Avansert søk

Nynorskordboka 23 oppslagsord

bål

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt bál

Tyding og bruk

haug av ved, kvister og anna som skal brennast eller brenn

Døme

brenne bål;
lage eit stort bål til sankthans;
bli dømd til å brennast levande på bålet

Faste uttrykk

helle/kaste bensin på bålet
få ein situasjon til å eskalere;
forsterke ein verknad
partiet kasta bensin på bålet med halvrasistiske utsegner

glø, gløde

gløda

verb

Opphav

norrønt glǿða; av glo (

Tyding og bruk

lyse på grunn av sterk oppvarming;
brenne utan flamme;
lyse raudt
Døme
- omnen glør;
- det glør framleis i bålet;
- kveldssola glødde i tretoppane
hete (opp)
Døme
- glø opp jern
vere eller gjere eldhuga;
brenne, ivre
Døme
- glø for saka

glo 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt glóð

Tyding og bruk

noko som brenn utan loge
Døme
- gloa på sigaretten;
- vinden gjorde at glørne blussa opp att;
- no er det fine glør på bålet
i overført tyding: interesse, entusiasme, glød (2)
Døme
- setje glo i nokon;
- miste gloa

brenne 1

brenna

verb

Opphav

norrønt brenna

Tyding og bruk

vere i brann;
stå i loge;
flamme (2, 1);
jamfør brennande (1)
Døme
- låven brenn;
- det brann hos grannen;
- det vil ikkje brenne i omnen
lyse som eld;
skine sterkt
Døme
- himmelen brann i vest;
- stjernene brenn på himmelen
bli uttørka av for sterk varme;
bli svidd
Døme
- graset brann og visna bort
forbrenne (1, 2)
Døme
- næringsemne som brenn i cellene
vere eller kjennast heit
Døme
- føtene brann i skoa;
- blodet brenn i årene
svi (1, 2), verkje (1)
Døme
- halsen brann av tørste;
- såret brann
ha sterke kjensler for noko;
vere intenst oppteken av noko;
kjenne sterk trong eller lyst;
jamfør brennande (2)
Døme
- brenne av lyst til å hjelpe;
- brenne for ei sak;
- ho brenn for miljøet;
- han brenn etter å kome i gang

Faste uttrykk

brenne inne med
- ikkje få selt noko ein vil bli av med
  brenne inne med varene
- ikkje få seie noko ein vil ha fram
  brenne inne med eit spørsmål
brenne inne
miste livet ved brann inne i ein bygning
heile buskapen brann inne
brenne ned
- brenne til det er oppbrukt
  lyset brann ned
- bli heilt øydelagd i brann
  huset brann ned til grunnen
brenne opp
brenne til det ikkje er noko att
bålet har brunne opp;
huset brann opp
brenne ut
- brenne til det ikkje er noko att
  bålet har brunne ut;
  bilen brann ut
- om sjukdom: slutte å vere aktiv
  gikta har brunne ut

lys 1, ljos 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

av dansk lys; norrønt ljós

Tyding og bruk

utstråling frå sola eller ei kunstig lyskjelde som gjer omgjevnadene synlege;
tilstand da det er opplyst og klart;
motsett mørker
Døme
- lys og skugge;
- vere ute i lyset
- - dagslys
  - lampelys
  - sollys
i fysikk: straum av elektromagnetisk stråling som eit menneskeauge kan registrere
Døme
- lyset går med ein fart på 300 000 km i sekundet
lysskjær, skin (1)
Døme
- vi såg lyset frå fyret;
- sitje i lyset frå bålet
flamme (1, 1)
Døme
- levande lys
eld (1), glo (1, 1)
Døme
- slå lys;
- gjere lys
forma masse av stearin, voks, talg eller liknande, med veike som brenn og gjev lys (1, 1) når han blir tend
Døme
- støype lys;
- setje lys i lysekrona
elektrisk straum som gjev lys (1, 1) frå lyspære, lampe, lykt eller liknande
Døme
- leggje inn lys;
- slå av lyset;
- skru på lyset;
- tenne lyset
i overført tyding: måte å sjå ting på;
synsvinkel
Døme
- sjå saka i eit nytt lys
dyktig, evnerik person;
jamfør skulelys

Faste uttrykk

brenne eit blått lys for
nærme seg slutten for
det brenn eit blått lys for skyssbåten
brenne lyset i begge endane
drive seg for hardt
føre bak lyset
narre, lure, villeie
grønt lys
- trafikklys som varslar klar bane
- klarsignal, løyve
  få grønt lys for å setje i verk planen
gå opp eit lys for
brått skjøne samanhengen
kaste lys over
gjere forståeleg;
opplyse (3)
dokumenta kastar lys over ei ukjend side av historia
kome fram i lyset
bli oppdaga eller avslørt
overgrepa kom fram i lyset
rak/rett som eit lys
svært rak
han sat rak som eit lys på benken
raudt lys
stoppsignal
få bot for å køyre på raudt lys
setje/stille lyset sitt under ei skjeppe
la vere å vise kor flink eller dyktig ein er
sitje som eit tent lys
vere svært lydhøyr
sjå dagens lys
- bli fødd
- bli til røyndom;
  bli skapt
  jazzfestivalen såg dagens lys i 1964
sjå lyset
brått forstå eller bli overtydd

helle 2

hella

verb

Opphav

norrønt hella; av hall (

Tyding og bruk

la renne;

slå (, 13), tømme (2)

Døme

helle vatn over blomstrane;
helle bensin på tanken;
helle ut innhaldet;
helle i seg store mengder øl

Faste uttrykk

helle bensin på bålet
kraftig forsterke noko
han heller bensin på bålet når han uttaler seg slik om konflikten

helle bensin på bålet

Tyding og bruk

kraftig forsterke noko;

Sjå: helle

Døme

han heller bensin på bålet når han uttaler seg slik om konflikten

eldmørje

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

glødande oske (1);

masse av glør ( (og flammer);

Døme

kare i eldmørja;
eldmørja står frå bålet

brenne ut

Tyding og bruk

Sjå: brenne

brenne til det ikkje er noko att
Døme
- bålet har brunne ut;
- bilen brann ut
om sjukdom: slutte å vere aktiv
Døme
- gikta har brunne ut

brenne opp

Tyding og bruk

brenne til det ikkje er noko att;

Sjå: brenne

Døme

bålet har brunne opp;
huset brann opp

Side 1 av 3

Resultat per side: