Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 12 oppslagsord

dominere

dominera

verb

Opphav

av latin dominari, av dominus ‘herre’

Tyding og bruk

vere herre over, rå over;
vere særleg framståande, ha overtak eller overvekt
Døme
- stormakta dominerer over grannelanda
gjere seg (for mykje) gjeldande
Døme
- bygget dominerer i landskapet;
- norske varer dominerer på marknaden

Artikkelside

spele førstefiolin

Tyding og bruk

vere den førande;

dominere;

Sjå: fyrstefiolin

Døme

partiet spelte ikkje lenger førstefiolin

Artikkelside

rå grunnen

Tyding og bruk

ha den sterkaste posisjonen;

herske, dominere;

Sjå: grunn

Døme

tradisjonelt er det husdyrhald som har rådd grunnen i området

Artikkelside

førstefiolin, fyrstefiolin

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

leiande fiolinrøyst i ensemble

Faste uttrykk

spele førstefiolin
vere den førande;
dominere
partiet spelte ikkje lenger førstefiolin

Artikkelside

hersketeknikk

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

framgangsmåte for å halde fram med å ha makt over eller dominere nokon

Døme

politikarar som bruker hersketeknikkar i debattar;
å framstille seg som eit offer kan vere ein hersketeknikk

Artikkelside

herske

herska

verb

Opphav

av lågtysk herschen; samanheng med herre (

Tyding og bruk

øve makt;
rå (6, 1), regjere, styre
Døme
- Napoleon herska over store delar av Europa
- brukt som adjektiv
  den herskande klassa i samfunnet
vere rådande, vere til stades, dominere
Døme
- det skal herske rettferd i samfunnet
- brukt som adjektiv
  den herskande ideologien i samfunnet

Artikkelside

herje

herja

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt herja; samanheng med hær

Tyding og bruk

valde øydelegging eller skade;
rasere
Døme
- fiendar herjar landet;
- udyr har herja i buskapen;
- stormen herja langs kysten;
- naud og sjukdom har herja blant folk
bråke (2, 1), romstere;
fare uvørde fram;
dominere
Døme
- drive og herje med noko;
- laget herja med motstandarane
vere grisk
Døme
- herje etter å få alt

Artikkelside

dominerande

adjektiv

Opphav

presens partisipp av dominere

Tyding og bruk

som gjer seg mest gjeldande;
herskesjuk
Døme
- ein dominerande leiar;
- vere dominerande i gruppa
framskoten, overveldande
Døme
- dominerande drag;
- ha ein dominerande plass
om arveanlegg: dominant (2, 2)
Døme
- dominerande gen

Artikkelside

tyrannisere

tyrannisera

verb

Tyding og bruk

dominere hardhendt over, behandle brutalt, herse med, (under)kue

Døme

tyrannisere heile familien;
ikkje la deg tyrannisere av den råtassen

Artikkelside

stor

adjektiv

Opphav

norrønt stórr

Tyding og bruk

som tek mykje plass eller rom;
diger, dryg, svær, motsett liten
Døme
- ei stor bygd;
- store hus;
- vekse seg stor og sterk;
- vere stor for alderen;
- ein stor flokk, familie
- som uttrykk for redsle eller undring:
  gjere store auge
- brei
  eit stort smil
- god, varm
  ha eit stort hjarte
- i musikk:
  den store oktaven – oktaven nedanfor den vesle oktaven
som gjer mykje av seg;
monaleg, omfattande
Døme
- ei stor verksemd;
- Noreg har vore ein stor tørrfiskeksportør;
- tene store pengar;
- ein stor del av folket;
- stor skilnad;
- gjere stor skade;
- i stor målestokk;
- selje, kjøpe i stort;
- gjere nokon ei stor teneste
- vesentleg, viktig
  eit av dei store politiske spørsmåla føre valet;
  det store spørsmålet er ...;
  dra opp dei store linjene;
  i store drag;
  ei stor glede, sorg
- høg (2
  (ikkje) ha store tankar om noko(n)
- sterk
  bruke store ord
- ved oppgjeving av ein sum, eit mål, ei vekt
  kor stor vart fangsten?
  huset er 104 m² stort
- som adverb
  glede seg stort over, til noko;
  dominere stort
- med nekting
  ikkje ete stort;
  ikkje sjå stort anna enn bilar på turen;
  ho kan ikkje vere stort over 20 år
- i komparativ
  arbeide for større rettferd
- absolutt komparativ: heller dryg
  ein større lekkasje;
  det var ikkje noko større med snø
- i superlativ
  med største glede
som har høg (sosial) stilling
Døme
- vere ein stor mann i kommunen
- dugande, vidkjend
  ho har vorte ein stor forskar;
  ein stor vitskapsmann, forfattar, idrettsmann;
  det blir nok noko stort av henne
- ovmodig
  bli, vere stor på det
fin, flott (3
Døme
- (ikkje) vere stort van;
- halde ein stor middag, eit stort selskap
- ikkje småleg
  vere stor nok til å vedgå ein feil;
  sjå stort på det
- ordentleg, retteleg
  du er ein stor tosk, ein stor unge
- full, heil (1
  den store kjærleiken
- fullstendig
  det store tomrommet
- i utrop:
  du store Gud, kinesar, min!

Faste uttrykk

i det store og heile
jamt over, generelt
store og små
vaksne og barn
vere stor i kjeften
òg: bruke sterke ord, vere sleivet i kjeften, skrøyten

Artikkelside

Side 1 av 2

Resultat per side: