Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
101 treff

Bokmålsordboka 18 oppslagsord

livgarde

substantiv hankjønn

Opphav

av liv og garde (1

Betydning og bruk

sikkerhets- eller æresvakt av soldater for en fyrste eller annen framstående person
Artikkelside

senke garden

Betydning og bruk

Se: garde
  1. i visse kampsporter: senke hender og underarmer så de ikke lenger beskytter hodet og overkroppen
    Eksempel
    • han senket garden litt for mye
  2. i overført betydning: slappe av og ikke lenger være forberedt på angrep eller vanskeligheter
    Eksempel
    • samfunnet må ikke senke garden for tidlig;
    • hun har lært seg å senke garden og slippe seg mer løs
Artikkelside

den eldre garde

Betydning og bruk

de eldre i samfunnet eller i en viss krets;
Se: garde
Artikkelside

en garde!

Betydning og bruk

kommandorop i fekting: innta gardestilling!
Artikkelside

holde garden oppe

Betydning og bruk

Se: garde
  1. i visse kampsporter: holde hender og underarmer oppe så de beskytter hodet og overkroppen
    Eksempel
    • i den siste runden klarte han å holde garden oppe
  2. i overført betydning: være forberedt på å avverge angrep eller tåle kritikk og vanskeligheter
    Eksempel
    • det nytter ikke å holde garden oppe hele tiden
Artikkelside

den yngre garde

Betydning og bruk

de yngre i samfunnet eller i en viss krets;
Se: garde
Artikkelside

gardekompani

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

Artikkelside

gardestilling, gardstilling

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Opphav

av garde (2

Betydning og bruk

  2. i visse kampsporter: forsvarsstilling med hevede hender og underarmer
Artikkelside

garde 2

substantiv hankjønn

Uttale

gard

Opphav

fra fransk, samme opprinnelse som garde (1; jamfør en garde

Betydning og bruk

i visse kampsporter: gardestilling

Faste uttrykk

  • holde garden oppe
    • i visse kampsporter: holde hender og underarmer oppe så de beskytter hodet og overkroppen
      • i den siste runden klarte han å holde garden oppe
    • i overført betydning: være forberedt på å avverge angrep eller tåle kritikk og vanskeligheter
      • det nytter ikke å holde garden oppe hele tiden
  • senke garden
    • i visse kampsporter: senke hender og underarmer så de ikke lenger beskytter hodet og overkroppen
      • han senket garden litt for mye
    • i overført betydning: slappe av og ikke lenger være forberedt på angrep eller vanskeligheter
      • samfunnet må ikke senke garden for tidlig;
      • hun har lært seg å senke garden og slippe seg mer løs
Artikkelside

garde 1

substantiv hankjønn

Uttale

gaˋrde

Opphav

fra fransk

Betydning og bruk

  1. hæravdeling som er liv- og æresvakt
    Eksempel
    • H.M. Kongens garde;
    • gjøre tjeneste i Garden

Faste uttrykk

  • den eldre garde
    de eldre i samfunnet eller i en viss krets
  • den yngre garde
    de yngre i samfunnet eller i en viss krets
Artikkelside

Nynorskordboka 83 oppslagsord

poff 1

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

lyd av eit (svakt) smell;
jamfør poff (2
Døme
  • med eit poff fauk ho av garde
Artikkelside

pokker

substantiv hankjønn

Opphav

truleg gjennom dansk, frå lågtysk pocken ‘verksvull’; jamfør norrønt púki ‘djevel’

Tyding og bruk

brukt i forsterkande uttrykk og mildare eidar: fanden (1
Døme
  • køyr, for pokker!
  • ikkje pokker om eg gjev meg

