Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 47 oppslagsord

undergrunn

substantiv hankjønn

Opphav

delvis etter engelsk

Tyding og bruk

  1. sjikt under jordsmonnet
    Døme
    • grave ned til undergrunnen
  2. stasjonsområde under jorda med tunnel for undergrunnsbane
    Døme
    • gå ned i undergrunnen
  3. Døme
    • ta undergrunnen
  5. miljø for ukonvensjonell politisk, kunstnarisk eller anna verksemd med tendens mot det etablerte samfunnet
  6. Døme
    • undergrunnen for trua
Artikkelside

kalkun

substantiv hankjønn

Opphav

av nederlandsk kalkoen, av kalkoense haan ‘hane frå Calicut’ (ut frå den trua at Amerika var ein del av India); i tydinga ‘mislukka film’ etter engelsk turkey ‘kalkun’, i overført tyding ‘fiasko, flopp’, truleg fordi fuglen ikkje kan flyge

Tyding og bruk

  1. opphavleg mellomamerikansk tam hønsefugl med stor vifteforma hale;
    Meleagris gallopavo
  2. kjøt av kalkun (1)
    Døme
    • ete kalkun til jul
  3. pretensiøs, men heilt mislykka film
Artikkelside

måndagsbil

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

ny bil som det stadig er noko i vegen med (etter den trua at arbeidarane ved bilfabrikkane gjer dårlegare arbeid om måndagane)
Artikkelside

kasserar

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom tysk; frå italiensk cassiere, av cassa ‘kasse’

Tyding og bruk

  1. person som tek seg av inn- og utbetalingar, rekneskap (1) og liknande i ei forretning, ein organisasjon og liknande
    Døme
    • han er kasserar i husflidslaget
  2. tilsett i bank som sit i kassa og ekspederer kundar
    Døme
    • den maskerte ranaren trua kasseraren
Artikkelside

avsverje

avsverja

verb
kløyvd infinitiv: -a

Tyding og bruk

ta avstand frå;
fornekte noko ved eid (1, 1)
Døme
  • bli tvinga til å avsverje trua si
Artikkelside

kome or vona

Tyding og bruk

miste trua;
Sjå: von
Artikkelside

diluviale avsetningar

Tyding og bruk

etter trua på at laga skriv seg frå den bibelske syndfloda: avsetningar frå eldre kvartærtid
Artikkelside

gud

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt goð, guð

Tyding og bruk

  1. overnaturleg skapning som har makt over naturen og menneska (og som blir æra og dyrka)
    Døme
    • greske gudar;
    • dyrke framande gudar;
    • bli æra som ein gud
  2. (brukt som særnamn) i monoteistiske religionar, særleg kristendomen: allmektig skapar som rår over verda og menneska;
    personleggjord åndeleg kraft som menneske ber til
    Døme
    • tru på Gud;
    • be til Gud;
    • takke Gud;
    • Gud vere lova;
    • Herren vår Gud;
    • forkynne Guds rike;
    • trua på Jesus som Guds son;
    • misbruke Guds namn;
    • lære at alle menneske er Guds barn
  3. brukt i utrop og andre meir eller mindre faste seiemåtar
    Døme
    • gud hjelpe meg;
    • gode gud for eit vêr;
    • gud, så redd eg vart;
    • det er eit guds under at det gjekk godt;
    • det var ei guds lykke at ikkje fleire liv gjekk tapt

Faste uttrykk

  • av Guds nåde
    som er svært evnerik
    • ein kunstnar av Guds nåde
  • det skal/må gudane vite
    det anar eg ikkje
  • eit syn for gudar
    noko som er svært vakkert eller umåteleg morosamt å sjå
  • for guds skuld
    framfor alt;
    for all del
    • sei for guds skuld ikkje noko
  • gud betre
    • brukt i utrop
      • gud betre oss for eit vêr;
      • gud betre for ei herleg tid
    • sant å seie;
      ærleg talt
      • det er nok slik fatt, gud betre
  • Gud nåde
    brukt som trugsel: måtte Gud vise nåde (til den som vågar det nemnde)
    • Gud nåde deg om du kjem for seint!
  • gud og kvarmann
    absolutt alle
    • han skrytte av det til gud og kvarmann
  • gud veit
    det er ikkje godt å seie;
    ingen kan vite
    • gud veit kvar han er no
  • gudane veit
    det er ikkje godt å seie;
    ingen kan vite
    • gudane veit korleis det gjekk til
Artikkelside

betrevitande, betrevetande

adjektiv

Tyding og bruk

  1. som trur ein skjønar og veit meir enn andre
    Døme
    • betrevitande debattleiarar
  2. som gjev uttrykk for eller er prega av trua på at ein skjønar og veit meir enn andre
    Døme
    • betrevitande haldningar
Artikkelside

fellesnemnar

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. Døme
    • dersom ein skal addere brøkar med forskjellige nemnarar, må ein først finne fellesnemnaren
  2. raud tråd;
    forhold, sak, ting som er eit bindeledd for noko som elles er splitta
    Døme
    • trua på ei kraft utanfor mennesket er ein fellesnemnar for dei fleste religionar
Artikkelside
Side 3 av 5