Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 168 oppslagsord

rygg

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt hryggr

Tyding og bruk

  1. bakre del av overkropp
    Døme
    • rette ryggen;
    • vere brei over ryggen;
    • falle ein i ryggen – gå til åtak bakanfrå, svike;
    • bak ryggen på ein – utan at vedkomande veit om det, i smug
  2. øvste del av dyrekropp
    Døme
    • okserygg;
    • sitje på ryggen av ein hest;
    • katten skyt rygg
  3. (øvste del av) langstrekt fjell, høgdedrag og liknande
    Døme
    • fjellrygg;
    • åsrygg;
    • bølgjerygg
  4. del på stol, benk og liknande til å lene ryggen mot;
  5. bakarste del av bok
    Døme
    • skinnrygg
  6. del av klesplagg som dekkjer ryggen
    Døme
    • hol i ryggen på jakka

Faste uttrykk

  • ha i ryggen
    kunne lite på (noko(n)) til hjelp og støtte
  • ha ryggen fri
    vere sikra retrett
  • ha sterk rygg
    i overført tyding: tole mykje
  • leggje ryggen til
    hjelpe til
  • med ryggen mot veggen
    (kjempe) på siste skanse; (slåst) for livet
  • ta på ryggen
    ta på seg ei bør el. eit tungt ansvar
  • vende ryggen til
    vise (nokon) frå seg, svikte, forsmå
Artikkelside

ri 2, ride

rida

verb

Opphav

norrønt ríða

Tyding og bruk

  1. sitje på ryggen av eit dyr og styre det framover;
    ferdast på hesteryggen
    Døme
    • ri på ein hest;
    • ri i galopp
  2. sitje skrevs over noko
    Døme
    • ri på gjerdet;
    • ri på båtkvelven
  3. Døme
    • ri over
  4. plage eller tyngje over tid
    Døme
    • det rir meg som ei mare;
    • riden av skuldkjensle;
    • poeten er riden av kjærleikslengt
  5. segle eller ferdast på sjø eller bølgje
  6. ha fordel eller nytte av
    Døme
    • ri på ei popularitetsbølgje
  7. om hanndyr: stige opp på hodyr for å gjennomføre paring

Faste uttrykk

  • ikkje ri den dagen ein salar
    vere sein i vendinga
  • ri for anker
    liggje for anker i storm
  • ri inn
    temje eller dressere til ridedyr
  • ri kjepphestar
    stadig gje til kjenne si (fastlåste) meining om eit emne
  • ri nokon som ei mare
    vere ei stor plage for nokon
    • dei økonomiske vanskane rei henne som ei mare
  • ri paragrafar
    følgje lova svært strengt;
    vere pirkete og formell;
    jamfør paragrafryttar
  • ri prinsipp
    tvihalde på prinsippa sine utan å ta omsyn til andre faktorar;
    jamfør prinsippryttar
  • ri stormen av
    • kome gjennom ein storm med å liggje på vêret
      • ri av ein storm
    • klare seg gjennom vanskar
      • ministeren reid stormen av
Artikkelside

rette 2

retta

verb

Opphav

norrønt rétta; av rett (3

Tyding og bruk

  1. gjere rett eller bein;
    strekkje ut
    Døme
    • rette ut ein veg;
    • rette ryggen;
    • rette seg opp
  2. strekkje fram, opp eller ut;
    gje med handa;
    rekkje, levere, fli
    Døme
    • rette fram handa;
    • rette opp handa;
    • ho retta meg boka;
    • rette ein revolver mot nokon
  3. vende mot nokon eller noko;
    adressere, mynte på
    Døme
    • det vart retta skarp kritikk mot vedtaket;
    • rette ein takk til;
    • rette auga mot noko
  4. ordne eller setje på plass
    Døme
    • rette på slipset

Faste uttrykk

  • rette seg etter
    tilpasse seg til eller følgje
    • rette seg etter lova;
    • rette seg etter Språkrådets skrivereglar
Artikkelside

rett 3

adjektiv

Opphav

norrønt réttr

Tyding og bruk

  1. ikkje bogen;
    bein, rak;
    Døme
    • ei rett linje;
    • rett til vêrs;
    • rett i ryggen
  2. i samsvar med reglar eller lover;
    feilfri, korrekt;
    høveleg, passande
    Døme
    • finne det rette svaret;
    • rekneskapen var rett;
    • finne det rette ordet;
    • vere på rett veg;
    • i rett tid;
    • sjå kva som er rangt og rett;
    • vere av rette slaget;
    • vere på rette sida av lova
    • brukt som adverb:
      • skrive rett;
      • løyse oppgåva rett;
      • hugse rett;
      • alt gjekk rett for seg
  3. som snur den vanlege eller fine sida ut;
    ikkje vrang (1)
    Døme
    • den rette sida av duken
  4. rettvis;
    sømeleg, høveleg;
    rettkomen
    Døme
    • det er rett og rimeleg;
    • stri for det rette
  5. med sine fulle fem
    Døme
    • han er ikkje rett i hovudet
  6. brukt som adverb: utan omvegar eller avbrot;
    direkte
    Døme
    • rett opp
  7. brukt som adverb: like (4, 4)
    Døme
    • rett utanfor
  8. brukt som adverb: svært;
    nokså
    Døme
    • rett lenge;
    • rett stor;
    • rett ofte

Faste uttrykk

  • gå rett heim
    slå godt an
    • moteshowet gjekk rett heim
  • rett og slett
    beintfram
  • rett som det var
    med eitt;
    brått
Artikkelside

rettvaksen

adjektiv

Opphav

av rett (3

Tyding og bruk

rett av vekst;
rak i ryggen;
strak, bein
Døme
  • spiler av rettvaksen furu
Artikkelside

revekrok, revkrok

substantiv hankjønn

Opphav

av rev (1

Tyding og bruk

  1. Døme
    • fare med revekrokar
  2. styrkeprøve mellom to som ligg andføttes på ryggen, der kvar av tevlarane krøkjer foten inn i foten til motstandaren og freistar å vippe han rundt
    Døme
    • spenne revekrok
Artikkelside

risen 1

adjektiv

Tyding og bruk

rett i ryggen;
stram, byrg, karsleg
Døme
  • han fekk eit slag i ryggen, men stod like risen
Artikkelside

brunke

brunka

verb

Tyding og bruk

  1. gjere brun;
    Døme
    • sola brunka ryggen hennar
  2. bli brun;
    sjå brun ut
Artikkelside

brest

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt brestr

Tyding og bruk

  1. mindre rivne eller sprekk i noko på grunn av uhell eller slit;
    Døme
    • brest i eit glas;
    • få brest i ryggen
  2. lyd av noko som brest
    Døme
    • med brest i røysta
  3. i overført tyding: feil (1, 1), lyte (1, mangel (2)
    Døme
    • brest i karakteren;
    • ein logisk brest
Artikkelside

opprett

adjektiv

Opphav

norrønt uppréttr; av opp og rette (2

Tyding og bruk

som står eller peikar oppover;
Døme
  • eit dyr med opprette øyre;
  • vere heilt opprett i ryggen
Artikkelside
Side 1 av 17