Avansert søk

Nynorskordboka 15 oppslagsord

blomstre

blomstra

verb

Opphav

Tyding og bruk

stå med utsprungne blomstrar;
bløme (1)
Døme
- epletrea blomstrar
vere livskraftig og i utvikling;
bløme (2)
Døme
- idretten blomstrar;
- folkemusikksjangrar som lever og blomstrar

Faste uttrykk

blomstre av
slutte å blomstre (etter at blomstrane har visna)
klungeren har blomstra av
blomstre fram
vekse fram
få nye idear til å blomstre fram
blomstre opp
- kome i kraftig vekst;
  vekse fram
  handelen blomstra opp
- kome i ein tilstand av trivsel, velvære eller liknande
  elevar som blomstrar opp når dei er ferdige med skulen

slå rot

Tyding og bruk

Sjå: rot

utvikle røter og byrje å vekse
Døme
- planta har slått rot og vil kanskje begynne å blomstre til sommaren
utvikle tilhøyrsle til ein stad;
kjenne seg heime;
til skilnad frå å vere rotlaus
Døme
- dei slo raskt rot i den nye byen
feste seg, få grobotn
Døme
- tankane slo rot

rot 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt rót

Tyding og bruk

del av ei plante som går ned i jorda
Døme
- bjørka har lange røter;
- frå rot til topp
plante med særleg godt utvikla underjordisk del
- - gulrot
  - knipperot
  - kålrot
  - tepperot
nedste del av noko som utgjer eit feste til noko anna;
festepunkt
- - hårrot
  - tannrot
  - tungerot
i overført tyding: noko som har festa seg som noko stabilt og akseptert;
grunnlag, tilknyting, rotfeste (1, 2)
Døme
- planen har ikkje rot i røyndomen;
- ein kultur med djupe røter
utgangspunkt for noko;
opphav, årsak, utspring (1)
Døme
- rota til alt vondt;
- rota til problema ligg i fortida deira
i matematikk: tal i høve til eit anna tal som det blir likt når ein multipliserer det med seg sjølv (éin eller fleire gonger)
Døme
- rota av 16 er 4
- - kubikkrot
  - kvadratrot
i språkvitskap: del av ord som kan stå aleine eller vere del av ei stamme (1, 5), og som er utan avleiingar eller bøyingsending;
jamfør rotord

Faste uttrykk

ha si rot i
stamme frå
rykkje opp med rota
fjerne for godt;
utrydde
ròtne på rot
gå i oppløysing;
forfalle
skogen ròtna på rot
slå rot
- utvikle røter og byrje å vekse
  planta har slått rot og vil kanskje begynne å blomstre til sommaren
- utvikle tilhøyrsle til ein stad;
  kjenne seg heime;
  til skilnad frå å vere rotlaus
  dei slo raskt rot i den nye byen
- feste seg, få grobotn
  tankane slo rot

frø 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt frjó og fræ

Tyding og bruk

(liten, tørr) plantedel som inneheld emne til ny plante;
frøemne som er omlaga etter frøinga
Døme
- planta utviklar frø
byrjing (2), kime (1, 2)
Døme
- det første frøet til fridom
ung skapning som er spire til noko;
yngel, barn, ungdom
Døme
- eit ungt, lite frø
- - bøllefrø

Faste uttrykk

gå i frø
- lage frø (og blomstre av)
- i overført tyding, om folk: miste evna til å utvikle seg, stagnere, stivne
  innsjå at konkurransen er for hard og gå i frø
setje frø
frø seg og øksle

bløme

bløma

verb

Opphav

Tyding og bruk

stå med utsprungne blomar;
blomstre (1)
Døme
- heggen blømer i juni
vere livskraftig og i utvikling;
blomstre (2)
Døme
- kulturlivet blømer
vere raud;
lyse raudt
Døme
- skyene blømer

Faste uttrykk

bløme av
slutte å bløme (etter at blomane har visna)
magnoliaen er i ferd med å bløme av
bløme fram
vekse fram
nye idear som blømde fram
bløme opp
- kome i kraftig vekst;
  vekse fram
  algar som blømer opp om sommaren;
  turismen blømde opp
- kome i ein tilstand av trivsel, velvære eller liknande
  ho blømde opp når ho fekk vere med i arbeidet

berr

adjektiv

Opphav

norrønt berr

Tyding og bruk

ikkje (over)dekt, udekt;
naken, snau (2
Døme
- vere berr på halsen;
- blomstre på berr kvist
openberr, synleg
Døme
- sanninga ligg ikkje alltid berr for auga
- brukt som adverb: klart, tydeleg
  det skein så bert for henne korleis det var
ublanda;
rein (3, skir;
jamfør berre (4, 1)
Døme
- drikke dropane berre;
- seie berre sanninga
- brukt som adverb:
  vere bert aleine
brukt forsterkande: jamfør berre (4
Døme
- det var som berre fanden;
- sterk som berre det

Faste uttrykk

berr mark
mark utan snødekke;
berrmark
for sitt berre liv
om det så galdt livet
på berr bakke
utan noko å hjelpe, livberge seg med
under berr himmel
utan tak over hovudet

vernalisere

vernalisera

verb

Opphav

av latin vernalis, av latin vernus ‘som høyrer til våren’

Tyding og bruk

få kulturplante til å blomstre (og setje frukt) tidlegare enn vanleg med å gje frøa unormalt låg temperatur ei viss tid

gå i frø

Tyding og bruk

Sjå: frø

lage frø (og blomstre av)
i overført tyding, om folk: miste evna til å utvikle seg, stagnere, stivne
Døme
- innsjå at konkurransen er for hard og gå i frø

blomstre av

Tyding og bruk

slutte å blomstre (etter at blomstrane har visna);

Døme

klungeren har blomstra av

blomstre opp

Tyding og bruk

kome i kraftig vekst;
vekse fram
Døme
- handelen blomstra opp
kome i ein tilstand av trivsel, velvære eller liknande
Døme
- elevar som blomstrar opp når dei er ferdige med skulen

Resultat per side: