Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 8 oppslagsord

mortifisere

mortifisera

verb

Opphav

frå latin, av mors, genitiv mortis, ‘død’ og facere ‘gjere’

Tyding og bruk

døme eit dokument eller ein påstand ugyldig eller sett ut av kraft

Døme

mortifisere eit gjeldsbrev som har kome bort;
mortifisere ærekrenkjande skuldingar

Artikkelside

mord

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt morð; samanheng med latin mors ‘død’

Tyding og bruk

det å myrde
Døme
- gjere mord;
- gjere seg skuldig i mord
i jus: forelda nemning for overlagt drap

Artikkelside

mutters

adverb

Opphav

av tysk Mutters- ‘mor(s)-’, i eldre tysk mutterseelenallein; jamfør keine Mutterseele ‘ikkje ei mors sjel’

Faste uttrykk

mutters aleine
heilt aleine;
mo aleine

Artikkelside

liv

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt líf; samanheng med leve (

Tyding og bruk

det å leve;
levande tilstand, eksistens, tilvære
Døme
- halde liv i noko;
- redde livet;
- risikere liv og lemer;
- ta livet av nokon;
- ta sitt eige liv;
- kjempe for livet;
- ta livet med ro;
- bøte med livet;
- det står om livet;
- det gjeld livet;
- det er livet om å gjere;
- livet går vidare;
- er det liv på Mars?
livleg rørsle eller verksemd;
livskraft, energi, iver
Døme
- eit yrande liv;
- det var liv og røre på torget;
- det er så mykje liv i kattungane;
- etter ein kvil kom det liv i dei att;
- skildringa var full av liv
levetid
Døme
- eit langt liv;
- bu på same plassen heile livet;
- det er det beste eg har smakt i mitt liv!
måte å leve på;
livsform
Døme
- eit roleg liv;
- leve sitt eige liv;
- eit liv i fattigdom;
- livet i gamle dagar;
- livet på moen
- - hundeliv
område for menneskeleg verksemd
Døme
- det praktiske livet
- - arbeidsliv
  - kjensleliv
  - næringsliv
moro, leven
Døme
- er det noko liv i byen?
noko som lever;
levande skapning
Døme
- det var ikkje eit liv å sjå
- - dyreliv
  - planteliv
tenkt tilvære etter døden
Døme
- ha von om eit æveleg liv;
- i det neste livet
kropp
Døme
- få ein skrekk i livet;
- har du ingen kjensler i livet?
(nedre del av) overkropp;
midje
Døme
- vere lang i livet;
- smal om livet;
- ta nokon rundt livet;
- buksa er vid i livet
mage, buk
Døme
- få litt mat i livet
livmor
Døme
- barnet i mors liv
(ermelaust) klesplagg som dekkjer overkroppen;
livstykke på klesplagg
Døme
- bunaden har svart stakk og raudt liv
- - kjoleliv
  - snøreliv

