Avansert søk

Nynorskordboka 52 oppslagsord

hen 1

pronomen

Opphav

gjennom svensk hen, frå finsk hän

Tyding og bruk

brukt for å vise til ein person når kjønn er ukjent, uvesentleg eller blir halde skjult;
han/ho, han eller ho, vedkomande (1
Døme
- eleven må vise kva hen har lært;
- pasienten seier hen har vore sjuk lenge;
- kjøparen må få dei opplysningane hen har krav på;
- kva meiner ein grekar når hen seier ‘kalimera’?
brukt for å vise til ein person som føretrekkjer pronomenet ‘hen’ framfor ‘han’ eller ‘ho’
Døme
- kor er Kim, har nokon sett hen?
- hen er ikkje-binær

hen 2

adverb

Opphav

av lågtysk hen(ne) ‘bort, vekk’

Tyding og bruk

bort til;
i retning mot
Døme
- kvar skal du hen?
- kvar vil du hen med denne forteljinga?
brukt for å uttrykkje at noko held opp å eksistere eller endrar tilstand
Døme
- ho sjukna hen og døydde

Faste uttrykk

gje seg hen
la noko oppta seg fullt og heilt;
gje seg over til sterke kjensler
gje seg hen til musikken;
han gav seg hen til saka
gå hen
- oftast med nekting: passere, hende (på den nemnde måten)
  det gjekk ikkje upåakta hen at ho slutta i stillinga
- gjere noko uventa
  ho har gått hen og forelska seg
sjå hen til
ta omsyn til
sjå hen til følgjene av avgjerda

sisten

substantiv ubøyeleg

Opphav

substantivering av sist (

Tyding og bruk

den som blir sist i leik
Døme
- bli sisten
barneleik der det gjeld å nå att ein deltakar og gje hen eit slag i det ein roper «sisten»
Døme
- gje nokon sisten

utlending

substantiv hankjønn

Opphav

Tyding og bruk

person som er frå eit anna land enn landet hen bur eller har tilhald i

Døme

norskundervisning for utlendingar

utladd

adjektiv

Tyding og bruk

tømd for elektrisitet
Døme
- eit utladd batteri
i overført tyding: tappa for energi og krefter
Døme
- hen var totalt utladd etter løpet;
- mentalt utladd

utgreiing

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

det å gjere ei sak eller eit emne skjønleg;
forklaring (1), orientering (1)
Døme
- gje ei utgreiing om tilhøva;
- ei politisk utgreiing
skriftleg framstilling som greier ut
Døme
- hen las utgreiinga frå administrasjonen

spenne bein for/under

Tyding og bruk

Sjå: spenne

plassere foten sin framfor foten til ein annan slik at hen snublar
forsøkje å øydeleggje for ein annan
Døme
- dette spenner bein for reforma;
- hendinga spente bein under dei vidare planane

spenne 4

spenna

verb

Opphav

norrønt sperna, spenna

Tyding og bruk

støyte til med foten;

Døme

dei spente og slo;
ho spenner ein fotball;
spenne borti noko;
spenne imot med føtene

Faste uttrykk

spenne bein for/under
- plassere foten sin framfor foten til ein annan slik at hen snublar
- forsøkje å øydeleggje for ein annan
  dette spenner bein for reforma;
  hendinga spente bein under dei vidare planane
spenne frå
løyse (særleg hest frå vogn)
ho hjelper til med å spenne frå og ordne med hestane
spenne krok for
setje beinet slik at ein annan snublar i det

teljing

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

det å telje (1) førekomsten av noko
Døme
- dei avslutta teljinga av røyster;
- teljing av sildemåsar
- - folketeljing
  - grovteljing
  - oppteljing
  - stemmeteljing
i boksing: det at domaren tel til ti etter at ein boksar er slått i golvet, for å sjå om hen vil reise seg og fortsetje eller tape kampen

Faste uttrykk

gå ned for teljing
- bli slått ut av funksjon;
  gå særs dårleg for
  laget gjekk ned for teljing i andre omgang;
  nettsida gjekk ned for full teljing
- bli særs sjuk;
  bli skadd
  ho gjekk ned for teljing med influensa;
  midtstopparen fekk ein ball i ansiktet og gjekk ned for full teljing
halde teljing
telje noko;
halde oversikt over
han heldt teljing med kven som kom og gjekk
kome ut av teljinga
gløyme kva for tal ein er komen til når ein tel eller reknar (på grunn av avbrytingar eller liknande);
miste oversikta;
miste teljinga
miste teljinga
gløyme kva for tal ein er komen til når ein tel eller reknar (på grunn av avbrytingar eller liknande);
miste oversikta;
kome ut av teljinga
nede for teljing
- ute av funksjon;
  ute av verksemd
  datasystema er nede for teljing;
  partiet ligg nede for teljing
- sjuk
  eg var nede for teljing med spysjuka
ta teljing
- bli slått i bakken så hardt at ein blir liggjande;
  jamfør teljing (2)
  spelaren tok teljing etter å ha blitt sparka i andletet
- ta ein liten pause
  spelaren tok teljing for å knyte skoa

slå ned

Tyding og bruk

Sjå: slå

slå ein person så hardt at hen går over ende og blir skadd
Døme
- ho vart slått ned i ei mørk gate
nedkjempe;
knuse (2)
Døme
- slå ned ein demonstrasjon
om lyn: råke
Døme
- lynet slo ned i nærleiken
om tanke, kjensle eller hending: råke brått og uventa med stor kraft
Døme
- ein tanke slår ned i han

Resultat per side: