransk

Tyding og bruk

  1. tekstil, papir eller kunststoff til å kle innvendige vegger med
    Døme
    • papirtapet;
    • vasketapet;
    • vinyltapet;
    • ferdigklistra tapet – tapet med lim på baksida
  2. eigenleg etter tyding: duk (på forhandlingsbordet);
    i uttrykk:
    • i uttrykk:
      • ha på tapetet – ha på programmet, ha planar om

Faste uttrykk

  • stå på tapetet
    stå for tur, vere aktuell
  • vere på tapetet
    bli omtalt, diskutert
Artikkelside

framme

adverb

Opphav

norrønt frammi

Tyding og bruk

  1. i eller på fremste delen av noko;
    på framsida, framan(til), frampå (1), frami (2)
    Døme
    • båten er brei framme;
    • både framme og bak;
    • framme på brystet;
    • framme i bilen
  2. på ein stad i retning framover
    Døme
    • framme på vegen;
    • framme på scena;
    • framme på garden;
    • lenger framme i boka
  3. om tid: seinare
    Døme
    • lenger framme i tida
  4. på eit visst utviklingssteg
    Døme
    • han er langt framme
  5. ved reisemålet
    Døme
    • vi er snart framme
  6. til stades, synleg, nærverande
    Døme
    • saksa ligg framme;
    • ho er allstad framme;
    • halde seg framme
  7. til drøfting, oppe, føre, aktuell (2)
    Døme
    • saka er framme;
    • det som er framme i tida
Artikkelside

ferdig

adjektiv

Opphav

norrønt ferðugr; truleg påverka av lågtysk verdich med opphavleg tyding ‘klar til ferd’

Tyding og bruk

  1. som er avslutta, tillaga, fullført eller i stand
    Døme
    • huset er ferdig;
    • gjere ferdig julebaksten;
    • bli ferdig med leksene
    • brukt som adverb
      • ei ferdig etterforska sak
  2. Døme
    • eg er ferdig til å fare;
    • ferdig til strid;
    • klar, ferdig, gå!
  3. ikkje lenger kvalifisert, aktuell eller brukande;
    Døme
    • han er ferdig som politikar;
    • sykkelen er ferdig for godt
  4. Døme
    • vere heilt ferdig etter turen
  5. som er nær ved eller på nippet
    Døme
    • ferdig til å sprekke

Faste uttrykk

  • fiks ferdig
    heilt ferdig eller budd;
    klar
    • i går kom den nye vaskemaskinen på plass, fiks ferdig til bruk;
    • få middagen levert fiks ferdig på døra
  • vere ferdig med
    ikkje lenger gjere, ha omgang med eller bry seg om;
    ha lagt noko eller nokon bak seg
    • fest og fyll er eg ferdig med!
Artikkelside

daud, død 2

adjektiv

Opphav

norrønt dauðr

Tyding og bruk

  1. ikkje lenger i live, avliden (1)
    Døme
    • ho er død no;
    • død eller levande;
    • bli erklært død;
    • ein daud fisk;
    • daude fluger i vinduskarmen;
    • daude planter
    • brukt som substantiv:
      • følgje den døde til grava;
      • stå opp frå dei døde
  2. som framstår livlaus
    Døme
    • bleike og daude augo;
    • snakke med ei daud røyst
  3. som har lite ferdsel, liv eller verksemd;
    Døme
    • staden verkar daud;
    • her er det heilt daudt
  4. som ikkje blir brukt meir;
    Døme
    • latin er eit daudt språk;
    • denne tradisjonen har vore daud lenge
  5. som ikkje fungerer meir;
    Døme
    • motoren er daud;
    • telefonen min er heilt daud
  6. som ikkje er relevant eller aktuell lenger
    Døme
    • bluesen er ikkje daud;
    • saka er heilt daud
  7. som kjennest slapp;
    Døme
    • daud i kroppen;
    • ein daud fot
  8. i ro;
    Døme
    • sjøen låg daud og still;
    • det er daudt i vêret;
    • ballen låg daud;
    • eit daudt publikum
  9. som er ugyldig;
    som ikkje tel (med)
    Døme
    • eit daudt kast;
    • eit daudt hopp

Faste uttrykk

  • daud og gravlagd
    • avliden og lagd i jorda
      • keisaren er død og gravlagd for fleire hundre år sidan
    • i overført tyding: avslutta og gløymd (2
      • stykket er ikkje daudt og gravlagt heilt enno
  • daud som ei sild
    livlaus slik ei sild er når ein trekkjer ho opp av vatnet;
    steindaud
    • liggje daud som ei sild
  • daudt løp
    uavgjort resultat (i konkurranse, kamp eller strid)
    • det var daudt løp mellom konkurrentane
  • daudt prosjekt
    noko som er nyttelaust, fåfengd (2;
    fånytte
    • å klippe blautt gras er eit daudt prosjekt
Artikkelside
Side 2 av 3