Faste uttrykk

aldri i livet
absolutt ikkje
blåse liv i
få i gang att
saka bles liv i gamle politiske motsetnader
det evige livet
livet etter døden
tru på Gud og det evige livet
gå på livet laus
gå hardt for seg
ha livets rett
ha rett til å eksistere
ha ni liv
opphavleg om kattar: vere seigliva
halde frå livet
halde (nokon) på avstand
i levande live
- i levande tilstand
  eg trudde ikkje eg skulle få sjå han att i levande live
- i røynda
  dei har møtt filmstjerna i levande live
i live
levande, verksam, i funksjon
halde seg i live;
ho vart funnen i live
ikkje eige skam i livet
ikkje ha skamkjensle for noko
kjenne liv
merke at fosteret rører på seg
kome nærmare inn på livet
bli betre kjend med
leve livet
nyte livet
i ferien skal eg berre slappe av og leve livet
liv i leiren
liv og oppstyr i flokken
liv og lære
det ein gjer, og det ein seier ein bør gjere;
teori og praksis
hos henne er det langt mellom liv og lære
liv og røre
livleg verksemd;
høg aktivitetet
på laurdag blir det liv og røre i Storgata;
det er liv og røre på stranda
livs levande
tydeleg i live;
lys levande
med liv og sjel
heilt og fullt
kjempe med liv og sjel for å realisere ein plan
med livet i hendene
med fare for når som helst å miste livet
på liv og død
som gjeld livet;
som står om overleving
ein kamp på liv og død
på/for harde livet
så fort eller mykje ein kan;
alt ein orkar;
av all makt
dei trente på harde livet før konkurransen;
vi jobbar for harde livet
setje livet inn
risikere å døy
dei sette livet inn for fridomen
setje livet til
døy, omkome
setje til livs
ete og drikke;
fortære
setje ut i livet
setje i verk;
realisere ein plan
skyte hjartet opp i livet
ta mot til seg
stå om livet
- vere fare for at nokon kan døy
  det stod om livet dersom han ikkje fekk legehjelp
- vere svært viktig for å kunne halde fram med ein aktivitet
  det synest å stå om livet for fiskerinæringane
stå til liv
gå (nokolunde) bra
til live
til ein aktiv og levande tilstand
vekkja verkstaden til live att;
aksjonen vakna til live;
la draumen kome til live
vere liv laga
vere levedyktig;
ha ei framtid;
vere liv lage
verksemda er liv laga
vere ute på livet
feste, rangle
vilje til livs
- ynskje eller prøve å ta livet av
  han hadde mange fiendar som ville han til livs
- få slutt på
  det er sterke krefter som vil samvirket til livs

Artikkelside

barn

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt barn; samanheng med bere (

Tyding og bruk

avkom etter menneske i første leddet;
unge
Døme
- få barn;
- foreldre og barn
foster (1);
nyfødd barn
Døme
- fø eit velskapt barn;
- det står bra til med mor og barn
person som ikkje er vaksen (1);
person som ikkje har nådd myndigalder
Døme
- uskuldig som eit barn;
- av barn og fulle folk får ein høyre sanninga;
- filmen er ikkje tillaten for barn
person i forhold til ei trus- eller åndsretning
Døme
- Guds barn
- - blomsterbarn
  - soknebarn
umogen, naiv person
Døme
- han er eit stort barn

Faste uttrykk

barn av si tid
person prega av tida han eller ho lever i
brent barn skyr elden
ein unngår å gjere same feilen to gonger
gjere med barn
gjere gravid
gå med barn
vere gravid
ikkje mors beste barn
person med tvilsam karakter
Israels barn
jødane
kjært barn har mange namn
same sak eller fenomen kan ha fleire nemningar
like barn leikar best
folk som liknar kvarandre, går best saman
setje barn på
gjere gravid
setje barn til verda
få barn;
fø
vere berre barnet
vere svært ung
vere med barn
vere gravid

Artikkelside

uskuldig, uskyldig

adjektiv

Tyding og bruk

utan skuld (1), skuldlaus
Døme
- bli kjend uskuldig i ranet;
- bli uskuldig dømd
moralsk rein, uforderva
Døme
- uskuldig som eit barn (i mors liv)
truskuldig, naiv, uvetande
Døme
- eit uskuldig barn, blikk
uskadeleg, ufarleg, harmlaus
Døme
- ein uskuldig spøk, sport;
- ei uskuldig liding

Artikkelside

saltomortale

substantiv hankjønn

Opphav

italiensk; av latin salire ‘hoppe’ og mors ‘død’, eigenleg ‘dødssprang’

Tyding og bruk

kollbytte, rundkast i lufta
brå endring, kuvending
Døme
- ein politisk saltomortale

Artikkelside

amortisere

amortisera

verb

Uttale

amortiseˊre

Opphav

gjennom tysk, frå fransk amortir ‘gjere til inkjes’; av latin mors ‘død’

Tyding og bruk

betale tilbake (lån) i faste avdrag
Døme
- amortisere eit lån
skrive av kapital i eit økonomisk tiltak

Artikkelside