Avansert søk

Nynorskordboka 340 oppslagsord

luke 1

substantiv hokjønn

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

lem, lita dør til å stengje ei opning med
- - bakluke
  - damluke
  - kjellarluke
opning, glugge i ein vegg, eit skipsdekk og liknande
Døme
- sitje i luka på postkontoret;
- skalke lukene
- - billettluke
  - lasteluke
  - lufteluke
mellomrom, tomrom, lomme (2)
Døme
- parkere i ei luke;
- løparen fekk ei luke til resten av feltet

Faste uttrykk

luft i luka
liv og røre

luft i luka

Tyding og bruk

liv og røre;

Sjå: luke

menneskeliv

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

liv (3), levetid til eit menneske
Døme
- eit langt og lykkeleg menneskeliv;
- ulykka kravde mange menneskeliv
menneskeleg tilvære;
liv (1)
Døme
- atombomba er eit trugsmål mot alt menneskeliv;
- gåtene i menneskelivet

menneskeverdig

adjektiv

Tyding og bruk

verdig eller god nok for menneske;

Døme

eit menneskeverdig liv

organisk

adjektiv

Opphav

frå gresk; jamfør organ

Tyding og bruk

som høyrer til dyre- eller planteriket;
levande (1)
Døme
- organisk avfall;
- det finst ikkje organisk liv på planeten
i kjemi: som inneheld karbonsambindingar;
jamfør uorganisk (1)
Døme
- grunnkurs i organisk kjemi
i medisin: som gjeld eit organ (1) i kroppen
Døme
- organisk sjukdom
som er ein harmonisk og naturleg del av ein større heilskap
Døme
- ein organisk del av samfunnet

prente

prenta

verb

Tyding og bruk

framstille tekst og bilete i prent;
trykkje (3)
prege, avteikne seg
Døme
- eit stridt liv er prenta i andletet hans

Faste uttrykk

prente inn
få nokon til å lære noko;
innprente
prente bodskapen inn

bli

verb

Opphav

same opphav som blive

Tyding og bruk

halde fram med å vere;
vere i ro;
verte (1)
Døme
- kan du ikkje bli?
- bli heime;
- bli ståande;
- la det bli med tanken;
- han vart att da dei andre hadde gått;
- ho blir å jobbe i heimekommunen i framtida
utvikle seg til;
kome til å oppnå eller skje;
gje som resultat;
vise seg å vere;
verte (2)
Døme
- bli sjuk;
- bli lege;
- bli eit nytt menneske;
- bli 100 år;
- seks og åtte blir fjorten;
- bli til jord;
- skal det bli nokon gong, får det bli no;
- eg vonar det blir plass til alle;
- det vart jubel da dei vann
vere nødvendig;
måtte;
verte (3)
Døme
- det blir å byrje på nytt
hjelpeverb som saman med hovudverbet i perfektum partisipp dannar passiv;
verte (4)
Døme
- han blir dregen på kjelke;
- det blir sagt at …

Faste uttrykk

bli av med
kvitte seg med
dei vart av med varene
bli av
- brukt i spørsmål om kor nokon oppheld seg
  kor blei det av deg?
- utvikle seg til
  kva skal det bli av henne?
- realisere (1)
  blir det noko av dei store planane?
bli med barn
bli gravid
bli med
følgje med
bli med på leiken
bli saman
bli kjærastar
bli til
få liv;
begynne å eksistere
noko er i ferd med å bli til
bli ute for
kome ut for
bli ved sin leist
halde seg til det ein kan
bli ved
halde fram med
han kjem til å bli ved å nekte for dette
bli å
- brukt for å uttrykkje passiv eller at noko skal eller bør hende
  ho blir å treffe i morgon;
  han vart å finne på skulen
- brukt for å uttrykkje framtid;
  kome til å (1)
  ho blir å reise i morgon;
  han vart å kome litt seinare
skal bli!
brukt som svar på kommando eller førespurnad

ovmykje

adjektiv

Opphav

norrønt ofmikit

Tyding og bruk

svært mykje;

altfor mykje

Døme

ovmykje liv;
ha ovmykje bøker i bokhylla;
få ovmykje heider

brukt som adverb:
- dei kan gjere ovmykje;
- tiltaket vil ha ovmykje å seie

ny 2

adjektiv

Opphav

norrønt nýr

Tyding og bruk

som er laga eller komen til for kort tid sidan;
som berre har vore i bruk ei kort tid;
motsett gammal
Døme
- sykkelen er god som ny;
- ta på seg nye sko;
- dei har bygd nytt hus;
- ho er ny i tenesta;
- godt nytt år!
ukjend til no
Døme
- astronomane oppdaga ei ny stjerne;
- ho er eit nytt ansikt i politikken
som skil seg ut frå det som har vore før
Døme
- ta ei ny vending;
- eit nytt og betre liv
som kjem etter eller i staden for noko av same slaget
Døme
- ei ny regjering;
- byrje å skrive på ny linje
som kjem att i ei anna form, til dømes omarbeidd, forbetra, auka eller liknande;
fornya
Døme
- ho starta att med nye krefter;
- bli rekna som ein ny Ibsen;
- boka kom i ny utgåve

Faste uttrykk

den nye verda
dei delane av verda som ikkje var kjende for europearane før dei store oppdagingane på 1500-talet, oftast brukt om Amerika
frå nytt av
frå byrjinga av
nyare tid
- historisk periode frå cirka 1500 til 1800;
  tidleg moderne tid
- dei siste tiåra eller hundreåra
  dette året hadde den høgaste gjennomsnittstemperaturen i nyare tid;
  den beste filmen frå nyare tid
på nytt lag
på ny
slåstkjempene rauk i hop på nytt lag
på ny
om igjen
oppdag heimbyen din på ny!
ho las boka på nytt

nytestament, nytestamente

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

i bunden form eintal: skriftene i Det nye testamentet
Døme
- Nytestamentet fortel om Jesu liv
bok som inneheld Det nye testamentet
Døme
- dele ut nytestament til konfirmantane

Side 3 av 34

Resultat per side: