Avansert søk

Nynorskordboka 35 oppslagsord

innfløkt

adjektiv

Opphav

jamfør norrønt flǿkja ‘gjere flokete’

Tyding og bruk

komplisert, innvikla, vanskeleg

Døme

eit innfløkt problem;
innfløkte formuleringar

tung

adjektiv

Opphav

norrønt þungr

Tyding og bruk

som har (etter måten) høg vekt; motsett lett (1)
Døme
- baktung;
- framtung;
- vere tung som bly;
- ei tung bør;
- pakken er for tung å bere;
- stein er tyngre enn vatn;
- eg er (den) tyngst(e) av oss;
- kor tung er du?
- tunge metall;
- tungt artilleri, skyts;
- eit tungt lyft;
- bere tungt;
- vere tungt lasta;
- båten ligg tungt i sjøen;
- gå med tunge steg
stor, massiv (2, tjukk;
sterk
Døme
- tunge fjell heng over garden;
- tunge skyer;
- tunge oljar – tjukke, seige;
- tung staving, taktdel – med sterkt trykk;
- tung svevn, rus – sterk, fast;
- sove tungt
tyngjande, trykkjande
Døme
- tung luft;
- tungt vêr;
- tunge skattar;
- tungt ansvar;
- ansvaret kviler tungt på han;
- nederlaget fell dei tungt for brystet;
- kjenne seg så tung for brystet – kjenne eit trykk, vere tungpusta
dorsk, daud, sliten
Døme
- vere tung i kroppen, i hovudet
treg (til å fungere), sein, hard, vanskeleg
Døme
- rifla er tung på avtrekkjaren;
- båten er tung å ro;
- maskinen, arbeidet går tungt;
- puste tungt;
- tungt føre;
- banen er tung etter regnet;
- tungt språk, tung stil – omstendeleg, innfløkt, lite ledug og munnleg;
- tung musikk – sein og vanskeleg;
- tung kost, mat – tungmeltande;
- tungt fordøyeleg mat, stoff;
- ha tungt for å lære, skjøne;
- vere tung i oppfatninga;
- vere tung å få til å gjere noko;
- han er så tung å be
slitsam, mødesam, stri (2, hard, vanskeleg
Døme
- tungt arbeid;
- tunge tak;
- ein tung bakke;
- slite tungt;
- det er tungt å vedgå feil;
- tung lagnad, saknad, sorg;
- fem tunge krigsår
dyster, sorgsam, sturen, trist, alvorleg
Døme
- hugtung;
- sorgtung;
- han er tung å vere saman med;
- tung til sinns, til motes, i hugen;
- eit tungt lynne;
- gjere noko med tungt hjarte;
- gå med tunge tankar;
- ha tunge stunder;
- ikkje ta det så tungt!
- sjå tungt på ein;
- ei tung tidend

Faste uttrykk

ha tungt for
vere sein til å lære eller arbeide
guten har tungt for det;
ha tungt for å lære
sitje tungt i det
ha det stridt (økonomisk)
tung i sessen
utan tiltakslyst;
sein i vendinga;
treg
tung sjø
store, kraftige bølgjer
båten stampa i tung sjø
tungt narkotikum
kraftig, narkotisk stoff
tungt stoff
- innhald, stoff som er vanskelegå forstå
- sterkt narkotikum

vrang, rang 2

adjektiv

Opphav

norrønt (v)rangr

Tyding og bruk

med innsida ut;
vrengd
Døme
- eine sokken er vrang
- brukt som adverb:
  ta jakka vrangt på seg
om maske (2: som ein lagar ved å trekkje tråden gjennom ei lykkje frå baksida;
til skilnad frå rett (3, 4)
Døme
- eit mønster med rette og vrange masker
1. brukt som adverb:
  strikke rett og vrangt
2. brukt som substantiv:
  strikke to rette og to vrange
som ikkje er rett (3, 2) (i ein viss situasjon);
feil, galen;
urettvis, falsk
Døme
- ta vrang frakk i garderoben;
- felle vrange dommar;
- ei vrang underskrift;
- sjå skilnaden på rett og vrangt
- brukt som adverb:
  svelgje vrangt
som valdar bry;
vanskeleg (1), ugrei (1), innfløkt
Døme
- kvistete og vrang ved;
- dette er vrangt å lære;
- det var vrange og vonde tider
- brukt som adverb:
  han stod så vrangt til
som er tverr og stri;
vanskeleg (2), umedgjerleg, vrien (2)
Døme
- ein vrang hotellgjest;
- guten var vrang og vanskeleg;
- hestane vart vrange og nekta å gå

