Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 12 oppslagsord

utløyse

utløysa

verb

Tyding og bruk

frigjere, forløyse
Døme
- utløyse evnene, trongen
- i presens partisipp:
  det utløysande ordet
få i gang, valde
Døme
- spenninga kan utløyse krig;
- framlegget utløyste ville protestar

Artikkelside

brennbar

adjektiv

Opphav

frå tysk

Tyding og bruk

som kan brenne (1, 1);
som lett brenn
Døme
- brennbar væske;
- brennbare stoff;
- deponering av brennbart avfall
i overført tyding: som lett kan utløyse ein konflikt
Døme
- eit brennbart spørsmål;
- brennbare politiske tema

Artikkelside

pedal

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin, av pes ‘fot’

Tyding og bruk

plate eller kloss til å presse ned med foten for å overføre kraft, utløyse mekanisme eller liknande, til dømes i bil, på sykkel eller orgel

- bremsepedal
- gasspedal

Artikkelside

inokulere

inokulera

verb

Opphav

av latin inoculare, av in- og oculus ‘auge, knopp’

Tyding og bruk

vaksinere
pode inn;
okulere
i støyperiteknikk: tilsetje stoff for å utløyse krystallisering

Artikkelside

løyse

løysa

verb

Opphav

norrønt leysa, av lauss ‘løs’

Tyding og bruk

gjere laus frå eit feste
Døme
- løyse ein båt;
- løyse kyrne
gjere fri frå skyldnad, tvang eller liknande
Døme
- løyse nokon ut av ein vanskeleg situasjon
gjere lausare eller romslegare;
opne
Døme
- løyse ein knute;
- han løyste på snippen;
- ho løyser grepet
gje fritt løp;
fyre av
Døme
- løyse eld;
- dei løyste skot
blande eit stoff i væske så det dannar seg ei einsarta blanding;
jamfør løyse opp (1)
Døme
- løyse ein tablett i vatn
finne svar eller forklaring på
Døme
- løyse ei gåte;
- løyse kryssord;
- ho løyser likninga;
- dei løyste oppgåva
greie opp i;
ordne
Døme
- dei løyste problemet
skaffe seg ved å betale for;
kjøpe
Døme
- løyse billett;
- krevje at hobbyfiskarar løyser fiskekort

Faste uttrykk

løyse av
kome i staden for;
ta over etter;
avløyse (1)
dagskiftet løyser av nattskiftet klokka sju
løyse inn
betale for å få att eit verdipapir, eit pant eller liknande
løyse inn ein veksel;
løyse inn klokka hos pantelånaren
løyse opp
- få eitt stoff til å blande seg med eit anna stoff, særlig ei væske, slik at blandinga blir einsarta
  løyse opp salt i vatn
- få til å dele seg opp i mindre einingar
  politiet løyste opp demonstrasjonen
- få til å bli mindre stiv, stram, spend eller liknande;
  gjere meir fleksibel
  løyse opp stive kroppar;
  ho er flink til å løyse opp stemninga
løyse seg opp
- om stoff: blande seg med eit anna stoff, særlig ei væske, slik at blandinga blir einsarta
  sukkeret løyste seg opp
- smuldre opp;
  bli borte
  skodda løyste seg opp;
  køen har løyst seg opp
løyse seg
- om stoff: blande seg med eit anna stoff, særlig ei væske, slik at blandinga blir einsarta
  sukkeret løyser seg i varmt vatn
- om konflikt, problem eller liknande: bli fjerna eller gå i orden
  problemet løyste seg sjølv
løyse ut
- betale ut ein medeigar for å ta over parten hans
  ho løyste ut syskena etter at faren døydde
- setje i gang;
  utløyse (2)
  løyse ut eit skred;
  innbrotet løyste ut alarmen
- la kome til uttrykk;
  forløyse (2, 2)
  løyse ut evnene sine

Artikkelside

løyse ut

Tyding og bruk

Sjå: løyse

betale ut ein medeigar for å ta over parten hans
Døme
- ho løyste ut syskena etter at faren døydde
setje i gang;
utløyse (2)
Døme
- løyse ut eit skred;
- innbrotet løyste ut alarmen
la kome til uttrykk;
forløyse (2, 2)
Døme
- løyse ut evnene sine

Artikkelside

naudbremse, nødbremse

substantiv hokjønn

naudbrems, nødbrems

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

bremse (, 1) (til dømes på eit tog) som ein kan utløyse i tilfelle av fare

Døme

dra i naudbremsa

Artikkelside

anarki

substantiv inkjekjønn

Uttale

anarkiˊ

Opphav

av gresk anarkhos ‘utan leiar, førar’

Tyding og bruk

samfunnstilstand med ei særleg svekt eller manglande statsmakt eller anna overordna myndigheit
Døme
- utløyse anarki gjennom å styrte regjeringa
fullstendig uorden, rot, kaos;
lovløyse
Døme
- det råder det reine anarkiet i klasserommet