Faste uttrykk

  • dra pokker i vald
    dra langt av garde;
    forsvinne;
    dra fanden i vald
  • gje pokker i
    ikkje bry seg om;
    blåse i
  • som berre pokker
    i svært høg grad
    • dei stakk frå staden, fort som berre pokker
Artikkelside

men 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

av men (2

Tyding og bruk

  1. Døme
    • det er eit stort men ved planen

Faste uttrykk

  • om og men
    innvendingar og motseiingar;
    atterhald (1), tvil (1)
    • dei gjorde jobben utan noko om og men;
    • etter mykje om og men kom vi endeleg av garde;
    • ta fatt etter mykje om og men
Artikkelside

pepre

pepra

verb

Opphav

norrønt pipra

Tyding og bruk

  1. strø pepar på;
    krydre med pepar
    Døme
    • salte og pepre maten
  2. i overført tyding: setje ein spiss på;
    Døme
    • pepre talen med vitsar
  3. skyte mange kuler i ein serie;
    sende ei skur av noko mot noko eller nokon
    Døme
    • dei pepra han med kuler;
    • bli pepra med hagl
  4. i overført tyding: sende av garde ei mengd kommentarar, spørsmål eller liknande
    Døme
    • dei vart pepra med sinte sms-ar
Artikkelside

vippe pinne

Tyding og bruk

i barneleik: støyte ein pinne av garde med ein annan pinne så langt som mogleg, og utan at motparten fangar han;
Sjå: pinne, vippe
Artikkelside

bort

adverb

Opphav

norrønt brott(u), burt(u) av í (á) braut (brott) ‘i veg’; jamfør braut

Tyding og bruk

  1. frå ein stad (der nokon eller noko er) til ein annan stad som ligg lenger unna;
    av stad, av garde; til skilnad frå ned (1) og opp (1)
    Døme
    • gå dit bort!
    • fare langt bort;
    • kome bort frå;
    • bort om fjorden;
    • gå bort til nokon;
    • sjå bort i vegen;
    • bort på brua;
    • eg skal bort i kveld
  2. i ei anna lei
    Døme
    • snu seg bort;
    • vende seg bort
  3. frå ein person si eige til ein annan person
    Døme
    • auksjonere bort;
    • byte bort;
    • gje bort;
    • leige bort
  4. ut or syne;
    ikkje å sjå meir;
    Døme
    • kome bort;
    • somle bort;
    • gløyme bort;
    • hefte bort tida;
    • visne bort

Faste uttrykk

  • bort i alle vegger
    i hytt og vêr;
    meiningslaust, gale
  • bort i hør og heim
    i hytt og vêr;
    meiningslaust, gale
  • falle bort
    ikkje gjelde meir;
    bli borte;
    døy
  • gjere seg bort
    prestere dårleg;
    skjemme seg ut
  • gå bort
    • verte borte;
      forsvinne
      • flekken gjekk bort
    • døy
      • han gjekk bort etter kort tids sjukdom
    • vitje andre
  • gå seg bort
    gå seg vill
  • koke bort
    gå i oppløysing;
    ikkje bli noko av
    • saka kokte bort;
    • koke bort i ingenting
  • kome bort i
    • røre, snerte nokon eller noko
      • bilen fekk skrens og kom bort i steinar på venstre side
    • bli innblanda i (noko)
      • kome bort i uheldige miljø
  • love bort
    gjere lovnad om å gje noko
  • rive bort
    få til å døy
  • sjå bort/vekk frå
    ikkje ta omsyn til
    • vi kan ikkje sjå bort frå det økonomiske aspektet;
    • sett vekk frå hovudstaden, kva er den viktigaste byen i landet?
  • slå bort
    òg: ikkje vilje tale om (noko)
Artikkelside

ivrig

adjektiv

Tyding og bruk

ihuga, fylt av iver
Døme
  • han var ivrig etter å kome av garde
Artikkelside

lunke 2

lunka

verb

Opphav

samanheng med svensk lunka ‘springe langsamt’ og latin languere ‘vere slapp’

Tyding og bruk

gå seint;
Døme
  • hesten lunka av garde
Artikkelside

kaste seg på krykkjene

Tyding og bruk

kome seg av garde;
Sjå: krykkje
Artikkelside

krykkje 1, krykke 1

substantiv hokjønn

Opphav

samanheng med krok

Tyding og bruk

stav med tverrtre i høgd med armhola eller med handtak og armstø
Døme
  • gå med krykkjer

Faste uttrykk

  • kaste seg på krykkjene
    kome seg av garde
Artikkelside
Side 1 av 9