Faste uttrykk

slå seg vrang
- gjere seg vanskeleg;
  bli trassig og sta
  ein gjest på utestaden slo seg vrang
- slutte å verke som normalt
  motoren slo seg vrang;
  ryggen har slått seg vrang

forenkle

forenkla

verb

Opphav

av for- ( og enkel

Tyding og bruk

gjere einskild
Døme
- forenkle dobbelkonsonanten i eit ord
gjere enklare, greiare eller mindre innfløkt
Døme
- forenkle arbeidet

Faste uttrykk

forenkla førelegg
bot som ein vedtek på staden

floke 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt flóki

Tyding og bruk

samanfløkt tråd, hår eller liknande;
vase (2
Døme
- garn og snøre i ein stor floke;
- greie ut flokane i håret
i overført tyding: innfløkt sak;
vanske, problem
Døme
- løyse floken;
- ein stor juridisk floke
dott, krull;
lita sky
fjom, flugse (1, flak (2
Døme
- snøfloke

Faste uttrykk

slå floke
slå armane i kryss kring overkroppen for å halde varmen

enkel

adjektiv

Opphav

frå lågtysk ‘einaste’; samanheng med ein (

Tyding og bruk

som er av éi eining;
usamansett, einfelt (1)
Døme
- enkle vindauge;
- enkel vegg;
- enkel tråd
samansett av få delar;
lite innfløkt;
utan noko ekstra
Døme
- enkel reiskap;
- ein enkel melodi;
- enkel kost;
- enkel oppbygnad;
- ein enkel, men elegant kjole;
- gjere det enkelt
- brukt som adverb
  stova er enkelt møblert
som krev lite;
likefram (2), ukunstla, naturleg (5)
Døme
- ha enkle vanar;
- leve eit enkelt liv;
- dei er enkle folk
lett å forstå, gjere eller bruke;
grei (1), forståeleg
Døme
- ei enkel oppgåve;
- dette er enkelt å svare på
- brukt som substantiv
  det er ofte det enklaste som er det beste

Faste uttrykk

enkel konsonant
konsonantteikn som det ikkje er to etter einannan av;
enkelkonsonant;
til skilnad frå dobbel konsonant
enkelt tonelag
tonem 1;
einstavingstonelag;
til skilnad frå dobbelt tonelag
ganske enkelt
rett og slett;
beintfram
denne historia er ganske enkelt ikkje sann

departemental

adjektiv

Uttale

departementaˊl eller departemangtaˊl

Tyding og bruk

som høyrer til eller er særmerkt for eit departement (1)

Døme

eit departementalt utval

Faste uttrykk

departemental stil
tung, innfløkt uttrykksmåte;
kansellistil

vrien

adjektiv

Opphav

Tyding og bruk

innfløkt, vanskeleg (1)
Døme
- ei vrien sak
om person: vanskeleg å ha med å gjere;
umedgjerleg, vrang (5)
Døme
- ein vrien gjerrigknark

vitskapleg, vitskapeleg

adjektiv

Tyding og bruk

som fyller krav til vitskap (1);
som gjeld vitenskap
Døme
- vitskapleg arbeid
- brukt som adverb:
  skrive innfløkt og vitskapleg
som driv med vitenskap
Døme
- dei vitskapleg tilsette ved universitetet;
- vitskapleg assistent

ugrei

adjektiv

Tyding og bruk

som er vanskeleg å få oversikt over;
innfløkt, innvikla;
rotete, uklar
Døme
- ugreitt lende;
- ei ugrei sak;
- eit ugreitt spørsmål
- brukt som adverb:
  tale ugreitt
ikkje bra;
problematisk, urovekkjande
Døme
- det er noko ugreitt med det;
- hamne i ugreie situasjonar
- brukt som adverb:
  te seg ugreitt
om person: vrang (5), vanskeleg (2)
Døme
- ugreie folk
- brukt som adverb:
  ho slo seg ugrei

Side 1 av 4

Resultat per side: