Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
12 treff

Nynorskordboka 12 oppslagsord

uti

preposisjon

Tyding og bruk

  1. brukt om fysisk plassering utanfor ein stad;
    ute i
    Døme
    • liggje uti vatnet
    • brukt som adverb:
      • vere i slekt langt uti
  2. brukt om rørsle i retning av noko eller nokon
    Døme
    • falle uti vatnet
    • brukt som adverb:
      • plumpe uti
Artikkelside

stupe

stupa

verb

Opphav

norrønt stúpa ‘stå i vêret’; samanheng med stuv

Tyding og bruk

  1. kaste eller styrte (seg) med hovudet føre
    Døme
    • kaste kleda og stupe i sjøen;
    • stupe frå timeteren;
    • hauken stuper rett ned på byttet;
    • jagarflya stupte ned frå 5000 meters høgd
  2. falle framover
    Døme
    • stupe så lang ein er
  3. segne fordi ein er utsliten
    Døme
    • drive på til ein stuper
  4. gå rett ned i
    Døme
    • fjellet stupte i sjøen
  5. minke i omfang eller verdi
    Døme
    • temperaturen stuper;
    • omsetnaden stupte i januar
    • brukt som adjektiv:
      • stupande omsetnad

Faste uttrykk

  • stupe kråke
    rulle rundt (med hovudet eller framparten først);
    slå kollbytte (1)
  • stupe uti
    våge å begynne med
    • han tok over butikken og stupte uti det
Artikkelside

utilisme

substantiv hankjønn

Opphav

av latin utilis ‘nyttig’, av uti ‘bruke’

Tyding og bruk

Artikkelside

plumpe

plumpa

verb

Tyding og bruk

falle eller tråkke i vatn, gjørme eller liknande med ein dump lyd
Døme
  • ungen plumpa i sølevatnet

Faste uttrykk

  • plumpe ut
    • seie noko uforvarande;
      forsnakke seg
      • ho plumpa ut med sanninga
    • om ytring: bli sagt på ein uoverlagt eller klossete måte
      • han skulle ikkje sagt det, men det berre plumpa ut av han
  • plumpe uti
    seie noko dumt;
    dumme seg ut
Artikkelside

lekse 1

substantiv hokjønn

Opphav

frå lågtysk; same opphav som lektie

Tyding og bruk

  1. heimearbeid for skuleelevar
    Døme
    • ha mykje lekser;
    • gjere leksene;
    • lese lekser;
    • bli høyrd i leksa
  2. i overført tyding: røynsle, lærepenge
    Døme
    • spelarane har lært ei lekse;
    • finansmarknaden måtte lære ei lekse
  3. lang ramse;
    noko som stadig blir teke opp att
    Døme
    • han kom med ei lang lekse til svar;
    • det er den gamle leksa
  4. rekkjefølgje, samanheng
    Døme
    • kome langt uti leksa

Faste uttrykk

  • kunne leksa si
    vere godt førebudd
Artikkelside

klede 2

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt klæði

Tyding og bruk

(sett av) klesplagg som ein bruker på kroppen;
Døme
  • ferdigsydde klede;
  • nye klede;
  • vaske klede

Faste uttrykk

  • kaste kleda
    kle seg (nesten) naken
    • kaste kleda og stupe uti sjøen
  • klede skaper folk
    ein vurderer menneske også ut frå påklednaden deira
  • kome seg i kleda
    stå opp og kle på seg
Artikkelside

forville

forvilla

verb

Opphav

frå lågtysk; av for- (2 og vill

Tyding og bruk

føre vill, villeie;
forderve moralsk
Døme
  • forville nokon;
  • forville hugen

Faste uttrykk

  • forville seg
    • gå seg bort, fare vill (1);
      hamne på feil stad
      • sauen forvilla seg inn på eit kjøpesenter;
      • vi forvillar oss uti myrområde;
      • ho har forvilla seg inn i feil yrke
    • om dyr og planter: bli vill (1)(etter å ha vore tam eller dyrka)
      • krokusen har forvilla seg frå gamle hagar
Artikkelside

stupe uti

Tyding og bruk

våge å begynne med;
Sjå: stupe
Døme
  • han tok over butikken og stupte uti det
Artikkelside

kaste kleda

Tyding og bruk

kle seg (nesten) naken;
Sjå: klede
Døme
  • kaste kleda og stupe uti sjøen
Artikkelside

forville seg

Tyding og bruk

Sjå: forville
  1. hamne på feil stad
    Døme
    • sauen forvilla seg inn på eit kjøpesenter;
    • vi forvillar oss uti myrområde;
    • ho har forvilla seg inn i feil yrke
  2. om dyr og planter: bli vill (1)(etter å ha vore tam eller dyrka)
    Døme
    • krokusen har forvilla seg frå gamle hagar
Artikkelside