Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
10 treff

Bokmålsordboka 3 oppslagsord

univers

substantiv intetkjønn

Opphav

fra latin av universus ‘altomfattende’, av uni- og versus ‘vendt’, egentlig ‘vendt til ett’

Betydning og bruk

Artikkelside

universum

substantiv intetkjønn

Opphav

latin

Betydning og bruk

Artikkelside

universitet

substantiv intetkjønn

Opphav

latin universitas ‘helhet, sammenslutning (av lærere og studenter)'; jamfør univers

Betydning og bruk

  1. institusjon for forskning og høyere undervisning innenfor en rekke vitenskaper, som realfag, filologi, jus, medisin, samfunnsfag og teologi
    Eksempel
    • studere på, ved universitetet
  2. bygning(er) for universitet (1)
Artikkelside

Nynorskordboka 7 oppslagsord

univers

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå latin universum av adjektiv ‘som femner om alt’, av uni- (sjå dette) og versus ‘vend’, eigenleg ‘vend til eitt’

Tyding og bruk

Døme
  • forske ut universet
Artikkelside

verd 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt verǫld av verr ‘mann’ og ǫld ‘alder’; eigenleg ‘menneske-, tidsalder’

Tyding og bruk

  1. Døme
    • verda skal gå under;
    • det finst verder bortanfor vår verd
  2. særleg i bunden form eintal: jorda; jamfør jord (1);
    jordkula; jamfør jordkule
    Døme
    • alle land i verda;
    • folk frå heile verda;
    • frå alle kantar av verda
    • ved uventa møte mellom folk:
      • verda er ikkje stor!
      • eg gjer det ikkje for alt i verda – ikkje for nokon pris
    • område utanfor heimstaden, det store utland
      • dra, reise ut i verda;
      • den store, vide verda
    • stivna genitiv:
      • til verdsens ende
    • del av jorda
      • den tredje verda – u-landa i Afrika, Asia og Latin-Amerika;
      • den frie verda – landa med demokratisk styreform
    • i spørjande utrop:
      • kva i all verda er det du gjer?
  3. alle menneske
    Døme
    • ei heil verd ynskjer fred;
    • ei heil verd i sorg
  4. særleg i bunden form eintal: tilværet, livet
    Døme
    • draumeverd;
    • dyreverd;
    • forretningsverd;
    • setje barn til verda;
    • kome seg fram i verda;
    • ikkje greie alt her i verda;
    • ta verda som ho kjem;
    • trekkje seg attende frå verda – isolere seg;
    • få ei sak ut av verda;
    • leve i to ulike verder – ha ulike livsformer;
    • som å kome til ei anna verd
    • i nektande utrop:
      • selje garden? – Aldri i verda!
  5. Døme
    • før i verda

Faste uttrykk

  • den fjerde verda
    (restar av) urfolkesetnad med særeigne livs- og kulturformer som (ofte) er truga av meir moderne samfunnsformer av di desse folkegruppene ikkje har nemnande politisk innverknad
  • den gamle verda
    Asia, Europa og Nord-Afrika
  • den nye verda
    Amerika og Australia
  • forlate verda
    døy
  • forsake denne verda
    gje avkall på det verdslege livet
  • kome til verda
    bli fødd
    • han kom til verda i 1994
Artikkelside

rom 3

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt rúm

Tyding og bruk

  1. volum, utstrekning, plass (som noko treng eller fyller);
    (tilhalds)stad
    Døme
    • det var rom til 45 i bussen
    • utstrekning i tre dimensjonar
      • det var eit ope rom mellom husa;
      • utstrekning i tid og rom;
      • gje gleda rom;
      • gje rom for noko;
      • det var ikkje rom for tvil;
      • synet hans vann rom – vann terreng, hadde framgang
  2. avdeling, skild del (av hus)
    Døme
    • to rom og kjøken;
    • ei lommebok med fire rom
  3. i bunden form eintal: univers, lufthav
    Døme
    • stire ut i rommet
Artikkelside

universitet

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå latin ‘heilskap, samskipnad (av lærarar og studentar)'; samanheng med univers

Tyding og bruk

  1. institusjon for høgare undervisning og forsking i mange vitskapsgreiner som filologi, jus, medisin, realfag, samfunnsfag, teologi
    Døme
    • studere på el. ved universitetet
  2. bygning(ar) for eit universitet (1)
    Døme
    • gå gjennom universitetet
Artikkelside

universum

substantiv inkjekjønn

Opphav

latin

Tyding og bruk

Artikkelside

tankeheim

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

førestillingsverd, univers
Døme
  • ein filosofisk tankeheim
Artikkelside

allheim

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

mest i bunden form eintal: verd (1, 1), univers
Artikkelside